رمزگشایی از ۹۰۰ هزار میلیارد یارانه پنهان

به گزارش تجارت‌نیوز، اگر چه پیش‌تر کارشناسان، به صورت جسته و گریخته میزان یارانه پنهان در کشور را محاسبه و اعلام می‌کردند، اما تصریح رئیس سازمان برنامه و بودجه و متعاقبا رئیس‌جمهور مبنی بر پرداخت بیش از 900 هزار میلیارد تومان یارانه پنهان در سال، بار دیگر، توجه‌ها را به این مسئله جلب کرد. چرا که این رقم، در صورتی که آن را نقدی فرض کنیم، به معنای پرداخت ماهانه 900 هزار تومان به هر ایرانی است. با این حال این سوال کلی مطرح است که چرا میزان یارانه‌ها در اقتصاد ایران این قدر بالاست و این موضوع چه آثار و تبعاتی به همراه دارد؟

پیدا و پنهان یارانه‌ها

یارانه‌ها از لحاظ نوع پرداخت عمدتا به دو دسته آشکار و پنهان تقسیم‌بندی می‌شوند. یارانه آشکار به طور کلی مبالغ و کمک‌های مالی است که دولت به طور مستقیم (نقدی یا کالایی) به اقشار محروم می‌دهد. به عنوان مثال، دولت در سال‌های اخیر، سالانه بیش از 42 هزار میلیارد تومان یارانه نقدی به 78 میلیون ایرانی می‌دهد. اما یارانه‌های پنهان، غیر ملموس‌تر هستند.

در خصوص حامل‌های انرژی، معمولا نرخ‌های صادراتی یا جهانی وجود دارند که از قیمت‌های یارانه‌ای این کالاها بیشتر هستند. به عنوان مثال برای بنزین، در صورتی‌که نرخ‌های منطقه‌ای (فوب خلیج فارس) را ملاک قرار دهیم، قیمت هر لیتر بنزین حدود 52 تا 54 سنت است که با نرخ ارز حدود 10 هزار تومان، بیش از 5 هزار تومان می‌شود. در حالی که ملاحظات تورمی، حمایت از اقشار محروم و … مانع از افزایش قیمت بنزین در این سطح است، بنابراین باید گفت که دولت بابت هر لیتر بنزین در شرایط کنونی حدود 4200 تومان یارانه پنهان به مصرف‌کنندگان می‌پردازد. همین مسئله هم منجر به توجیه‌پذیری و جذابیت قاچاق بنزین در سال‌های اخیر شده است. به گونه‌ای که روزانه 10 تا 15 میلیون لیتر (معادل حدود 10 تا 15 درصد کل مصرف روزانه)، بنزین از کشور به خارج قاچاق می‌شود.

وضعیت حامل‌های انرژی دیگر مانند برق نیز چنین است. به عنوان مثال هم‌اینک قیمت تمام شده تولید هر کیلووات ساعت برق بیش از 110 تومان است. در حالی که به طور متوسط تنها 60 تومان از مشترکان دریافت می‌شود. بدین ترتیب دولت به ازای هر کیلووات ساعت، بیش از 50 تومان یارانه برق به مشترکان ارائه می‌کند. مثال دیگر، یارانه ارزی است که شامل توزیع 14 میلیارد دلار با نرخ ارز 4200 تومان برای واردات کالاهای اساسی است. اینها تنها بخشی از یارانه‌های مستقیم و غیرمستقیمی بود که دولت پرخرج، در اقتصاد بزرگ ایران توزیع می‌کند. بدیهی است وابستگی محاسبه یارانه پنهان کالاهایی مانند حامل‌های انرژی و کالاهای اساسی وارداتی به قیمت ارز و نیز افزایش قیمت ارز در ماه‌های گذشته، میزان این نوع یارانه‌ها در اقتصاد ایران را به طرز بی‌سابقه‌ای افزایش داده است. به گفته نوبخت، رئیس سازمان برنامه و بودجه هم‌اینک سالانه 934 هزار میلیارد تومان یارانه پنهان در کشور توزیع می‌شود.

مصیبت عظمای توزیع غیر عادلانه یارانه‌های پنهان

غیر از میزان بالای یارانه پنهان توزیعی، چگونگی توزیع آن نیز از دیگر مسائل و مصائب اقتصاد کشور به شمار می‌رود. هم‌اینک برخی محاسبات حاکی از این است که ثروتمندان و دهک‌های درآمدی بالاتر، به مراتب به میزان بیشتری از این نوع یارانه‌ها بهره‌مند می‌شوند. یک نمونه ساده آن یارانه بنزین است که طبیعی است خانوارهایی که خودرو ندارند، از این یارانه‌ها نمی‌توانند استفاده کنند. از سوی دیگر، خانوارهای با درآمد بالاتر، حساسیت کمتری درباره صرفه‌جویی سوخت و استفاده از وسایل حمل‌ونقل عمومی دارند.

منبع: خراسان‌نیوز