ایرانیان ۱۷ سال به عقب برگشتند / تحریم‌ها اقتصاد کدام طبقه را بهتر کرد؟

به گزارش تجارت‌نیوز ، این آمارها جدیدترین روایت از تاثیر تحریم‌های اقتصادی علیه ایران در فاصله سال‌های ۲۰۱۰ تا ۲۰۱۹ است. گزارشی که حاصل پژوهش محمدجواد صالحی اصفهانی، استاد اقتصاد «دانشگاه ویرجینیا تک» در آمریکاست.

بر اساس این گزارش، تا قبل از آغاز تحریم‌ها در سال ۲۰۱۰ درآمد سرانه ایرانی‌ها روند صعودی داشت اما از آن سال به بعد درآمد سرانه نزولی شده است. این روند نزولی با افزایش تحریم‌ها تشدید شده و در دو سال گذشته و با خروج دونالد ترامپ از برجام و افزایش بی‌سابقه تحریم‌ها به اوج خود رسیده است.

افزایش ۸ میلیون نفری طبقه پایین

اما مهم‌ترین نکته این گزارش این است که همه مردم از تحریم‌های آمریکا به یک میزان ضربه نخورده‌اند. بلکه خانوارهای روستایی، اصلی‌ترین زیان‌دیدگان تحریم‌ها در طول بیش از یک دهه گذشته بوده‌اند. بر اساس این گزارش نرخ فقر در مناطق روستایی ۲ برابر شده است. این در حالی است که نرخ فقر در مناطق شهری ۶۰ درصد افزایش داشته است.

نکته قابل توجه دیگر در این گزارش این است که از سال ۲۰۱۱ میلادی به این سو، حدود ۸ میلیون شهروند ایرانی که در «طبقه متوسط» دسته‌بندی می‌شدند، به «طبقه متوسط پایین» رفته‌اند و به عبارتی ۸ میلیون نفر در این دهه به جمعیت طبقه متوسط به پایین ایران اضافه شده است.

بخش دیگر این گزارش به کاهش سطح سرانه مصرف در ایران اشاره می‌کند. مصرف سرانه (per capita consumption) در ایران در پایان سال ۲۰۱۹، به سطح سال ۲۰۰۲ برگشته است. یعنی مصرف ایرانیان در سال ۲۰۱۹، معادل ۱۷ سال قبل بوده و به عقب برگشته است.

چه کسانی از تحریم ضربه نخوردند؟

نکته قابل توجه دیگر در این گزارش این است که پس از افت قیمت نفت در سال ۲۰۰۸، متوسط مصرف در تهران تقریباً ثابت مانده اما در همین دوره، میزان مصرف در مناطق روستایی، حدود ۳۰ درصد و در دیگر مناطق شهری در کشور هم حدود ۱۱٫۶ درصد کاهش پیدا کرده است.

بر این اساس روستاییان بیشترین و تهرانی‌ها کمترین ضربه را از تحریم و کاهش درآمدهای نفتی برده‌اند. اما دلیل چیست؟

دولت بی‌نصیب از فشار تحریم

صالحی اصفهانی چندی پیش در گفتگویی با تجارت‌نیوز گفته بود احتمالا دلیل تاثیر بالای تحریم‌ها بر روستاییان این است که سهم روستاییان از اشتغال دولتی بسیار کم است. این در حالی است که سهم اشتغال دولتی و رسمی در تهران بالاتر از جاهای دیگر است.

به عبارتی مشاغل موجود در روستا جزو مشاغل غیررسمی است که اکثرا حقوق و دستمزد ثابت ندارد و از هر تنش اقتصادی متاثر می‌شوند. اما کارمندان دولت چه در شرایط تحریم و چه افت فروش نفت، حقوق ماهانه خود را دریافت می‌کنند و کمترین تاثیر را از تحریم و تنش‌های اقتصادی می‌گیرند.

از طرف دیگر در حالی ۸ میلیون نفر از طبقه متوسط به طبقه متوسط به پایین رفته‌اند که متوسط حقوق کارمندان دولت ماهانه ۱۵.۵ میلیون تومان گزارش شده است.

براساس گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس در سال آینده میانگین حقوق دریافتی کارکنان دولت به ۱۵٫۵ میلیون تومان می‌رسد. حداقل ۶ برابر حداقل دستمزد کارگران بخش خصوصی.

نکته قابل توجه دیگر این است که ۶۴ درصد بودجه یعنی حدود ۴۰۸ هزار میلیارد تومان صرف اعتبارات حقوق و مزایای کارکنان دولت می‌شود. آن هم درست در حالی که دولت به دلیل کمبود فشارهای تحریم و فروش نفت، از نظر مالی تحت فشار است. اما به نظر می‌رسد دولت از سایر هزینه‌ها می‌زند تا بتواند حقوق و مزایای کارمندان خود را افزایش دهد و آن را سر موعد پرداخت کند.

بر اساس گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس حقوق کارمندان دولت در لایحه ۱۴۰۰ حدود ۷۶ درصد بیشتر شده اما در مقابل اعتبارات هزینه‌ای دولت در لایحه بودجه ۱۴۰۰، حدود ۶۰ درصد کاهش یافته. یعنی همان بخشی که با سرمایه‌گذاری می‌تواند منجر به اشتغال شود.

وضعیت مطلوب کارکنان دولت را دیوان محاسبات هم تایید کرده است. بر اساس گزارش دیوان محاسبات، میانگین حقوق یک سوم کارمندان شرکت‌های دولتی ۲۶ میلیون تومان در ماه است.

همچنین اقتصادنیوز در گزارشی اعلام کرده که وضعیت مالی ۸۰ درصد کارمندان دولت از متوسط جامعه بهتر است و ۸۰ درصد آنان در ۵ دهک بالای درآمدی قرار دارند و ۶۰ درصد آنها جزو سه دهک مرفه جامعه محسوب می‌شوند.

بر این اساس این گزارش در کنار گزارش یک دهه تحریم‌های اقتصاد ایران نشان می‌دهد تحریم‌های اقتصادی طبقه متوسط به پایین و روستاییان را نشانه گرفته و دولت در همه این سال‌ها بار تحریم‌ها را به اقتصاد تحمیل کرده اما نه بدنه بزرگ خود را کوچک کرده و نه هزینه‌های آن را کاهش داده است.

متن کامل گزارش محمدجواد صالحی اصفهانی را در لینک زیر بخوانید: