کدام دولت دلار را گران کرد؟ / نگرانی از قیمت دلار در دولت بعدی

تجارت‌نیوز در این گزارش نگاهی داشته‌ است به روند رشد قیمت دلار از دولت جنگ تا دولت تدبیر و امید. دلار در سال ۶۰ یعنی در زمانی که میرمحسین موسوی به‌عنوان نخست وزیر انتخاب شد، در حدود ۲۷ تومان قیمت داشت. به طور کلی روند رشد نرخ دلار در سال‌های دهه ۶۰ از آهنگ نسبتا منظمی برخوردار بود.

در پایان دولت اول موسوی قیمت دلار از ۲۷ تومان به ۵۸ تومان رسیده بود. دلار در اوج قیمت خود تا ۱۴۵ تومان بالا رفت و بعد پایان جنگ مجددا تا ۵۹ تومان هم سقوط کرد. در نهایت دلار در پایان کابینه جنگ روی نرخ ۱۴۵ تومان ایستاد. قیمت دلار در مجموع ۸ سال دولت جنگ ۴۳۷ درصد رشد کرد.

اما اولین شوک ارزی بزرگ در دولت سازندگی اتفاق افتاد. دلار در سال ۶۸ و ۶۹ حدود ۱۴۰ تا ۱۴۵ تومان در بازار قیمت داشت و تا سال ۷۲ از روند نسبتا با ثباتی برخوردار بود. اما در آغاز دولت دوم هاشمی رفسنجانی جهش نرخ دلار همزمان با تورم فزاینده در جامعه آغاز شد.

در سال ۷۳ دلار به ۲۶۳ تومان رسید و در سال ۷۶ که پایان دولت سازندگی بود دلار نرخ ۴۸۰ تومان را هم تجربه کرد. شوک بزرگی که تا آن زمان بی سابقه بود. قیمت دلار در حد فاصل سال‌های ۷۳ تا ۷۴ بیش از ۵۰ درصد رشد کرد.

اما باثبات‌ترین دوران دلار مربوط به زمان دولت اصلاحات است. نرخ دلار در سال ۷۷ حدود ۶۴۰ تومان بود و در پایان دولت دوم اصلاحات یعنی در سال ۸۴ به حدود ۹۰۰ تومان رسید، یعنی رشد حدود ۴۰ درصدی طی ۸ سال. در این دوره در واقع هیچ شوک ارزی اتفاق نیفتاد و بازار ارز آرام‌ترین دوران خود را در دهه‌های اخیر تجربه کرد.

اما دومین شوک بزرگ ارزی در دولت محمود احمدی‌نژاد اتفاق افتاد. اگرچه دلار در دولت اول او از ثبات برخوردار بود و در آغاز سال ۸۸ به ۱۰۰۰ تومان رسیده بود، در آغاز دهه ۹۰ شوک بزرگ همزمان با آغاز تحریم‌های بانکی و نفتی اتفاق افتاد.

در حد فاصل سال‌های ۹۰ تا ۹۱ دلار از ۱۲۰۰ تومان به ۲۶۰۰ تومان رسید، یعنی رشد ۱۱۶ درصدی در کمتر از یکسال. این روند تا پایان دولت دوم احمدی‌نژاد ادامه داشت و قیمت دلار در ابتدای سال ۹۲ به بیش از ۳۱۰۰ تومان رسید تا در مجموع دلار جهش ۲۴۰ درصدی را طی ۸ سال دولت نهم و دهم تجربه کند.

اما بزرگ‌ترین شوک ارزی ۴ دهه گذشته در دولت حسن روحانی اتفاق افتاد. دوره اول ریاست جمهوری حسن روحانی همزمان با امضای برجام و ثبات شاخص‌های کلان اقتصادی دوره‌ای است که دلار از ثبات نسبی برخوردار است. نرخ دلار در سال ۹۳ حدود ۳۲۰۰ تومان بود و تا اواسط سال ۹۵ هم کمتر از ۴۰۰۰ تومان در بازار معامله می‌شد.

شوک ارزی ۶۳۰ درصدی

اما بعد از روی کار آمدن دونالد ترامپ و افزایش نااطمینانی‌ها روند صعودی نرخ دلار هم از اواخر سال ۹۶ و اوایل سال ۹۷ آغاز شد.

در اواسط سال ۹۷ دلار به طور مداوم رکورد می‌زد و تا ۱۸ هزار تومان هم بالا رفت. این شوک در سال ۹۹ هم تکرار شد، در حالی که دلار در آغاز سال ۹۹ حدود ۱۴ هزار تومان قیمت داشت در اواسط این سال تا ۳۰ هزار تومان هم افزایش یافت و در پایان سال بر روی ۲۴ هزار تومان ایستاد تا بزرگترین شوک ارزی تاریخ ایران رقم بخورد. در مجموع نرخ دلار از آغاز سال ۹۳ تا پایان سال ۹۹ حدود ۶۳۰ درصد رشد داشته است.

برخی از کارشناسان معتقدند که فاصله شوک‌های ارزی در اقتصاد ایران کاهش یافته است و ما در دهه ۹۰ دو تا سه شوک ارزی را تجربه کرده‌ایم. نگرانی کارشناسان در این است که اگر دولت آینده نتواند نرخ دلار را به صورت اصولی مهار کند، ممکن است اقتصاد ایران یک شوک ارزی بزرگتر را تجربه کند و آن زمان است که جهش دلار و دو تا سه برابر شدن آن نرخ دلار را به اعداد عجیبی می‌رساند.