اردوغان در بن‌بست / دلیل رکوردشکنی تورم در ترکیه چیست؟

به گزارش تجارت‌نیوز ، بررسی‌ها نشان می‌دهند که تداوم سیاست کاهش نرخ بهره توسط دولت رجب طیب اردوغان، باعث شده که نرخ تورم ترکیه رکورد ۲۴ ساله خود را بشکند. مطابق اطلاعات منتشر شده توسط موسسه آمار ترکیه، نرخ تورم این کشور در سپتامبر سال ۲۰۲۲ رقم ۸۳٫۴۵درصد را ثبت کرد و رکورد تازه‌ای از خود بجا گذاشت. تورم ماهانه ترکیه نیز در نهمین ماه سال جاری به ۳٫۰۸درصد رسید.

اقتصاددانان ترکیه‌ای در سالهای اخیر همواره به سیاست‌های اقتصادی دولت اردوغان انتقادات گسترده‌ای را وارد کرده‌اند. انتقاداتی که در پی رکوردشکنی تورم ترکیه مطرح می‌شوند و مسئولیت آن را مستقیما متوجه رئیس‌جمهوری پرحاشیه این کشور می‌دانند. تورم بیش از ۸۰ درصدی در ترکیه از سال ۱۹۸۲ تا به امروز بی‌سابقه بوده و همین امر اقتصاددانان این قدرت اقتصادی نوظهور را نگران کرده است.

آمار رسمی تا چه میزان واقعیت دارد؟

این اعداد در حالی منتشر شده‌اند که برخی از تحلیلگران و فعالان اقتصادی در ترکیه معتقدند که نرخ تورم واقعی این کشور، بسیار بیشتر از مقادیر رسمی است. به عنوان مثال، گروه تحقیقات تورم (ENAG) که به عنوان تحلیلگر اقتصادی مستقل فعالیت می‌کند، تورم واقعی سالیانه در اقتصاد ترکیه را ۱۷۶درصد اعلام کرده است.

افزایش نرخ بهره چگونه تورم را کنترل می‌کند؟

افزایش پرقدرت تولید ناخالص داخلی و رشد اقتصادی سریع ترکیه در دهه گذشته، حجم پول در اقتصاد ترکیه را از کنترل خارج کرد. بانک مرکزی در این شرایط می‌تواند با افزایش نرخ بهره، کنترل شرایط را در دست بگیرد.

تئوری‌های اقتصادی بر این موضوع دلالت دارند که افزایش نرخ بهره با کاهش میل به مصرف در میان مردم و جذب منابع مالی آنها به بانک، سبب کاهش حجم نقدینگی و کنترل تورم می‌شود.

برای مثال در حال حاضر که بحران‌ انرژی و مواد غذایی، در پی جنگ اوکراین و روسیه بر اروپا و آمریکا حاکم است، نرخ تورم در بسیاری از این کشور‌ها و حتی ایالات متحده رکوردهای تازه‌ای را از خود بجا گذاشته. در این شرایط، بخش عمده بانک‌های مرکزی این کشورها سیاست افزایش نرخ بهره را در پیش گرفته‌اند تا بتوانند تورم را به هر قیمتی کاهش دهند.

با این وجود رئیس جمهور ترکیه با تاکید بر یک ایده نامتعارف معتقد است که راه چاره درمان بیماری مزمن تورم، کاهش نرخ بهره است.

رکوردشکنی تورم ترکیه چگونه اتفاق افتاد؟

بسیاری از کارشناسان اقتصادی عقیده دارند که کاهش نرخ بهره در اقتصاد ترکیه، متهم ردیف اول جهش نرخ تورم این کشور به سطوحی است که آخرین بار در سال ۱۹۹۸ دیده شد.

سیاست کاهش نرخ بهره‌ای که دولت اردوغان آن را در پیش گرفته، باعث شده که در ماه‌های اخیر، قیمت لیر به پایین‌ترین سطح خود در برابر دلار رسیده و تورم ترکیه سیری صعودی را در پیش بگیرد.

سیاست‌های نامتعارف و عجیب ترکیه در موضوع نرخ بهره، سبب شده که ارزش هر دلار آمریکا که در سپتامبر سال ۲۰۲۱ معادل با ۸ لیر بود، در سپتامبر سال جاری به ۱۸٫۵۸ لیر برسد.

اردوغان پا پس نمی‌کشد!

در این شرایط، رجب طیب اردوغان همچنان بر تداوم سیاست‌های کاهش نرخ بهره پافشاری کرده و در این مسیر، مخالفان خود را از سر راه بر می‌دارد. هشدارهای مقامات ترکیه درباره آینده اقتصاد این کشور با ادامه این سیاست‌ها، سبب اخراج چند تن از وزرای اقتصاد و روسای بانک مرکزی ترکیه شده است.

بر خلاف اقتصادهای بزرگ جهان که استقلال بانک مرکزی، یکی از مهم‌ترین مبانی آنها است، بانک مرکزی ترکیه از دولت این کشور مستقل نیست. همین موضوع باعث شده که هیچ کس توان مقابله با سیاست‌های عجیب اردوغان را نداشته باشد و اقتصاد ترکیه، در سراشیبی سقوط قرار بگیرد.

درس عبرتی برای اقتصاد ایران

نباید فراموش کرد که آنچه این روزها بر سر اقتصاد ترکیه آمده است، باید یک درس عبرت مهم برای دولت و سیاست‌گذاران اقتصادی ایران تلقی شود. چرا که در شرایط فعلی که تورم مثل یک آفت به ریشه اقتصاد ایران حمله کرده است، دولت و بانک مرکزی ابزار نرخ بهره را به کلی فراموش کرده‌اند.

در این شرایط، بانک مرکزی ایران نه تنها نرخ بهره را افزایش نداده، بلکه با سرکوب این نرخ، شرایط را برای افزایش تورم فراهم کرده است.

نقطه اشتراک اقتصاد ایران و ترکیه را نیز می‌توان فقدان استقلال در بانک مرکزی دانست. استقلالی که اگر وجود داشت می‌توانست مانع تورم‌های افسار گسیخته در اقتصاد ایران و ترکیه شود و با اتکا به علم اقصاد، زندگی بهتری را برای مردم این دو کشور فراهم کند.