ادعای فسادستیزی دولت رئیسی چقدر درست است؟

به گزارش تجارت‌نیوز، اخیرا، ابراهیم رئیسی- رئیس دولت سیزدهم- در گفت‌وگوی تلویزیونی با مردم به موضوع فساد هم اشاره داشته و شرط همکاری با خودش را «روحیه فساد و فسادستیزی» دانسته است. او همچنین تاکید کرده که دولت به هیچ عنوان فساد را نخواهد پذیرفت و هر جا از وجود فساد باخبر شود به رفع آن اقدام خواهد کرد. اما ظاهرا در عمل شرط همکاری با او به اجرا گذاشته نمی‌شود، گزارش اخیر سازمان شفافیت بین‌الملل مهر تاییدی است بر این ادعا! این گزارش از رتبه 147 شاخص ادراک فساد ایران خبر می‌دهد که همین رتبه کشور ما را در جایگاهی حتی پایین‌تر از کشورهایی مانند لیبریا، ماداگاسکار، موزامبیک و اوگاندا قرار می‌دهد.

بررسی‌ها نشان می‌دهد که وجود مدیرانی ناکارآمد و آلوده در یک نظام سیاسی یا اداری از مهم‌ترین دلایل بروز و ظهور انواع فساد برشمرده می‌شوند. علاوه بر این، خودِ فساد هم از جمله ریشه‌های اقتصادی ناآرامی‌ها و اعتراضات مدنی به حساب می‌آید. در این زمینه یک تحقیق انجام شده که حکایت از این دارد که فساد در کنار بیکاری، کاهش قدرت خرید، افت ارزش ریال و نابرابری توزیع ثروت در مناطق مختلف کشور از دلایل نارضایتی ایرانی‌ها از وضعیت اقتصادی کشور تلقی می‌شوند که اتفاقا طی پنج- شش سال گذشته شکل بدتری نیز پیدا کرده‌ است.

فعالان اقتصادی هم بارها در محافل مختلف از گسترش فساد در اقتصاد کشور گلایه کرده‌اند و دیگر به این نتیجه رسیده‌اند که قبح فساد در کشور ریخته است. پدرام سلطانی- نایب رئیس پیشین اتاق بازرگانی ایران با طرح یک پرسش مهم «جزء گستراندن فقر و فساد چه کردید؟» به این قضیه اشاره و انتقاد کرده است. در آذرماه امسال، سلطانی در توئیتی نوشت: «طرف شهردار تهران است، رفته دانشگاه شریف گفته: «افتخار می‌کنم که یک آپارتمان ۹۳ متری دارم.» باید هم افتخار کند، چون خرید همین آپارتمان برای یک خانوار ساکن تهران با درآمد متوسط، اگر هیچ نخرد و نخورد، ۳۸ سال طول می‌کشد. جزء گستراندن فقر و فساد چه کردید؟».

هرچند نسخه‌هایی هم برای درمان فساد پیچیده شده است؛ فعالان اقتصادی می‌گویند می‌توان فسادهای بزرگ در بنگاه‌های اقتصادی را با اجرای چند کار اصولی کاهش داد. تعریف حکمرانی صحیح اقتصادی، پرهیز از انتصاب‌های سیاسی، دوری دولت از بنگاهداری، پرهیز از سیاستگذاری غلط، پایان رانت انرژی ارزان، فاصله گرفتن از قیمت‌گذاری، پایان تیولداری و دور کردن سیاستمداران از بنگاه‌ها از جمله این امور هستند.

ایران در فساد چندم است؟

اما داده‌های آماری از وضعیت فساد در اقتصاد ایران چه می‌گویند؟ سازمان شفافیت بین‌الملل در این زمینه گزارشی منتشر کرده که جزئیات آن حکایت از این دارد که ایران را در کنار گینه و بنگلادش در رده‌های انتهایی جدول شاخص ادراک فساد در سال ۲۰۲۲ قرار داد. در واقع، بر اساس آخرین گزارش این نهاد بین‌المللی، ایران همچون دو سال گذشته در میان فاسدترین کشورها قرار دارد.

ایران 25 امتیاز کسب کرده و در بین 180 کشور دارای رتبه 147 است. بدین ترتیب کشور ما پایین‌تر از کشورهایی مثل لیبریا، ماداگاسکار، موزامبیک و اوگاندا قرار گرفته است. در ضمن این گزارش موید این مطلب است که در سه سالی که گذشته، هیچ پیشرفتی در مبارزه با فساد از جمله پولشویی و فساد سیاسی و اداری نداشته است.

در رتبه‌بندی شفافیت بین‌الملل که «شاخص احساس فساد» را برای کشورهای مختلف تعیین می‌کند، کشور در سه سال اخیر از ۱۰۰، امتیاز ۲۵ و ۲۶ را کسب کرده است. این در حالیست که میانگین امتیاز کشورها در زمینه مبارزه با فساد روی عدد ۴۳ قرار دارد.

بر اساس این گزارش، مبارزه کشورها در زمینه فساد اداری، سیاسی و اقتصادی از جمله شاخص‌هایی است که سازمان شفافیت بین‌الملل آن‌ها را بررسی می‌کند. برای تدوین گزارش از نظر کارشناسان و دست‌اندرکاران بهره گرفته می‌شود.

ایران در حالی رتبه 25 را کسب کرده است که در این رتبه‌بندی امتیاز ١٠٠ به معنی شفافیت و سلامت کامل از نظر «احساس فساد» و شفافیت و امتیاز صفر به معنی فساد کامل است.

سازمان شفافیت بین‌الملل تاکید دارد که این فسادها رابطه مستقیمی با دموکراسی و نقض حقوق بشر در کشورها و همچنین امنیت بین‌الملل دارد.