«تورم طمع» چیست؟/ ۲ دیدگاه درباره نقش شرکت‌ها در ایجاد تورم

به گزارش تجارت‌نیوز ، «تورم طمع» یا «greedflation»، اصطلاحی در علم اقتصاد است و برای توصیف موقعیتی به کار می‌رود که در آن شرکت‌ها از تورم به‌عنوان بهانه‌ای برای افزایش سود نهایی خود استفاده می‌کنند. کسب‌وکارها این اقدام را به‌ویژه در زمانی انجام می‌دهند که مشتریان با بحران هزینه‌های زندگی دست‌وپنجه نرم می‌کنند.

در شرایط تورمی و زمانی که بانک‌های مرکزی برای مهار تورم و کنترل افزایش قیمت، نرخ‌های بهره را بالا می‌برند، شرکت‌ها چاره‌ای جز افزایش قیمت محصولات خود ندارند. آنها نگران عملکرد خود در دوره تورم بالا هستند و اطمینانی به آینده بازار ندارند.

شرکت‌ها برای بقا یافتن باید سود کسب کنند و اطمینان حاصل کنند که در بازار ماندگار هستند. آنها همچنین نباید اجازه دهند که هزینه‌هایشان از قیمت محصولاتی که ارائه می‌دهند، فراتر رود. به علاوه، شرکت‌ها در این محیط تورمی، چشم‌بسته پیش رفته و نمی‌دانند که این شرایط تا چه اندازه هزینه‌های آنها را افزایش می‌دهد. بنابراین ممکن است تمام پیش‌بینی‌های آنها از وضعیت خود به طور کامل درست نباشد.

طبق نظر برخی متخصصان، در این صورت افزایش قیمت‌ها عمدی نیست؛ چرا که شرکت‌ها از پیش اطلاع نداشته‌اند که چه میزان افزایش هزینه در انتظار آنهاست. با اینکه شرکت‌ها باید از خود در برابر چنین شرایطی محافظت کنند، اما برخی از آنها بیش از حد محافظه‌کار بوده‌اند.

چند روز پیش، رئیس بانک مرکزی اروپا، کریستین لاگارد، پس از هفتمین افزایش نرخ بهره این بانک، اعلام کرد که شرکت‌ها درگیر تورم طمع شده‌اند و در هنگام افزایش قیمت‌ها از تورم بالا سوءاستفاده می‌کنند.

او گفت: «در برخی از بخش‌ها، تولیدکنندگان توانسته‌اند سود نهایی خود را به دلیل متناسب نبودن عرضه و تقاضا و نااطمینانی ناشی از تورم بالا و پرنوسان افزایش دهند». برخی بر این باورند که طمع شرکت‌ها در افزایش قیمت محصولات خود و تمایل آنها به فروش محصولات به قیمت‌های بالاتر از حد معمول، باعث تشدید تورم یا به عبارتی به وجود آمدن تورم طمع (greedinflation) می‌شود. تورم سالانه منطقه یورو در ماه آوریل، به هفت درصد افزایش یافت و سطح بحران هزینه‌های زندگی را برای مردم این منطقه تشدید کرد.

شرکت‌ها مقصر ایجاد تورم هستند؟

برخی دیگر اما این دیدگاه را ساده‌انگارانه و یک اشتباه رایج در میان اقتصاددانان می‌دانند. این دسته معتقدند که افزایش قیمت یک محصول را نمی‌توان ردیابی و دلیل آن را پیدا کرد چرا که تنها یک عامل به تنهایی نمی‌تواند منجر به افزایش قیمت یک محصول شود.

وبسایت National Review به مطرح کردن دوباره عبارت «تورم طمع» توسط خبرگزاری‌هایی از جمله، بلومبرگ، وال‌استریت ژورنال و بیزنس اینسایدر اشاره می‌کند و توضیح می‌دهد که نمی‌توان طمع شرکت‌ها را برای کسب سود بیشتر، عامل ایجاد تورم دانست.

اما مساله واضح این است که در بحبوحه یافتن دلیل افزایش قیمت‌ها، مصرف‌کنندگان هستند که از بحران هزینه‌های زندگی آسیب می‌بینند.

بانک‌های مرکزی در سراسر جهان به تورم فزاینده پس از همه‌گیری کرونا و حمله روسیه به اوکراین، با افزایش نرخ بهره خود واکنش نشان دادند. اما با وجود سیاست پولی انقباضی که در دهه‌های اخیر بی‌سابقه بود، همچنان تورم گریبان‌گیر بسیاری از کشورهای جهان است و بخش بانکی نیز درگیر بحران عمیقی شده است.

در حالت دیگری از تورم طمع، شرکت‌های بزرگی که انحصار یک محصول را در اختیار دارند، از شرایط خاص چون جنگ یا بیماری‌های همه‌گیر سوء‌استفاده می‌کنند و قیمت محصولات خود را بالا می‌برند که همین مساله موجب دامن زدن به تورم موجود در اقتصاد یک کشور می‌شود.

آیا ایران هم دچار تورم طمع است؟

تورم در کشور ما نه تنها در زمان کرونا، بلکه پیش از آن در سطح بالایی وجود داشته و مدت‌هاست که بر اقتصاد و معیشت مردم سایه افکنده است. در این شرایط افزایش هزینه‌های زندگی بر مصرف‌کنندگان و افزایش هزینه‌های تولید بر تولیدکنندگان فشار اقتصادی وارد می‌آورد. انحصار موجود در بازار کالا نیز باعث می‌شود تولیدکنندگان به راحتی قیمت محصولات خود را افزایش دهند و حتی عوامل بازدارنده‌ای چون رقابت محصولات نتواند از این افزایش قیمت جلوگیری کند.