«چاپ پول» یعنی چه؟ / آیا بانک مرکزی واقعا اسکناس چاپ می‌کند؟

سهیل بانی / به گزارش تجارت‌نیوز ، مفاهیمی مانند چاپ پول، پول پرقدرت، رشد نقدینگی و… در سال‌های اخیر بارها شنیده شده، اما واقعا چاپ پول یعنی چه؟

در این گزارش برخی از مفاهیم پولی و بانکی مثل پایه پولی، انباره پول، مکانیسم خلق اعتبار و ضریب فزاینده پولی، به طور ساده و مختصر بررسی و معرفی می‌شوند.

بسیاری از مفاهیم اقتصادی وجود دارند که همه ما روزانه از زبان مسئولان و کارشناسان اقتصادی می‌شنویم اما واقعا معانی آنها را نمی‌دانیم. واژه‌هایی مثل «پول» که شاید تعریف آن‌ها بسیار ساده به نظر برسد اما مفاهیم اقتصادی آن‌ها با معنی عرفیشان بسیار متفاوت است. اما بسیاری فکر می‌کنند در این شرایط بانک مرکزی واقعا اقدام به چاپ اسکناس می کند، حالا باید دانست که چاپ پول یعنی چه؟

پایه پولی چیست؟

هر پولی (سکه، اسکناس و اعتبار) که از بانک مرکزی به بیرون منتشر شود و در جریان فعالیت‌های بانکی و اقتصادی قرار بگیرد، پایه پولی نامیده می‌شود. پایه پولی در واقع همان دارایی‌های بانک مرکزی است که شامل ذخایر طلا، خالص دارایی‌های خارجی، خالص بدهی‌ها دولت، بدهی بانک‌های دیگر و سایر دارایی‌ها مثل پیش‌پرداخت‌ها می‌شود.

نام دیگر پایه پولی، پول پرقدرت است. اما علت این نام گذاری چیست؟

فرآیند خلق اعتبار و پول پرقدرت یا چاپ پول یعنی چه؟

چاپ پول یعنی چه؟ وقتی پول از بانک مرکزی خارج می‌شود، در یک فرآیند خلق اعتبار قرار گرفته و چند برابر خود، پول یا نقدینگی بوجود می‌آورد. به همین دلیل به پایه پولی، پول پر قدرت می‌گویند.

فرآیند خلق اعتبار وقتی اتفاق می‌افتد که بانک مرکزی به هر نحوی باعث به وجود آمدن و به گردش افتادن مقادیری پول می‌شود. مردمی که این پول را در اختیار دارند، بخشی از آن را به شکل اسکناس نزد خود نگهداری کرده و بقیه آن را در بانک‌ها سپرده‌گذاری می‌کنند.

بانک‌ها نیز بخشی از سپرده‌ها را به صورت ذخیره نگهداری کرده و بقیه آن را به صورت وام به وام‌گیرندگان می‌دهند، اما اعطای وام و اعتبار به معنای ایجاد یک پول جدید اعتباری است. زیرا علاوه بر اینکه سپرده‌گذار حق برداشت پول خود از بانک را دارد، وام گیرنده نیز از طریق اعتبار ایجاد شده از همان پول، توانایی پرداخت و داد و ستد دارد.

پول شامل چه چیزهایی می‌شود؟

در واقع پولی که بعد از مکانیسم خلق اعتبار از پایه پولی بوجود آمده، انباره پول نامیده می‌شود که عبارت است از مجموع سپرده‌های دیداری بخش خصوصی نزد بانک‌ها، به اضافه سکه و اسکناس در دست مردم. لازم به ذکر است، سپرده‌های دیداری حساب‌هایی هستند که معمولا بهره‌ای به آن‌ها تعلق نمی‌گیرد و هر لحظه که مشتری اراده کند، می‌تواند از طریق واگذاری چک به سایر افراد، از آن برداشت کند.

همچنین عدد حاصل از تقسیم انباره پول بر پایه پولی را ضریب فزاینده پولی می‌نامیم که نشان می‌دهد از هر واحد پایه پولی، چه میزان پول ایجاد شده است.