الگوی نامناسب ایران در انتخاب شرکای تجاری/ محرومیت از دسترسی به بازارهای بزرگ جهانی

رضا پاکدامن: به گزارش تجارت‌نیوز، حجم روابط اقتصادی تاثیر زیادی بر روابط سیاسی و مواضع کشورها در قبال روابط دوجانبه و حتی در قبال تحولات جهانی دارد.

طبق بررسی و تحلیل اخیر نشریه فارین پالسی، سهم چین در تجارت خارجی کشورها به ترتیب جدول زیر نمایش داده شده است.

بزرگ‌ترین کشورهای صادرکننده به چین
کشور	درصد
برزیل	27
استرالیا	26
کره جنوبی	23
اندونزی	23
روسیه	19
ژاپن	19
اتحادیه آفریقا	18
عربستان سعودی	17
آفریقای جنوبی	9

 

بزرگ‌ترین کشورهای صادرکننده کالا و خدمات به آمریکا نیز به شرح جدول زیر است.

بزرگ‌ترین کشورهای صادرکننده به آمریکا
کشور	درصد
مکزیک	78
کانادا	77
اتحادیه اروپا	20
هند	18
چین	16
انگلستان	14
آلمان	10

همان‌طور که در جدول بالا هم مشخص است، آمریکا مقصد سه‌چهارم صادرات کانادا و مکزیک است که شدت وابستگی این دو کشور همسایه شمالی و جنوبی به بازار آمریکا را نشان می‌دهد.

طبق این آمار نیمی از کشورهای گروه 20 به‌عنوان گروهی همسو با سیاست‌های آمریکا از شرکای تجاری اصلی چین محسوب می‌شوند که قطعا در موضع‌گیری‌های سیاسی آنها در قبال چین تاثیرگذار است.

بررسی‌ها نشان می‌دهد ارزش تجارت چین با گروه 20، 1.55 تریلیون دلار  و ارزش تجارت آمریکا با گروه 20، به بیش از 2.9 تریلیون دلار می‌رسد.

الگوی نامناسب ایران در شراکت تجاری

با این روند تجاری جهانی و عمدتاً بین کشورهای با اقتصادهای قوی، الگوی شرکای اصلی تجاری ایران به هیچ وجه مطلوب نبوده و به غیر از چین، ارتباط تجاری ایران با سایر کشورهای شاخص  و حتی متوسط اقتصادی بسیار نازل است.

چنانکه حتی صادرات عربستان به چین بیش از ایران است و از لحاظ کشورهای دارای روابط مناسب سیاسی با ایران، خصوصا کشورهای اوراسیا، ارزش صادراتی ایران بسیار ناچیز است. 

طبق گزارش گمرک ایران، بزرگ‌ترین شریک تجاری ایران در این منطقه روسیه است که ارزش صادرات ایران طی هشت ماه سال‌جاری فقط ۵۳۲ میلیون دلار و درمقابل ۳ میلیارد دلار واردات بوده که تراز منفی حدود 2.5 میلیارد دلاری را نشان می‌دهد.

عمده‌ترین کالای صادراتی ایران، نفت خام است و به‌رغم سیاست‌ها و شعارهای مربوطه به اقتصاد غیرنفتی و صادرات غیرنفتی، ارزش صادراتی سایر بخش‌ها، حتی محصولات معدنی و خام‌فروشی بسیار نازل بوده است. بر اساس جدیدترین گزارش مرکز آمار ایران، حتی رشد بخش‌های کشاورزی و صنعتی (بدون نفت)، منفی شده است.

به علت شرایط تحریم نیز صادرات ایران به صورت تهاتری است. یعنی در قبال فروش محصول، ناگزیر به خرید کالا یا خدمات از کشور مقابل خصوصاً چین است و اندک صادرات کشور از تاثیرگذاری لازم برخوردار نیست. این وضعیت یک هشدار بزرگ  است که باید توسط مسئولان کشور جدی گرفته شود.

طبق گزارش  کپلر طی 9 ماهه سال 2023 ، 91 درصد صادرات نفت ایران به چین، شش درصد به سوریه و دو درصد به ونزوئلا بوده است. با توجه به شرایط سیاسی و مالی کشورها، وصول وجوه نقدی بابت فروش نفت به آنها بسیار سخت به نظر می‌رسد.

این شرایط دو پیامد برای کشور دارد. اولاً ایران از دسترسی به بازارهای معتبر جهانی محروم می‌شود و در ثانی ایران نمی‌تواند از ابزار اقتصادی برای پیشبرد اهداف سیاسی و منافع ملی خود در عرصه جامعه جهانی و بازیگران اصلی آن بهره ببرد. چراکه کشورهای بزرگ و کوچک جهان، در مورد تحولات بین‌المللی مرتبط با ایران، میزان منافع اقتصادی خود با ایران و طرف مقابل را مقایسه خواهند کرد.

 در نتیجه الگوی فعلی شرکای تجاری ایران، ریسک زیاد بالفعلی به دنبال دارد و مسئولان باید فکر کنند که در این تکاپوی جهانی آیا کشور را در مسیر درستی قرار داده‌اند؟