حامد اناری 
تجارت‌نیوز، اظهارات محمدباقر قالیباف در خصوص فضای مجازی را بررسی می‌کند:
کلیدواژه‌هایی برای محدودیت بیشتر اینترنت؟
کاندیدای ریاست جمهوری بر حضور قدرتمندانه در فضای مجازی و جلوگیری از ولنگاری تاکید کرد
محمدباقر قالیباف کاندیدای ریاست‌جمهوری چهاردهم با حضور در میزگرد فرهنگی شبکه دوم سیما به تشریح برنامه‌های خود در حوزه فرهنگی از جمله فضای مجازی و اینترنت پرداخت.
به گزارش تجارت‌نیوز، در تب و تاب انتخابات پیش رو کاندیداها برای رقابت و کسب جایگاه و مقام ریاست‌جمهوری در روزهای آینده با ارائه برنامه‌ها و سیاست‌های خود در حوزه‌های مختلف، با یکدیگر به منظور کسب آرای بیشتر به رقابت می‌پردازند. حال که بحث ارائه برنامه‌ها داغ است هر فرد باید با بیان دیدگاهش، ذهنیت شفافی از چشم‌انداز خود به مردم نشان دهد.
نگاه به اینترنت با تغییر دولت‌ها تغییر نکرده است
بحث اینترنت نه‌فقط در کشور ما، بلکه یک مساله جهانی است. پیشرفت روزافزون و تکنولوژی و صنایع اینترنتی شکل جهان را دهه‌های اخیر دگرگون کرده و بر زندگی مردم جهان تاثیر بسیار زیادی گذاشته است. کافی است به روزمره افراد در ۱۰ سال گذشته نگاه کنید و آن را با شکل امروزی‌اش قیاس کنید. اینترنت در لایه‌های عمیقی از زندگی افراد نفوذ کرده است. حالا می‌توان گفت اکثریتی در جامعه شکل گرفته است که از اینترنت و مزایای آن استفاده می‌کنند. البته که اینترنت مانند هر چیز دیگری مضراتی نیز به همراه دارد. همین مضرات است که شاید باعث می‌شود اقلیتی هم به صورت پراکنده در جامعه شکل بگیرد که از اینترنت و متعلقاتش دوری و پرهیز می‌کنند. رویکرد افراد با یکدیگر در این زمینه متفاوت است. به همین ترتیب رویکرد دولت‌ها هم دارای تفاوت‌های مشهودی است. دولت را اگر نهاد اداره‌کننده جامعه یا تنظیم‌کننده آن بدانیم، نقش حیاتی‌اش در تشکیل و فراهم آوردن ساخت‌ها و زیرساخت‌ها تعریف می‌شود.
در کشور ما نگاه حکمرانی به مساله اینترنت در شرایط گوناگون تعریف شده است. می‌توان گفت این نگاه در طول سالیان تغییر نکرده است. ممکن است در نقاطی شاهد تلطیف‌سازی این نگاه بوده باشیم، اما به طور کلی نمی‌توان تغییر واضح و قطعی یافت. بسیاری از تصمیمات حتی از قبل در شورای عالی فضای مجازی و دیگر کارگروه‌ها و نهادهای مربوطه اتخاذ شده و حالا در حال عملی شدن هستند. بنابراین سبک و سیاق برخورد با این دست مسائل تغییر نکرده است. حتی با اینکه در دولت سیزدهم تلاش‌هایی برای رفع فیلتر گوگل‌پلی شد اما به نتیجه‌ای نرسید.
فیلترینگ چگونه به اکوسیستم‌ها آسیب می‌زند؟
فیلترینگ به عنوان یک ابزار بازدارنده برای جلوگیری از دسترسی‌پذیر بودن برخی از محتواهای حساس به کار برده می‌شود. اما این ابزار امروزه دچار تغییر در شکل استفاده شده است. در بسیاری از کشورها برای حفظ سلامت روانی افراد، محتواهای حساس فیلتر می‌شود. با این حال فیلترینگ در کشور ما کمی دچار تغییر هویت شده است زیرا حتی برخی از شبکه‌هایی اجتماعی که به صورت روزانه مورد استفاده مردم قرار می‌گیرند نیز از دسترس عادی خارج و فیلتر شده‌اند. هرچند نمی‌توان یک‌طرفه به این مساله نگاه کرد اما نهادهای مربوطه در طول زمان شبکه‌های اجتماعی مختلفی مثل تلگرام، اینستاگرام، یوتیوب، ایکس یا همان توییتر سابق را فیلتر کرده‌اند. این در حالی است که شبکه‌ای مثل اینستاگرام در گذشته‌ای نه‌چندان دور به محلی برای کسب درآمد تبدیل شده بود و افراد زیادی کسب‌وکار مجازی خود را در آن بستر راه انداخته بودند.
فیلتر شدن پیامدهای بسیاری دارد. اولاً سوال اینجاست که چرا راه جایگزینی که همان نیاز سابق را برآورده کند و در همان سطح کیفیت باشد معرفی یا پیدا نمی‌شود و این در نهایت منجر به نارضایتی می‌شود. ثانیاً فیلترینگ به صنایع مختلف هم ضربه می‌زند. اخیراً با فیلتر شدن دیسکورد، آخرین پلتفرم حوزه گیمینگ هم فیلتر شد. جمعیت گیمرها که البته تعدادشان هم کم نیست- افزایش این جمعیت هم نکته‌ای است که حائز اهمیت است؛ اما به نظر نمی‌رسد دولت‌ها و دولتمردان نگاهی جدی و عمیق به این بخش از جامعه داشته باشند- حالا با فیلتر شدن تمام پلتفرم‌ها به مشکلات بیشتری برمی‌خورند. نمی‌توان این جمعیت را جدی نگرفت. از طرفی ما با اکوسیستم گیمینگ طرف هستیم. یعنی در کنار گیمرها، بازی‌سازانی وجود دارند یا به طور کلی صنعتی وجود دارد که حالا با بحران روبه‌روست.
فیلترینگ در تناقض با آزادی بیان و حقوق شهروندی است
در گفت‌وگوی اختصاصی تجارت‌نیوز با ابوالفضل صادق، رئیس کمیسیون بازی‌های رایانه‌ای، به جوانب بحث فیلترینگ و مساله روز که فیلترینگ دیسکورد به حساب می‌آمد پرداخته شد. او به طور کلی در این باره گفت: «فیلترینگ در تناقض با آزادی بیان و حق شهروندی است.» 34 میلیون گیمر در ایران طبق آمار منتشرشده مشغول فعالیت هستند. فیلترینگ دیسکورد به اکوسیستم گیمینگ در ایران ضربات جدی‌ای وارد کرده است و این صنعت را می‌توان در حال مرگ تصور کرد. شما می‌توانید شرح این گفت‌وگو را از اینجا بخوایند.
فیلترینگ در طول این چند سال گذشته بیشتر از آنکه رویداد و حاصل رویکردی مثبت تلقی شود، موجب نارضایتی عمومی بین مردم شده است. سرعت پایین اینترنت، پهنای باند کم و محدودیت‌هایی برای سقف اینترنت بین‌المللی از دیگر مسائل است و حالا مدتی می‌شود که زمزمه‌هایی از طرح صیانت به گوش مردم می‌رسد. با وجود فیلترینگ، مردم تنها دسترسی سخت‌تری نسبت به گذشته به اپلیکیشن‌های مورد نظر خود پیدا کرده‌اند. حالا می‌توان گفت بازار فیلترشکن‌ها داغ‌تر از همیشه است.
حکمرانی به اینترنت یک نگاه امنیتی دارد
در گفت‌وگوی اختصاصی تجارت‌نیوز با حامد بیدی، مدیرعامل کارزار، نقش دولت را در حیطه فیلترینگ بررسی کردیم و به مباحث طرح‌شده پیرامون آن پرداختیم. به طور کلی دولت‌ها نقش موثری در تغییر رویه اعمال فیلترینگ ندارند. شما می‌توانید شرح کامل این گزارش را از اینجا بخوانید. به گفته بیدی، نگاه حکمرانی به اینترنت، اصولاً یک نگاه امنیتی است. نگاهی که باعث می‌شود شبکه اجتماعی‌ای مانند کلاب‌هاوس در بدو معرفی از سوی نهادهای مربوطه در ایران فیلتر شود. همان‌طور که ذکر شد، دولت‌ها نمی‌توانند تغییرات چندانی در این رویه ایجاد کنند؛ تغییر به این معنا که روند فیلترینگ متوقف شود. اما دوباره با ارجاع به صحبت‌های بیدی، دولت‌ها می‌توانند در بدتر اجرا کردن مصوبه‌های ابلاغ‌شده اثرگذار باشند. بنابراین آنها قادر خواهند بود شرایط را از آنچه امروز می‌بینید بدتر کنند. برای بهتر توضیح دادن این عبارات باید توجه داشت بخش مهمی از اختلالات شبکه اینترنت در ایران ناشی از قدیمی بودن زیرساخت‌ها و تجهیزات شبکه است. تجهیزاتی که به دلیل تحریم‌ها به‌روز نشده و حالا می‌توان گفت با توجه به نیاز کشور و شبکه اینترنت کشور از رده خارج به حساب می‌آیند.
پیگیری‌های تجارت‌نیوز در مورد وعده‌های انتخاباتی از این رو آغاز شد تا وعده‌های کاندیداها را در مورد اینترنت اعتبارسنجی کنیم. در گفت‌وگو با بیدی، مدیرعامل کارزار، به این مساله پرداخته شد که دولت‌ها چگونه نقش عمده‌ای در این سازوکار ندارند؛ اما همان‌طور که گفته شد آنها می‌توانند شرایط را از این بدتر کنند. اما بدتر شدن به چه معناست؟ به شما پیشنهاد می‌کنیم حتماً برای آگاه شدن از این سازوکار نگاهی اجمالی به گزارش تجارت‌نیوز و مصاحبه با حامد بیدی بیندازید تا در روزهای منتهی به انتخابات، دیدگاه بهتری نسبت به این مساله به دست آورید. شما می‌توانید شرح کامل این گفت‌وگو را از اینجا بخوانید.
حضور قدرتمندانه و جلوگیری از ولنگاری/ اسم رمز محدودیت بیشتر؟
محمدباقر قالبیاف یکی دیگر از کاندیداهای ریاست‌جمهوری در برنامه میزگرد فرهنگی که از شبکه دو صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران پخش می‌شد در مورد اینترنت و فضای مجازی نظراتی اظهار کرد که بحث برانگیزد بود. او دراین‌باره گفت: «شفاف بگویم باید حتماً حضور قدرتمندانه‌ای در فضای مجازی داشته باشیم وگرنه حتماً ولنگاری خواهد بود.»
در این عبارت اصطلاحاتی وجود دارد که باید بهتر و عمیق‌تر تعریف شوند. حضور قدرتمندانه در فضای مجازی اولین این ترم‌ها یا اصطلاحات است. منظور محمدباقر قالیباف کاندیدای مقام ریاست‌جمهوری در تاکید بر حضور قدرتمندانه، نقدی بر حضور ضعیف دولت در گذشته دارد. همان‌طور که اشاره شد، در تمام این سال‌ها نگاه حکمرانی به حوزه اینترنت همراه با جبهه‌گیری‌های فراوان بوده است و از اساس امنیتی تلقی می‌شود. نگاهی که کنترل‌گر به نظر می‌آید. قالیباف در ادامه افزود: «هیچ کجای دنیا را نمی‌توان پیدا کرد که اجازه داده شود حکمرانی در فضای مجازی نباشد.»
او در ادامه با اشاره به تجربه سفرش به پایتخت یکی از کشورهای اسکاندیناوی گفت: «در آنجا اگر کسی مدرسه نرود پدر و مادرش را توبیخ می‌کنند. پدر فرزند زیر ۱۸ سال اجازه دارد تمام کارهایش را کنترل کند و محدودیت دسترسی بدهد پس کسی مانع حکمرانی نمی‌شود.»
قالیباف طی صحبت‌های خود از فعالیت‌هایش در مجلس و شورای عالی فضای مجازی گفت و در نهایت به شرح این فعالیت‌ها افزود که: «این موارد برای نظم و انضباط در فضای مجازی است.» در ادامه هم به این مساله پرداخت که: «باید در حوزه فضای مجازی محدودیت‌هایی ایجاد کرد، به اندازه کنترلی که ولنگاری نبینیم و در عین حال هم باید گشایشی داشت»
پس از حضور قدرتمندانه در فضای مجازی با ولنگاری مواجه می‌شویم. از طرفی باید در جهت ایجاد نظم و انضباط کوشید. نظم و انضباط در فضای مجازی و نبودن ولنگاری در همان نگاه امنیتی به اینترنت خلاصه می‌شود. اما آیا کنترل شدیدتر و حضور قدرتمندانه‌تر در فضای مجازی می‌تواند مشکلاتی را که در تلاش برای حل‌شان هستیم رفع و شرایط را بهتر از این کند؟
آیا فیلترینگ و محدودسازی تنها راه‌حل است؟
سوال اما اینجاست که آموزش و فرهنگ‌سازی برای استفاده از فضای مجازی در چارچوب کدام بخش از برنامه‌های هر دولتی قرار می‌گیرد؟ فضای مجازی به شکل امروزی خود باقی نخواهد ماند. ما به حضور قاطعانه قانون برای مبارزه با جرم و مجرمان احتیاج داریم. اما از طرفی به همان میزان یا حتی بیشتر نیاز داریم آموزش‌های لازم را به مردم ارائه دهیم. بخش کثیری از مردم هنوز با مسائل ابتدایی حقوقی و عمومی استفاده از فضای مجازی ناآشنا هستند و همین مساله باعث می‌شود کلاهبرداری‌های متعددی در اشکال و زمان‌های مختلف رخ دهد. شکل اینترنت در زندگی افراد این چنین باقی نخواهد ماند. در سال‌های آینده هر دولتی در جهان با مساله هوش مصنوعی روبه‌رو خواهد شد. آیا می‌توان با ابزار قانون بر تمام معضلات پیش‌آمده و در معرض ظهور غلبه کرد؟ به نظر می‌رسد یک نگاه عمیق به معضلات و بحران‌هایی که در هر جامعه وجود دارد راه‌حل بهتری به ما ارائه دهد.
مثلاً در کشور نروژ به عنوان یکی از کشورهای حوزه اسکاندیناوی، همه دانش‌آموزان حق بهره‌مندی از محیطی ایمن و سازنده را دارند. محیطی که مروج سلامت، رفاه و یادگیری باشد. آیا عدالت آموزشی در کشور ما برقرار شده است؟ واقعاً فیلترینگ و محدود کردن شبکه‌های اجتماعی و سود نبردن از تمام مزایایی که این پدیده‌ها با خود به همراه دارند کار ساده‌تر یا بهتر یا مفیدتری است یا ساختن پایه‌های فرهنگی لازم از طریق بهبود بخشیدن شرایط آموزشی برای سنین مختلف؟ احتمالاً راهی برای درمان آفت‌ها وجود دارد. فیلتر کردن چه‌بسا به معنی قطع کردن یک درخت باشد. باید به فکر راه‌حلی بود که ضرر کمتری برای قشرهای مختلف جامعه داشته باشد. در این گزارش به برخی از آسیب‌هایی که اعمال فیلترینگ به بدنه صنایع و عام مردم وارد می‌کند پرداختیم. آسیب‌هایی که تعدادشان بیشتر از این است و شمردن‌‌شان در چارچوب یک گزارش خبری نمی‌گنجد.
انتخابات پیش رو
محمدباقر قالیباف کاندیدای ریاست‌جمهوری در برنامه میزگرد فرهنگی، در کنار مشاوران خود روبه‌روی دوربین حاضر شد تا از برنامه‌ها و سیاست‌های کلانش به دلیل شرکت در انتخابات بگوید. او در مورد صنعت بازی‌های رایانه‌ای، فیلترینگ و مباحث متعدد دیگری سخن راند و نظرات خود را بیان کرد.
دولت‌ها ابزار ایجاد تغییرات بزرگ در مورد فیلترینگ را ندارند؛ شورای عالی فضای مجازی و دیگر کارگروه‌های مربوطه در مقام تصمیم‌گیری در این زمینه قرار دارند. دولت به طور مستقیم نمی‌تواند مانع یا باعث فیلتر شدن یا حتی محدود شدن یک اپلیکیشن شود.
باید دید در ادامه مسیر انتخابات دیگر کاندیداها چگونه در این باره اظهارنظر خواهند کرد.
برای مشاهده اخبار حوزه تکنولوژی و فناوری اطلاعات صفحه استارتاپ تجارت‌نیوز را بخوانید.
نظرات