هایپرسونیک چیست و هزینه تولید آن چقدر است؟

به گزارش تجارت نیوز،

تکنولوژی هایپرسونیک قادر است مواضع کشورها را در تنش‌های سیاسی و نظامی خود تغییر دهد. بااین‌حال دستیابی به چنین سطحی از تکنولوژی امری دشوار و پرهزینه است.

هایپرسونیک چیست؟

سونیک در زبان انگلیسی به صوت در فارسی ارجاع داده می‌شود. سرعت صوت (وابسته به دمای هوا) در دمای مفروض دریا با 15 درجه سانتی‌گراد، بیش از 1200 کیلومتر بر ساعت است. جسمی که سریع‌تر از سرعت صوت باشد فوق صوت خطاب می‌شود. 

تعریف دقیق مافوق‌ صوت یا همان هایپرسونیک، با دما و ارتفاع و شرایط جوی تغییر می‌کند. تعریف موشک هایپرسونیک از نظر علمی می‌تواند چالش‌هایی در خود داشته باشد. مفسران و کارشناسان نظامی از سرعت هایپرسونیک‌ها بین 6 تا 25 ماخ گفته‌اند. این در حالی‌ است که رسیدن به این اعداد کاری بسیار پرهزینه و تحقیقی طولانی‌ به حساب می‌آید. دستیابی به این تکنولوژی برای بسیاری از کشورها غیرممکن است. چرا که بسیاری از کشورها، زیرساخت تولید و تحقیقاتی لازم برای چنین پروژه‌ای را ندارند. 

تسلیحات هایپرسونیک یا مافوق صوت، شرایط را در میدان نبرد و تعادل را منازعات نظامی-سیاسی به هم خواهد زد. این تکنولوژی پیشرفته نظامی، نگاه کلی کشورها را تحت تاثیر خود قرار داده است. تاثیری که منجر به تغییری اساسی در استراتژی‌ها یا تاکتیک‌های نظامی شده و سیستم دفاع سنتی را درگیر بحران‌ها جدی ساخته است. 

تسلیحات هایپرسونیک مانند آوانگارد روسیه و DF-ZF چین، نمایانگر نسل جدیدی از جنگ‌افزارهای مدرن هستند. ایالات متحده، چین و روسیه در توسعه این جنگ‌افزار و گونه موشکی پیشتازند.

مدرن‌ترین تکنولوژی نظامی چگونه کار می‌کند؟

جنگ‌افزارهای هایپرسونیک یا مافوق‌صوت، به موشک‌ها و پرتابه‌های پیشرفته‌ای اشاره دارند که می‌توانند با سرعت‌های بسیار بالا یعنی بیش از ۶ هزار کیلومتر بر ساعت و حتی خیلی بیشتر از آن، حرکت کنند. برخلاف موشک‌های بالستیک سنتی، که مسیر ثابتی دارند و قابل پیش‌بینی‌اند این موشک‌های فوق پیشرفته قابلیت مانورهای متعددی را به دست می‌دهد که دفاع را برای هدف بسیار دشوار می‌سازد. موشک‌های هایپرسونیک قابلیت تغییر مسیر حین پرواز را هم دارند. 

سیستم‌های دفاعی سنتی، در برابر این تکنولوژی دارای ضعف عمده‌اند. پروسه شناسایی، رهگیری و دفع آنها به دلیل سرعت بالا و مانورهای پیچیده امیر دشوار است. 

انواع هایپرسونیک چه هستند؟

هایپرسونیک‌ها تا به امروز به دو دسته تقسیم می‌شوند.

1. حامل‌های گلاید هایپرسونیک یا (HGV): این حامل‌ها با موشک‌هایی شبیه به موشک‌های بالستیک، به فضا پرتاب می‌شوند. سپس گلاید از موشک جدا و موشک به سمت هدف حمله‌ور می‌شود. این هجوم به شکلی پیش‌بینی‌ناپذیر اتفاق خواهد افتاد و موشک با تغییر مسیر خود، از لایه‌های سیستم‌های دفاعی عبور می‌کند. 
2. موشک‌های کروز هایپرسونیک: این موشک‌ها با استفاده از موتورهای پیشرفته‌ای که به نام اسکرام‌جت شناخته می‌شوند. کروزهای هایپرسونیک با تکیه به اسکرام‌جت خود، می‌توانند در طول مسیر سرعت مافوق صوت را حفظ کنند. کروزهای هایپرسونیک اغلب نزدیک به زمین پرواز می‌کنند تا پروسه دفع دفاعی را مختل کنند. 

تفاوت هایپرسونیک‌ها با موشک‌های بالستیک سنتی چیست؟

آنچه تسلیحات هایپرسونیک امروزی را از موشک‌های بالستیک سنتی متمایز می‌کند، مسیر غیرقابل‌ پیش‌بینی آنهاست. مسیری که شاید به‌واسطه مانورهای متعدد و پیچیده بارها تغییر کند. موشک‌های بالستیک که مسیری منحنی و قابل پیش‌بینی دارند. در حالی که هایپرسونیک‌ها جدا از سرعت خیره‌کننده مافوق صوت خود، غیرقابل پیش‌بینی عمل کنند. 

اهمیت استراتژیک نسل جدید تکنولوژی موشکی در میدان نبرد چیست؟

هایپرسونیک‌ ها تا به امروز مهارناپذیر ظاهر شده‌اند یا حداقل مهار آنها با سیستم‌های دفاعی سنتی امری پیچیده و دشوار است. سیستم‌های دفاع موشکی مدرن امروزی را می‌توان سامانه S-400 روسی و سامانه THAAD یا تاد آمریکایی دانست. هرچند این سامانه‌ها برای اهداف مشخص و معینی طراحی شده‌اند اما اگر به این موضوع علاقه داشته باشید، تجارت‌نیوز در گزارشی مجزا این دو سامانه دفاع موشکی را با یکدیگر مقایسه کرده است. شما می‌توانید شرح کامل این گزارش را با عنوان «سامانه تاد آمریکا بهتر است یا S-۴۰۰ روسی؟» از اینجا بخوانید.

اینکه هایپرسونیک‌ها در مقابل این سامانه‌های مدرن چگونه عمل می‌کنند، موضوع دیگری‌ است. عملکرد و تقابل هر کدام از این جنگ‌افزارها به شکل دقیق و شفاف فقط و فقط در میدان نبرد مشخص خواهد شد. البته می‌توان با تطبیق داده‌ها به نتیجه رسید اما به طور کلی، امروزه شکل و شیوه حملات موشکی طرح ساده‌ای ندارد. بدین معنا که از مدل‌های مختلف موشکی می‌توان با اهداف متفاوتی استفاده استفاده کرد. طراحان و مهندسان و به عبارت دیگر استراتژیست‌ها دست بازی برای طراحی حملات دارند. آنها می‌توانند از انواع گوناگون موشک‌ها برای مابله با سیستم‌های دفاعی طراحی کنند. 

طرف مقابل هم چنین قابلیتی را داراست. چینش سامانه‌های دفاعی و طراحی این لایه، می‌تواند پیچیدگی‌های مخصوص به خود را داشته باشد. 

کدام کشورها به هایپرسونیک دست یافته‌اند؟ 

مساله دست یافتن به تکنولوژی هایپرسونیک در سطح خبری و لایه عمومی دارای تفاوت‌هایی‌ست با سطح کارشناسانه خود. در سطح تخصصی نیاز به نظر کارشناسانه لازم و ضروری‌ است. اخبار و اطلاعات عمومی حاکی از آن است که کشورهای محدودی به این فناوری پیشرفته نظامی دست یافته‌اند. چین، روسیه و آمریکا کشورهایی هستند که به طور کلی در حوزه جنگ‌افزاران پیشرفت بسیاری داشته‌اند و اذهان عمومی پذیرای این گزاره‌ است که این کشورها توان ساخت موشک‌های هایپرسونیک را دارند. البته در مورد آمریکا نمی‌توان چنین ادعایی کرد. هنوز این کشور به شکل رسمی این این فناوری خود رونمایی نکرده است. 

کشورهای دیگری هم در این راه قدم‌هایی برداشته‌اند. آلمان، فرانسه، هند و ژاپن با اعلام رسمی دستگاه‌های مربوطه در این لیست قرار می‌گیرند. البته هستند کشورهای دیگری که برنامه موشکی و توسعه صنعت فضایی و توان مربوطه را در پیش گرفته‌اند. 

ایران در تاریخ ۱۶ خرداد سال ۱۴۰۲ از موشک فتاح هایپرسونیک خود رونمایی کرد.  

قیمت هر موشک هایپرسونیک چقدر است؟

موشک‌های هایپرسونیک به دلیل استفاده از مواد پیشرفته، موتورهای قدرتمند و سیستم‌های هدایت پیچیده برای دستیابی به سرعت‌های بالاتر از ماخ ۵ و همین‌طور مانورپذیری بالا، از گران‌ترین تجهیزات نظامی به شمار می‌روند. 

فرضیات حاکی از آن است که هر موشک دوربرد هایپرسونیک آمریکایی بین 40 تا 50 میلیون دلار قیمت دارد 

به‌ دست آوردن قیمت تمام‌شده تولید یک موشک هایپرسونیک، با توجه به سطح حساس امنیتی کار دشواری‌ است. با این حال در برخی گزارش‌های مختلف ممکن است اعدادی اعلام شده باشد. به عنوان مثال، در یک گزارش از دفتر پژوهشی کنگره ایالات متحده آمریکا بودجه درخواستی برای توسعه صنعت موشک‌های هایپرسونیک دوربرد، 538 میلیون دلار برای هزینه‌های پژوهشی و تحقیقاتی و برای هزینه‌های تولید 744 میلیون دلار، بوده است. هرچند اطلاعات موجود نشان می‌دهد ایالات متحده در چهار سال اخیر برای توسعه صنعت هایپرسونیک خود هشت میلیارد دلار سرمایه‌‌‌گذاری کرده است. انتظار می‌رود در بازه زمانی ۲۰۲۳ تا ۲۰۲۷، ۱۳ میلیارد دلار (حدود ۱۰.۲ میلیارد پوند) دیگر نیز به این فناوری اختصاص یابد، با این حال تا به امروز هنوز سیستم عملیاتی خاصی تولید نشده است. 

این اعداد مستند در گزارش کنگره ایالات متحده آمریکا، دربردارنده گران بودن و پرهزینه بودن این صنعت است. 

ایالات متحده آمریکا موشک‌های مختلفی دارد که توان مانورپذیری و پرواز با سرعت هایپرسونیک را دارند. موشک‌هایی مانند AGM-183 ARRW بین 10 تا 15 میلیون دلار ارزیابی می‌شوند. تخمین در مورد موشک‌های هایپرسونیک دوربرد آمریکا، عددی بسیار بیشتر از این را نشان می‌دهد. قیمت احتمالی در مورد این موشک‌ها رقمی بین 40 تا 50 میلیون دلار است. این اعداد در بررسی‌های مربوط در سال 2023 به‌ دست آمده است.