آلودگی هوا تهدیدی برای زندگی امروز/ ایران توان مقابله با آلودگی را دارد؟
شنیدن یا دیدن عبارت «هوای ناسالم»یا «آلودگی هوا» به دفعات در سال به‌خصوص برای کلان‌شهر نشینان، عبارت جدیدی نیست.
به گزارش تجارت‌نیوز ، « آلودگی هوا » تهدید زندگی امروز در شهر است.
به نقل از ایسنا، از ۱۷ دسامبر سال ۱۹۸۵ سازمان ملل متحد اولین دوشنبه اکتبر هر سال را به‌عنوان روز جهانی زیستگاه نام‌گذاری کرده است. امسال با شعار «تفاوت‌ها را در نظر بگیرید، هیچ انسان و مکانی را از قلم نیاندازید» به مشکلات افزایش نابرابری و چالش‌ها در سکونتگاه‌های انسانی پرداخته است.
خانه‌ها زندگی‌ها را می‌سازند و آینده را تقویت می‌کنند. این دقیقا همان رویکردی است که در روز جهانی زیستگاه گرامی داشته می‌شود. هدف از این روز افزایش آگاهی درباره حق اولیه برخورداری از خانه و سر پناه و یادآوری به مردم است که مسئول حفظ زیستگاه‌ها برای نسل آینده هستند.
به گفته ایرج حشمتی، سرپرست معاونت محیط زیست انسانی سازمان حفاظت محیط زیست با توجه به ملزومات پیشرفت پایش و نظارت سازمان در حال حاضر ۳۰۰۰ صنعت آلاینده شناخته شده است، اما این تعداد بسیار کمی است. چراکه تعداد صنایع آلوده بیش از این تعداد است بنابراین باید بیشتر تلاش کنیم و به پایش‌های هوشمند و فناورانه رو آوریم چراکه زمان بازدیدهای میدانی گذشته است و باید از ظرفیت‌های فناورانه و مراکز دانش بنیان استفاده کرد همچنین ۳۵میلیون هکتار کانون فرسایش بحرانی داریم، اما تنها بر ۵۰۰هزار هکتار کار عملیاتی انجام می‌شود. در این زمینه نیز نیازمند منابع و انجام اقدامات بیشتری هستیم.
جزئیات سیاهه انتشار سال ۹۶ چه بود؟
یکی از مواردی که براساس عملکرد نادرست انسان‌ها باعث به خطر افتادن زیستگاه می‌شود؛ آلودگی هوای ناشی از استفاده از سوخت‌های فسیلی است. براساس سیاهه انتشارآلودگی هوای تهران در سال ۹۶ از بین منابع متحرک خودروهای دیزلی شامل مینی‌بوس، اتوبوس واحد،اتوبوس سرویس و کامیون بیش از ۳۰درصد ذرات معلق ناشی از منابع متحرک را تولید می‌کنند که سهم مینی‌بوس ۴درصد، اتوبوس واحد ۵.۷درصد، اتوبوس سرویس ۷.۴درصد و کامیون ۱۵.۷ درصد است.
خودروهای سواری ۱۳.۹درصد، تاکسی ۲.۱درصد،موتورسیکلت ۱۰.۱درصد و وانت ۱.۸درصد از ذرات معلق ناشی از منابع متحرک را تولید کرده‌اند. فرودگاه‌ها ۰.۲درصد، راه‌آهن ۰.۲درصد، پایانه‌های اتوبوس ۲.۳درصد، خانگی،تجاری و اداری ۲.۳درصد،نیروگاه‌ها ۱۲.۱درصد، پالایشگاه‌ها ۴.۴درصد و صنایع ۱۷.۸درصد در تولید ذرات معلق در شهر تهران نقش داشته‌اند.
مصرف سوخت‌های فسیلی باعث تولید و انتشار آلاینده‌های مختلفی می‌شود که از جمله آنها می‌توان به مونوکسید کربن و دی‌اکسید کربن اشاره کرد. براساس مطالعات انجام شده از سال ۱۳۸۵ تا ۱۳۹۷ میزان گاز مونوکسید کربن کاهش یافته است چرا که خودروها انژکتوری شده است. بدین ترتیب میزان گاز مونوکسید کربن از ۴.۱ppm به ۱.۸ ppm در سال گذشته کاهش یافته است.
همچنین میزان گاز دی‌اکسید کربن نیز افت بسیار شدیدی پیدا کرده که مهم‌ترین دلیل آن حذف گوگرد سوخت دیزل بوده است. پیش از این میزان گوگرد سوخت دیزل بیش از ۸۰۰۰ ppm بود در حال حاضر میزان آن به حدود ۵۰ ppm کاهش یافته است.
سهم نیروگاه‌ها در سیاهه انتشار
در سیاهه انتشار سال ۱۳۹۶ به نیروگاه‌ها نیز پرداخته شد. از جمله آنها می‌توان به نیروگاه منتظرقائم اشاره کرد که با وجود آن که در خارج از شهر تهران قرار دارد ولی سهم بسزایی در آلودگی هوای پایتخت دارد. در فصل سرد با افزایش مصرف گاز خانگی، سوخت گاز این نیروگاه‌ها قطع می‌شود و آنها گازوئیل مصرف می‌کنند که این کار باعث گسیل آلودگی زیادی به سمت شهر تهران می‌شود.
پالایشگاه تهران نیز در این مطالعه دقیق‌تر بررسی شد و انتشار آلایندگی فرایندی و احتراقی هر واحد جداگانه مورد بررسی قرار گرفت.
سهم منابع متحرک در تولید ذرات معلق از ۷۰درصد به ۶۱درصد رسیده و کاهش یافته است، اما سهم نیروگاه‌ها و صنایع در آلودگی هوا افزایش یافته است. آلاینده‌های گازی مانند ناکس و SOX ممکن است در جو تبدیل به ذرات معلق شود.
VOC نیز هیدروکربن فرار و بوی جایگاه‌های بنزین ناشی از آن است، ۷۹درصد آن به منابع متحرک و مربوط به موتورسیکلت است.
براساس آخرین سیاهه انتشار آلودگی شهر تهران سهم صنایع و نیروگاه‌ها از میان منابع ثابت تهران و اطراف آن در تولید ذرات معلق کمتر از ۲.۵میکرون حدود ۳۰درصد گزارش شده است.
در سال‌های اخیر مازوت‌سوزی برخی صنایع و نیروگاه‌ها آلودگی هوای برخی کلانشهرها را تشدید کرده است. امسال هم مازوت‌سوزی شهرهایی مانند تبریز، مشهد و همدان تایید شده است. آلودگی ناشی از ذرات معلق در حالی در کشور طی فصول سرد افزایش پیدا می‌کند که بر اساس اعلام سازمان بهداشت جهانی ذرات معلق کمتر از ۲.۵ میکرون جزو گروه اول مواد سرطان‌زا و هم‌رده با مواد رادیو اکتیو هستند.
وقتی نیروگاه‌ها سیستم کنترلی داشته باشند، مازوت‌سوزی اشکالی ندارد. در تمام دنیا نیروگاه‌ها هم مازوت و هم گازوئیل پرگوگرد مصرف می‌کنند ولی تجهیزات کنترل آلایندگی روی دودکش آنها نصب شده است و هوا آلوده نمی‌شود این در حالیست که هیچ یک از نیروگاه‌های ما این تجهیزات را ندارند.
سولفورزدایی یکی از راهکارهای حل مشکل نیروگاه‌های مازوت‌سوز است. راهکار دیگر استفاده از سیستم‌های کنترلی است که تاکنون هیچکدام ار این راهکارها عملیاتی نشده است.
به گفته داریوش گل‌علیزاده، معاون مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم سازمان حفاظت محیط زیست در برگزاری نشست با کنسرسیوم و ستاد فناوری نانو به دنبال این بودیم که راهکارهای اجرایی برای کاهش سولفورمازوت ارائه کنند. چراکه درحال حاضر سه تا ۳.۵درصد از وزن حجمی یعنی ۳۰ تا ۳۵هزار قسمت در میلیون (ppm) میزان گوگرد در مازوت پالایشگاه‌های ماست.
سوخت‌های آلاینده و آلودگی هوا
گازوئیل به‌عنوان سوخت دیزل شناخته می‌شود. سوخت دیزلی نسبت به حجم مساوی بنزین انرژی بیشتری طی احتراق آزاد می‌کند. یکی از موضوعاتی که همواره مطرح بوده میزان گوگرد این سوخت و آلایندگی آن است.
سوخت گازوئیل به‌دلیل بالا بودن میزان گوگرد نیاز به بررسی برای بهبود کیفیت دارد. سنجش‌های دفتر پایش فراگیر سازمان حفاظت محیط زیست در دو حوزه جایگاه‌های درون‌شهری و بین‌راهی است. با توجه به آلودگی هوای کلانشهرها و به استناد ضوابط و قوانین موجود، وزارت نفت مکلف به تامین سوخت با کیفیت استاندارد برای این جایگاه‌ها است.
بر اساس نتایج سنجش‌های انجام شده در فصل اول سال ۱۴۰۱ تنها ۱۶درصد از نمونه‌ها مطابق استاندارد بود و بقیه حدود مجاز را رعایت نکرده‌اند.
جمع‌بندی
بررسی‌ها نشان‌دهنده این است که در حال حاضر کیفیت بنزین مشکل خاصی ندارد ولی گازوئیل یا نفت و گاز نیاز به اقدامات اصلاحی بیشتری دارد. یکی از چالش‌های این بخش این است که به استناد قانون هوای پاک باید حدود مجاز گوگرد در گازوئیل بازنگری و به‌روزرسانی شود و این وظیفه به سازمان ملی استاندارد واگذار شده است ولی سازمان ملی استاندارد معتقد است بر اساس ماده ۳ قانون تقویت و توسعه نظام استاندارد، این امر باید توسط دستگاه اجرایی تخصصی - که وزارت نفت است - تدوین شود.
به‌منظور کاهش آلاینده‌های موجود در هوا ناشی از سوختن گوگرد موجود در گازوئیل، منطق حکم می‌کند که در محل تولید، گوگرد از محصول تولیدی حذف شود تا خودروها هوای شهرها را آلوده نکنند.
به گفته هلنا کعبی، مدیرکل دفتر پایش فراگیر سازمان حفاظت محیط زیست به نظر می‌رسد وزارت نفت در حال حاضر امکان تامین تجهیزات سولفورزدایی را ندارد. به همین دلیل هم از تدوین استاندارد طفره می‌رود تا از ترک فعل مترتب بر آن خودداری کند و طبیعتا این وضعیت تشدیدکننده معضل زیست‌محیطی کنونی خواهد بود.
آلودگی هوا ناشی از مصرف سوخت نامناسب، وجود نیروگاه‌های مازوت و مراکز دفن پسماند از معضلات شهرنشینی شده است. به علاوه تراکم جمعیت، تعرض انسان به طبیعت مانند کوه‌خواری و زمین‌خواری باعث تخریب یا از بین رفتن زیستگاه‌ها می‌شود. این معضل نیازمند توجه مسئولان و مردم برای حفظ زیستگاه‌های موجود و تلاش برای جلوگیری از تخریب سایر زیستگاه‌ها است.
نظرات