جایگاه زنان در ۶ برنامه توسعه ایران / به حاشیه راندن زنان در اقتصاد

به گزارش تجارت‌نیوز ، نیمی از جمعیت کشور را زنان شکل می‌دهند اما هنوز اندر خم یک کوچه برای پیدا کردن یک شغل با درآمدی برابر با مردان مانده‌اند. بررسی 6 برنامه توسعه ایران نیز نشان می‌دهد سیاست افزایش جمعیت و فرزندآوری بر تقویت جایگاه اقتصادی زنان در کشور پیشی گرفته است.

سال‌هاست که زنان ایرانی برای بدیهی‌ترین حقوق خود از جمله رفتن به ورزشگاه، خروج از کشور و این دست مسائل می‌جنگند. یک سر تلاش زنان اما برای پیدا کردن جایگاه خود در اقتصاد و تکیه به درآمد خود برای گذران زندگی است. آمارها نشان می‌دهد قانون‌های نوشته و نانوشته مانعی بر سر راه زنان برای این امر شده است.

جایگاه زنان در 6 برنامه توسعه ایران

مرکز پژوهش‌های مجلس در گزارشی از وضعیت زنان و میزان توجه به آنها در برنامه‌های توسعه یک تا ششم در کشور نوشت. در بخشی از این گزارش آمده که شاهد یک نوسان در میزان توجه به حوزه زنان و خانواده در برنامه‌های توسعه بودیم. در برنامه سوم و چهارم سیاست زن (موضوع اشتغال و حمایت از حقوق زنان) بسیار پررنگ دنبال شده بود. (برنامه سوم و چهارم توسعه به ترتیب در بازه‌های 1379-1383 و 1384-1388 بود.)

در برنامه پنجم توسعه با توجه به اولویت زنان سرپرست خانوار و مشاغل خانگی، نقش خانواده پررنگ شد. (برنامه پنجم: 1390 تا 1394) در برنامه ششم توسعه اما تقریبا سیاست روشنی برای سیاست زن (موضوع اشتغال و حمایت از حقوق زنان) دنبال نشد. نکته مهم در این گزارش، آموزش و اشتغال زنان در برنامه ششم توسعه است.

آموزش و اشتغال زنان اگرچه در برنامه‌های پیشین مورد توجه بوده و همچنان مسئله حل نشده‌ای بود، اما در برنامه ششم توسعه هیچ اشاره‌ای به آن نشده است. بررسی سیاست‌های مربوط به زنان و خانواده در همه این برنامه‌ها نشان می‌دهد، سیاست یکدست، منظم و ادامه‌داری در حوزه زنان شکل نگرفته است.

بنا بر گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس دولت‌ها بر اساس اهداف و شعارهای خود برای حوزه زنان برنامه‌ریزی کردند. همین مسئله منجر به شکل‌گیری تناقضات متعدد در مسیر اقدام‌های ذیل این حوزه و برخوردهای سلیقه‌ای با حوزه زنان و خانواده شده است.

در نهایت خروجی سیاست‌های سلیقه‌ای در همه این سال‌ها موجب ادامه محرومیت زنان از حقوق خود، افزایش شکاف جنسیتی و سهم اندک آنها در اقتصاد شده است.

کاهش نرخ مشارکت زنان

بررسی داده‌های مرکز آمار ایران نشان می‌دهد در سال 95 نرخ مشارکت اقتصادی جمعیت 15 ساله و بیشتر برای زنان 16.3 درصد بود. در همان سال اما نرخ مشارکت اقتصادی مردان 70.4 درصد بود.

در سال‌های بعد نرخ مشارکت اقتصادی زنان ، رشد کمی داشت و در نهایت در سال 98 به 17.0 درصد رسید. از سال 98 اما بار دیگر نرخ مشارکت اقتصادی زنان روند نزولی داشت. به عبارتی همان سهم اندک زنان رفته رفته کم شد و در تابستان 1401 به 13.7 درصد رسید. این آمار نشان می‌دهد که به مرور درصد بیشتری از زنان غیرفعال شدند و قید کار را زدند.

همچنین بنا بر داده‌های مرکز آمار، نرخ بیکاری زنان 15 ساله و بیشتر در تابستان سال جاری 17.2 درصد بود. در همین بازه زمانی نرخ بیکاری مردان 7.3 درصد عنوان شده است.

شهلا کاظمی‌پور، جمعیت‌شناس گفت: «21 میلیون نفر از زنان خانه‌دار هستند. 18 درصد از این جمعیت بی‌سواد هستند.

21 میلیون نفر از زنان خانه‌دار هستند

اخیرا شهلا کاظمی‌پور، جمعیت‌شناس در گفت‌وگویی با ایسنا گفت 50 درصد از زنان 20 تا 24 ساله و 80 درصد زنان 50 سال به بالا خانه‌دار هستند. آنطور که این جمعیت‌شناس گفت در سال گذشته، 21 میلیون نفر از زنان خانه‌دار بودند. ضمن اینکه این رقم نسبت به سال 95، یک میلیون نفر افزایش داشته است.

نکته مهم دیگر در میان گفته‌های او، میزان بی‌سوادی زنان خانه‌دار است. به گفته کاظمی‌پور از میان 21 میلیون نفر، 18 درصد بی‌سواد و 17 درصد نیز تحصیلات ابتدایی دارند. از میان آنها 20 درصد هم دارای تحصیلات عالیه هستند؛ یعنی زنانی که با وجود ادامه تحصیلات باز هم در بازار کار جایی پیدا نکردند.

زنان فارغ‌التحصیل و بیکار

بیش از 2 میلیون و 333 هزار نفر در کشور بیکار هستند. آنطور که داده‌های مرکز آمار نشان می‌دهد، در تابستان سال جاری حدود 41 درصد از بیکاران کشور در گروه فارغ‌التحصیلان آموزش عالی هستند. در این میان اما زنان سهم بیشتری دارند. نرخ بیکاری فارغ‌التحصیل برای زنان 23.2 درصد است اما برای گروه مردان 9.7 درصد است.

پیش از این نیز روزنامه فرهیختگان نیز در گزارشی از وضعیت زنان بدون تحصیل و بدون شغل در کشور نوشت. آنطور که این گزارش نشان می‌دهد 2 میلیون زن 15 تا 24 ساله در ایران بدون شغل و بدون تحصیل هستند.

در سال‌های اخیر و با توسعه اینترنت و کسب‌وکارهای آنلاین برخی از زنان به کسب‌وکار آنلاین روی آوردند، اما با فیلترینگ و محدودیت‌های اینترنتی، مشاغل آنلاین نیز در خطر نابودی قرار گرفتند. ضمن اینکه گفته‌های مقامات نیز نشان می‌دهد بنا نیست این محدودیت‌ها و فیلترینگ‌ها رفع شود. این به معنای رشد نرخ بیکاری و البته بیکاری بیشتر زنان و به حاشیه راندن آنها!