شیوا رحیمی 
تجارت‌نیوز گزارش می‌دهد:
چرا پیش‌بینی زلزله کار دشواری است؟
پیش‌بینی زمان لغزش صفحات زمین و شدت و بزرگی زلزله ناشی از آن برای دانشمندان کار دشواری است و همین مساله توانایی پیش‌بینی زلزله‌های مرگ‌باری مانند زلزله روز دوشنبه در ترکیه و سوریه را از آنها می‌گیرد. زلزله‌ای که شاید اگر اندکی قبل از وقوع درباره آن هشدار داده می‌شد، چنین فاجعه انسانی غم‌انگیزی را به دنبال نداشت.
به گزارش تجارت‌نیوز ، سطح زمین از کیلومترها سنگ سخت تشکیل شده است که به شکل پازلی از قطعات متحرک به نام صفحات تکتونیک (زمین‌ساختاری) تقسیم می‌شوند و روی دریایی از سنگ‌های داغ و مایع قرار می‌گیرند که هنگام سرد شدن می‌غلتند و صفحات را به اطراف هل می‌دهند. زلزله و آتشفشان در سطحی که این صفحات به هم می‌رسند رخ می‌دهد.
این صفحات همیشه در حرکت هستند، اما معمولاً به هم قفل می‌شوند و ایجاد فشار می‌کنند تا زمانی که چیزی در زیرزمین بشکند و آنها را برای لغزش در امتداد خطوطی سنگ‌های شکسته که گسل نام دارند، آزاد می‌کند. این لغزش می‌تواند کیلومترها ادامه داشته باشند.
هنگامی که فشار به طور ناگهانی آزاد می‌شود و صفحه حرکت می‌کند، انرژی به سنگ‌های اطراف تزریق می‌شود.
آیا یک زلزله می‌تواند باعث وقوع دیگری شود؟
به نقل از الجزیره ، اگرچه زمین‌لرزه‌ها باعث ایجاد زمین‌لرزه‌های دیگر می‌شوند، اما چگونگی وقوع آن محل اختلاف شدید بین دانشمندان است. زمین لرزه‌ها دو تناقض را در برداشت انسان از جهان طبیعی نشان می‌دهند. اول اینکه آنها در بازه‌های زمانی طولانی‌تر از تجربه بشر رخ می‌دهند و دوم اینکه در اعماق بسیار فراتر از توانایی انسان برای مشاهده مستقیم آنها اتفاق می‌افتند.
دانشمندان با ساختن مدل‌ها و محاسبه احتمالات، این دو مساله را مدیریت کنند. پس از وقوع زمین لرزه، دانشمندان داده‌های خود را بررسی می‌کنند تا بهتر بفهمند که چه اتفاقی می‌افتد.
تیم رایت از مرکز مشاهدات و مدل‌سازی زمین‌لرزه‌ها، آتشفشان‌ها و زمین‌ساخت مستقر در بریتانیا (COMET) توضیح می‌دهد: «ایده کلی افزایش فشار به عنوان علت زلزله برای مدت طولانی وجود داشته است، اما تنها 20 سال است که ما تکنولوژی اندازه‌گیری آن را با استفاده از اطلاعات ماهواره‌ای در اختیار داشته‌ایم.»
آیا می‌توان زلزله را پیش‌بینی کرد؟
رایت گفت: «هنوز به توانایی پیش‌بینی کوتاه‌مدت زلزله نزدیک نشده‌ایم». سازمان زمین‌شناسی ایالات متحده، که رویدادهای لرزه‌ای جهانی را مستند می‌کند، یک صفحه وب اختصاص داده شده به افشای پیش‌بینی‌های نادرست دارد.
پس از یک زلزله بزرگ، حجم عظیمی از داده‌ها برای جمع‌آوری و رمزگشایی وجود دارد و برخی از آنها را بلافاصله پس از زلزله می‌توان برای محاسبه پس‌لرزه‌ها و مکان زلزله‌هایی که در نتیجه زلزله قبلی رخ می‌دهند به کار برد.
رایت می‌گوید منتظر داده‌های سنجش از راه دور (InSAR) از یک ماهواره اروپایی است که اولین عبور خود را از جنوب ترکیه پس از وقوع یک سری زمین لرزه‌های بزرگ درروز دوشنبه 6 فوریه، انجام می‌دهد. تیم او و دیگر تیم‌ها از این ابزارها برای اندازه‌گیری چگونگی ایجاد کرنش در گسل‌ها استفاده می‌کنند. آنها می‌توانند مقدار کل انرژی را که ممکن است در اثر زلزله در یک منطقه خاص و سرعت آزاد شدن آن را با دقت قابل توجهی مدل‌سازی کنند.
اما نقطه ضعف در تشخیص زمان وقوع زلزله و میزان بزرگی آن است. تنها در مناطقی که تجهیزات لازم را دارند می‌توان چند ثانیه قبل از وقوع برای کاهش سرعت قطارها یا باز کردن درب‌های اضطراری هشدار داد.
چگونه می‌توان از خسارت پیش از زلزله جلوگیری کرد؟
یک آزمایشگاه منحصر به فرد در شمال ایالت نیویورک زلزله‌ها را در طول سال شبیه‌سازی می‌کند. آزمایشگاه مهندسی سازه و شبیه‌سازی زلزله دانشگاه بوفالو نیویورک (SEESL) دارای دو میز لرزان 7 در 7 متری است که هر کدام برای نگهداری ساختمان‌های کوچک، قطعات پل‌ها یا سایر واحدهای زیرساختی مجهز شده‌اند. میشل برونو، از این آزمایشگاه، با اشاره به زلزله 7.8 ریشتری دوشنبه، گفت: «می‌توان سازه‌هایی ساخت که بتوانند از این وضعیت جان سالم به در ببرند».
مهندسان می‌توانند نقاط شکست را در سازه را با دور کردن آنها از ستون‌هایی که ساختمان را نگه می‌دارند و قرار دادن آنها در مناطق کمتر بحرانی، طراحی کنند. گام بعدی «ایده تاب‌آوری لرزه‌ای» یعنی ساختمان‌هایی است که قابل احیا هستند. دانشمندان در آزمایشگاه‌ها در حال توسعه فناوری‌هایی برای سازه‌هایی با قطعات قابل تعویض هستند که آسیب را در یک نقطه متمرکز می‌کنند، می‌شکنند، و سپس به سرعت تعویض می‌شوند و عملکرد ساختمان یا پل را حفظ می‌کنند.
مدل‌سازی یک لغزش تا حد امکان به اطلاعات بیشتری نیاز دارد، از یک دوره زمانی طولانی. تطبیق خاک و تاریخ‌گذاری رادیوکربن یک منطقه در حوزه دیرینه‌شناسی قرار می‌گیرند، با نقشه‌برداری از رویدادهای باستانی اطلاعاتی را در اختیار آیندگان می‌گذارند. حتی سوابق شیمیایی از صخره‌های مرجانی در مرزهای صفحات به کامل شدن این اطلاعات کمک می‌کند.
آنچه که بسیار دشوار است این است که زمان تجمع فشار بسیار طولانی است و دهه‌ها و هزاره‌ها طول می‌کشد اما انتشار زلزله تنها در 30 ثانیه یا چند دقیقه اتفاق می‌افتد. تفاوت بین این مقیاس‌های زمانی بسیار زیاد است. گسل‌هایی که در 100 سال گذشته زلزله بزرگی نداشته‌اند در بازه زمانی طبیعی خود هستند و به باور زمین‌شناسان تنها از زمان لغزش آنها نگذشته است بلکه شرایط مناسب برای ایجاد زلزله را دارند.
نظرات