بزرگترین شرکای تجاری آمریکا و چین و ایران و تاثیرات سیاسی آن

نویسنده: رضا پاکدامن

پرسش روز: 

چه کشورهایی شرکای اصلی در تجارت ایران، چین و آمریکا هستند؟ تاثیرات سیاسی این مراودات تجاری چیست؟

پاسخ کارشناس:

حجم روابط اقتصادی تاثیر زیادی بر روابط سیاسی و مواضع کشورها در قبال روابط دو جانبه و حتی در قبال تحولات جهانی دارد.

طبق بررسی و تحلیل اخیر نشریه فارین پالسی، سهم آمریکا و چین در تجارت خارجی کشورها نمایش داده شده است.

بزرگترین صادرکنندگان به چین به ترتیب عبارتند از :

1- برزیل - 27 درصد

2- استرالیا - 26 درصد

3- کره جنوبی- 23 درصد

4- اندونزی – 23 درصد  

5-روسیه- 19 درصد

6-ژاپن -19 درصد

7- اتحادیه آفریقا -18  درصد

8- عربستان سعودی  - 17 درصد

9- آفریقای جنوبی – 9 درصد

بزرگترین صادرکنندگان به آمریکا  به ترتیب عبارتند از :

1- مکزیک - 78 درصد    

2- کانادا – 77 درصد

3- اتحادیه اروپا  - 20 درصد

4- هند  - 18 درصد

5- چین – 16 درصد

6- انگلستان – 14 درصد

7- آلمان – 10 درصد

آمریکا مقصد سه چهارم صادرات کانادا و مکزیک بوده که شدت وابستگی این دو کشور همسایه شمالی و جنوبی به بازار آمریکا را نشان می‌دهد.

طبق این آمار نیمی از کشورهای گروه 20 بعنوان گروهی همسو با سیاست‌های آمریکا، از شرکای تجاری  اصلی چین محسوب می‌گردند که قطعا در موضع‌گیری‌های سیاسی آنها در قبال چین تاثیرگذار است.

ارزش تجارت چین با گروه 20، 1.55 تریلیون دلار  و  ارزش تجارت آمریکا با گروه 20، بالغ بر 2.9 تریلیون دلار است.

با این روند تجاری جهانی و عمدتا بین کشورهای با اقتصادهای قوی، الگوی شرکای اصلی تجاری ایران به هیچ وجه مطلوب نبوده و به غیر از چین، ارتباط تجاری ایران با سایر کشورهای شاخص  و حتی متوسط اقتصادی بسیار نازل است.  حتی صادرات عربستان به چین، بیش از ایران است!

حتی از لحاظ کشورهای دارای روابط خوب سیاسی با ایران، خصوصا کشورهای اوراسیا، ارزش صادراتی ایران بسیار کم است .

طبق گزارش گمرک ایران، بزرگترین شریک تجاری ایران در این منطقه، روسیه بوده که ارزش صادرات ایران طی ۸ ماه سال‌جاری فقط ۵۳۲ میلیون دلار صادرات  و در مقابل ۳ میلیارد دلار واردات بوده که تراز منفی زیادی را نشان می‌دهد.

عمده‌ترین کالای صادراتی ایران، نفت "خام" است  و علیرغم سیاست‌ها و شعارها در رابطه با اقتصاد غیر نفتی و صادرات غیر نفتی، ارزش صادراتی سایر بخش‌ها حتی محصولات معدنی و خام فروشی بسیار نازل بوده است و حتی طبق جدیدترین گزارش مرکز آمار ایران، رشد بخش‌های کشاورزی و صنعتی (بدون نفت)،" منفی" شده است.

به علت شرایط تحریم نیز ، صادرات ایران به صورت تهاتری است، به این عبارتی در قبال فروش محصول، ناگزیر به خرید کالا یا خدمات از کشور مقابل خصوصاً چین هستیم و اندک صادرات کشور، از تاثیرگذاری لازم برخوردار نیست که این وضعیت یک هشدار بزرگ  بوده که می‌بایست توسط مسئولین کشور جدی گرفته شود.

طبق گزارش Kpler ، طی 9 ماهه سال 2023، 91 درصد صادرات نفت ایران به چین، 6 درصد به سوریه و 2 درصد به ونزوئلا بوده است. 

با توجه به شرایط سیاسی و مالی کشورها، وصول نقد بابت فروش نفت به آنها بسیار سخت به نظر می‌رسد. این شرایط دو تبعات دارد! اولاً ایران از دسترسی به بازارهای معتبر جهانی محروم بوده، ثانیاً ایران نمی‌تواند از ابزار اقتصادی برای پیشبرد اهداف سیاسی و منافع ملی خود در عرصه جامعه جهانی و بازیگران اصلی آن بهره ببرد، زیرا کشورهای بزرگ و کوچک جهان در مورد تحولات بین‌المللی مرتبط با ایران، میزان منافع اقتصادی خود با ایران و طرف مقابل را مقایسه خواهند کرد. در کل الگوی فعلی شرکای تجاری ایران، ریسک زیاد بالفعلی به دنبال دارد.

مسئولین باید فکر کنند که در این تکاپوی جهانی، آیا مسیر صحیحی را طی می‌کنیم ؟