رمزگشایی از بیت‌کوین و پول‌های جدید جهانی

هر چند این عدد به گفته اقتصاددانان نسبت به حجم اقتصاد جهانی چندان زیاد نیست،اما سرعت آن توجه سرمایه‌گذاران را به خود جلب کرده است؛ به طوری که در حال حاضر 46 درصد از معاملات بیت‌کوین در ژاپن و با ین انجام می‌شود و بیت‌کوین در گردش در بازار جهانی به 74 میلیارد دلار رسیده است.

این پول الکترونیکی برعکس پول‌های رایج در دنیا که هر کشوری ناشر آن است، هیچکس مالک شبکه بیت‌کوین نیست. در واقع این کاربران بیت‌کوین در سراسر جهان هستند که آن را کنترل می‌کنند و توسعه‌دهندگان بیت‌کوین تنها نرم‌افزار آن را بهبود می بخشند.

به گزارش تجارت‌نیوز، بیت‌کوین یک اپ روی گوشی تلفن همراه و یا یک برنامه کامپیوتری که یک کیف پول برای افراد در نظر گرفته و به کاربر اجازه می‌دهد تا با آن به ارسال یا دریافت بیت‌کوین‌ها بپردازد.

آیا می‌توان به بیت‌کوین اعتماد کرد و آیا می‌توان با آن پولدار شد؟ اینها نمونه سوالاتی است که نیاز به گذشت زمان دارد. اقتصاددانان می‌گویند، در بیت‌کوین اصولا نیازی به اعتماد کردن نیست. یعنی هر کسی می‌تواند هر زمان که بخواهد به سراسر کد منبع آن، دسترسی داشته باشد. اما اینکه می‌توان پولدار شد یا نه، شاید بهترین کار این باشد. باید منتظر رقابت این پول با سایر پول‌های رایج ماند.

حتما برای کسانی که برایشان بیت‌کوین جذابیت دارد، می‌خواهند اول بدانند که این پول در اقتصاد بین‌المللی چه خطرات و تبعاتی دارد و چقدر بازارهای جهانی را می‌تواند تحت تاثیر بگذارد. یا اینکه آیا از این پول می‌تواند در مبادلات بزرگ تجاری یا در بورس‌های جهانی استفاده کرد؟

دکتر مرتضی ایمانی راد کارشناس اقتصاد بین‌المللی در این رابطه گفت: «بيت‌كوين يك پول رمزدار الكترونيكى است و در شرايط فعلى نقش مهمى در اقتصاد بين‌الملل ندارد. دليل آن اين است كه بيت‌كوين هنوز توسط بسيارى از كشورهاى جهان به رسميت شناخته نشده است و ضمنا حجم بيت‌كوينى كه منتشر شده است به اندازه‌اى نيست كه بتواند روى متغيرهاى واقعى اقتصاد اثر بگذارد.

در شرايط فعلى چند كار با بیت‌کوین انجام می‌شود؛ ابتدا بیت‌کوین در بعضى از مراكز فروش و رستوران‌ها به عنوان يك ابزار پرداخت رسميت پيدا كرده است و شما مي‌توانيد هزينه‌هاى خود را با آن پرداخت كنيد. روال اين گونه است كه شما يك كيف الكترونيكى داريد كه در آن بیت‌کوین نگه دارى مي‌كنيد. فروشنده هم يك كيف الكترونيكى دارد. وقتى شما خريدتان را انجام مي‌دهيد، از كيف پول خود به كيف پول فروشنده مبلغ مورد درخواست را انتقال مي‌دهيد و كار تمام مى‌شود. اين كار بسيار ساده انجام می‌شود.

نكته جالب توجه اين است كه شما هر مقدار بیت‌کوین مي‌خواهيد مي‌توانيد براى فروشنده و يا فرد ديگرى ارسال كنيد. به عبارت ديگر اين طور نيست كه بیت‌کوین مثل دلار باشد و به صد سنت تقسيم شده باشد. بیت‌کوین را به صورت كسرى هم مي‌توانيد انتقال دهيد. اين يكى از ويژگى‌هاى بیت‌کوین كه تمامى پول‌هاى جهانى فاقد اين ويژگى هستند.»

این اقتصاددان با تشریح دومین مزیت بیت‌کوین عنوان کرد: «كار دومى كه بیت‌کوین انجام می‌دهد، حفظ ارزش پول است. بسيارى از معامله‌گران بیت‌کوین معتقدند كه در مواقع بحران‌هاى اقتصادى اين پول ارزش بيشترى پيدا مي‌كند. يعنى همانند طلا در اقتصاد جهانى عمل مي‌كند. اين نقش بیت‌کوین در ژاپن بيشتر استفاده می‌شود. مطالعات انجام‌شده روى اين پول نشان می‌دهد كه بعضى از معامله‌گران از آن براى پوشش ريسك خود استفاده مي‌كنند.

او افزود: «استفاده سوم هم سوداگرى speculation است. خيلى‌ها معتقدند كه ارزش بیت‌کوین رو به افزايش است و با خريد آن در شرايط فعلى و فروش آن موقعى كه بالاتر رفت سود كسب مي‌كنند. الان اين نقش بیت‌کوین بسيار بارز شده است، چون ارزش اين پول در ابتداى كار از چند سنت به بالاى چهار هزار دلار در هفته گذشته رسيده است و بنابراين جاى خوبى براى سرمايه‌گذارى سوداگران بازارهاى مالى هستند.

گذشته از آن نوسانات بیت‌کوین در بازار خريد و فروش بیت‌کوین بسيار زياد است. اگر شما شاخص نوسان بیت‌کوین bitcoin volatility index را ببينيد از تمام جفت ارزهاى رايج در بازار فاركس بيشتر نوسان مي‌كند و همين ويژگى بیت‌کوین را به ابزارى بسيار قوى براى سوداگرى تبديل كرده است و به همين دليل روزانه مقدار بسيار زيادى بیت‌کوین مبادله می‌شود كه معمولا با دلار امريكا مبادله می‌شود. ضمنا از بیت‌کوین براى تسويه‌حساب‌هاى شخصى هم استفاده می‌شود و شما مى‌توانيد بدهى خود را با بیت‌کوین تسويه كنيد.»

این اقتصاددان معتقد است که اگر چه در حال حاضر بیت‌کوین مورد استفاده در مبادلات قرار می‌گیرد، اما هنوز رسميت نيافته است و هم مقدار آن در شرايط فعلى محدود است و لذا نمي‌تواند در اقتصاد جهانى نقش مهمى داشته باشد.

ایمانی راد می‌گوید: «يكى از ويژگى‌هاى منحصربه‌فرد بیت‌کوین اين است كه كاملا غير متمركز است و توسط هيچ سازمان و دولتى كنترل نمی‌شود و از آن گذشته مشكلات تبديل يك ارز به ارز ديگر را حذف كرده است. وقتى شما در جهان با بیت‌کوین معامله مي‌كنيد لازم نيست ارز آن كشور را خريدارى كنيد. چون بیت‌کوین را در سراسر جهان مي‌توانيد استفاده كنيد و ديگر نيازى به تبديل پول نداريد.

ضمنا چون اين پول كاغذى و فلزى هم نيست مشكل حمل آن را هم نداريد. بیت‌کوین روى موبايل شما است و با صرف چند ثانيه مي‌توانيد پرداخت خود را انجام دهيد. ضمنا چون اين پول رمزگذارى شده است، احتمال سرقت الكترونيكى در آن بسيار كم است. همه اين ویژگی‌ها بیت‌کوین را در جهان بسيار مطلوب كرده است و به همين دليل روز به روز تقاضا براى آن در حال افزايش است.»

بیت‌کوین پشتوانه دارد؟

شاید برای شما هم سوال پیش بیاید که خب، همه پول‌ها پشتوانه دارند، آیا بیت‌کوین هم پشتوانه دارد؟ مرتضی ایمانی راد در این توضیح می‌دهد: «البته مي‌دانيد كه پشتوانه دلار ديگر طلا نيست. ولى مي‌بينيد كه دلار در سراسر جهان طرفدار دارد و هنوز هم پول پرقدرتى به حساب مى‌آيد. در شرايطى كه پول كاغذى براى اولين بار انتشار يافت، طبيعى بود كه مى‌بايستى براى آن پشتوانه‌اى در نظر بگيرند. ولى وقتى مردم قدرت اقتصادى كشور را ديدند و ثبات پول را هم تجربه كردند، خيلى برايشان مهم نبود كه پول پشتوانه دارد يا نه.

الان هم بيشتر پول‌هاى جهان بدون پشتوانه‌اند و اطمينان مردم به پول‌هاى ملى بر اساس معيارهاى ديگرى تعيين مى‌شود. طبيعى است كه هر چه اقتصاد يك كشور قدرتمندتر می‌شود پول آن كشور هم، اگر شرايط ديگر دخالت نكنند، قدرتمندتر می‌شود.

بنابراين سوال شما از اين نظر مهم است كه بیت‌کوین پولى جديد است و نياز به پشتوانه دارد. اين سوال به نظرم مهم است. موارد زير را به عنوان پشتوانه هاى بیت‌کوین مي‌توانم ذكر كنم:

اول: در نظر داشته باشيم كه يك اقتصاد جهانى‌شده شكل گرفته است كه مردم در يك كشور زندگى مي‌كنند و در كشورى ديگر كار مي‌كنند. ضمنا خريدها هم عمدتا اينترنتى و در ضمن جهانى شده است و هم در هم تنيدگى اقتصادى الزام به يك پول واحد را بيشتر كرده است. يكى از دلايلى كه دلار در بيش از شصت درصد مبادلات جهانى نقش دارد، همين الزام وجود دارد. بیت‌کوین الان به عنوان يك پول واحد مي‌تواند در هر كشورى مورد استفاده قرار گيرد. اگر بیت‌کوین توسعه يابد و در كشورهاى بيشترى مورد استقبال قرار گيرد، شما مى‌توانيد بیت‌کوین را نه در جيبتان بلكه روى موبايلتان بگذاريد و در كل كره زمين خرج كنيد.

منظورم اين است كه اقتصاد جهانى شده و توسعه جهانى اينترنت و الزام به پول واحد جهانى بزرگ‌ترين پشتوانه بیت‌کوین است . به همين دليل به نظر من بیت‌کوین و ساير پول‌هاى رمزپايه در آينده توسعه بيشترى پيدا مي‌كنند و نقش بيشترى در اقتصاد جهانى ايفا خواهند كرد. هم‌اكنون دانمارك سوئد، كره جنوبى، هلند، فنلاند، استراليا و چندين كشور ديگر بیت‌کوین را به عنوان يك پول و وسيله پرداخت قبول كرده‌اند. در گروهى ديگر از كشورها بیت‌کوین را نه به عنوان يك پول بلكه به عنوان يك كالا پذيرفته‌اند. ضمنا در نظر داشته باشيم كه استونى نه تنها بیت‌کوین را به عنوان يك پول به رسميت شناخته است، بلكه در حوزه‌هاى دولتى و سلامت و حتى بانكى مورد استفاده قرار داده است.

دوم: يك شبكه اطلاعاتى قدرتمند به نام block chain از امنيت يكتايى معاملات بیت‌کوین حفاظت می‌کند كه اين خود می‌تواند يك پشتوانه قوى براى بیت‌کوین باشد.

اينكه blockchain چيست و چگونه كار مي‌كند خود نياز به زمان بيشترى دارد كه الان نمي‌توان به آن پرداخت. به طور خلاصه اگر شما يك مليون تومان در حساب خود داشته باشيد مي‌توانيد يك چك به مبلغ يك مليون تومان به يك نفر بدهيد. ولى خودتان مي‌دانيد كه چندين چك ديگر هم به طور تقلبى مى‌توانيد، صادر كنيد. اين مشكل در معاملات بیت‌کوین هم وجود دارد. Blockهايى كه در شبكه ايجاد می‌شود جلوى اين تقلب را مي‌گيرد و بنابراين از نظر امنيت در سطح بالايى قرار دارند.

سوم: شفافيت در شبكه بیت‌کوین بسيار بالا است. همه چيز قابل وارسى است. هيچ چيز محرمانه‌اى وجود ندارد. آيا فكر نمي‌كنيد كه اين سيستم اطمينان ايجاد می‌کند. خيلى از معامله گران بیت‌کوین معتقدند كه اين پول براى آنها اطمينان بيشترى دارد تا پول‌هاى كشورهاى ديگر.

چهارم: يك نكته ديگر مي‌ماند كه بدون ارتباط با پشتوانه بیت‌کوین نيست. همان طور كه مي‌دانيد بیت‌کوین و مديريت و گردش آن بدون كنترل و غير متمركز decentralized است يعنى هيچ دولتى و قدرتى آن را كنترل نمي‌كند. به طور طبيعى پروتكل‌هاى بیت‌کوین از طريق اجماع شكل مي‌گيرد، ولى نه سازمانى درگير اين اجماع است و نه دولتى و نه قدرتى. به همين دليل بیت‌کوین يك سيستم باز و يك open source به حساب مى‌آيد كه بدون اراده گروهى به طور مستمر در حال قوى‌تر شدن است.

به نظرم اينها دلايل كافى براى قدرت‌گيرى بیت‌کوین هست و همين‌ها مى‌تواند اطمينان به مردم بدهد كه ارزش پول آنها محفوظ است. البته هر پولى در دوران شكل‌گيرى به موانع و مشكلاتى بر مى‌خورد، ولى همين‌ها باعث قدرت‌گيرى بیت‌کوین خواهد شد.»

تهدیدهای پولشویی

پولشویی تبدیل سود حاصل از خلافکاری و فساد به دارایی‌های به ظاهر مشروع است یا به عبارتی مبهم کردن منشا منابع مالی. در این رابطه یک اتحادیه از 29 کشور دنیا بر فعالیت‌های پولشویی نظارت می‌کنند و کشورهایی که می‌خواهند مبادلات تجاری باثباتی در دنیا داشته باشند، لازم است که مقررات پولشویی را در کشور خود اجرایی کنند. The Financial Action Task Force که مخفف FATF است یک مجموعه سیاست‌گذار پرنفوذ است که نکاتی در قالب توصیه در حوزه مبارزه با پول‌شویی و تامین مالی تروریسم ارائه می‌کند.
ماموریت این گروه مقابله با پولشویی و تامین مالی تروریسم را در نظام مالی جهانی است. اولین تقابلی که در رابطه با بیت‌کوین مطرح می‌شود، احتمال دور زدن قوانین رایج پولشویی در دنیاست.

ایمانی راد در پاسخ به این پرسش که اين پول رمزگذاري شده و امنيت بالايي دارد؛ چه تضميني وجود دارد كه فراگير شدنش پروتكل پولشويي را تحت تاثير قرار ندهد؟ و اصولا مي‌توان تهديدي براي قوانين پولشويي باشد؟، می‌گوید: «فكر مي‌كنم تا آن موقع وقت زيادى داريم و تحولات زيادى رخ خواهد داد. در شرايط فعلى حجم بیت‌کوین رايج در بازارها آنقدر بالا نيست كه ارزش پولشويى داشته باشد. ولى اگر توسعه بيشترى پيدا كند اين خطر كاملا قابل تشخيص است.

هر چند كه فعلا حجم بیت‌کوین بالا نيست، ولى گزارش‌های متعددى از پولشويى در كشورهاى مختلف ارايه شده است. در شرايط فعلى اگر شما بخواهيد يك حساب بیت‌کوین باز كنيد و به حسابتان پول واريز كنيد، بسيار سريع انجام می‌شود و حساسيت‌هايى كه براى پولشويى وجود دارد، در اين معاملات نيست.

به نظرم پولشويى پاشنه آشيل بیت‌کوین و ساير پول‌هاى رمزپايه است. اين يكى از همان تهديدهايى است كه قبلا گفتم. ولى از اين طرف هم بيكار نمى‌ماند. در شبكه گسترده مجازى ممكن است همان طور كه براى مديريت متمركز آن راه حلى عجيب پيدا كردند، براى پولشويى هم بتوانند راه حلى پيدا كنند.»

بیت‌کوین و ایران

آیا اين پول می‌تواند تاثيري بر اقتصادهايي مثل ايران هم بگذارد؟ ایمانی راد در این رابطه توضیح می‌دهد: «با توجه به اينكه اين پول در ايران قانونى نيست و مبادلات بیت‌کوین هم قانونى برايش نداريم و به رسميت هم نشناخته‌ايم، بنابراين انتظار نداريم كه اثرى بر اقتصاد ايران داشته باشد. در كشورهاى جهان هم همين طور است. در برخى از كشورها بیت‌کوین توسعه پيدا كرده و دارد به تدريج اثر خود را مي‌گذارد. ولى عموميت ندارد. اكثريت كشورهاى جهان بیت‌کوین را به رسميت نمى‌شناسند و يا سكوت كرده‌اند. بنابراين خيلى كار دارد كه بیت‌کوین و ساير ارزهاى رمز پايه بتوانند روى اقتصاد واقعى اثرگذار باشند.

اگر به ايران برگرديم، اطلاعى كه من دارم دولت به طور اجرايى سايت‌هايى را كه بیت‌کوین معامله مي‌كند را مي‌بندد و يا فيلتر مي‌كند. اين نشان مي‌دهد كه بیت‌کوین به سادگى نمي‌تواند در ايران جا باز كند و لذا نمى‌تواند اثرى بر اقتصاد ايران داشته باشد. ولى در حاشيه عده‌اى خريدهاى خود را با بیت‌کوین انجام مي‌دهند و فكر مي‌كنم تعدادى هم در حال معامله بیت‌کوین در فضاى بين‌المللى هستند.

يكى از دلايل آن هم اين است كه شما به راحتى مي‌توانيد وارد بازار ارزهاى رمزپايه شويد، ولى ورود به بازار معامله ارزهاى جهانى (بازار فاركس) به اين سادگى نيست. از اين‌رو براى ايرانيان كه ورود به بازار فاركس غير قانونى و بسيار محدودكننده است، بازار بیت‌کوین، عليرغم غير قانونى بودن، يك فرصت به حساب مى‌آيد. ولى باز تاكيد كنم كه اين فعاليت‌ها محدودند و بنابراين در شرايط فعلى ارزهاى رمزپايه اثرى بر اقتصاد ايران ندارند.»

بیت‌کوین ابزار دور زدن تحریم‌ها می‌شود؟

یکی از ابزارهایی که در جریان تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران تبعات بسیار سنگینی به جای گذاشت، تحریم‌های بانکی بود. تحریم‌هایی که هنوز آثار آن باقی مانده است و هر از گاهی می‌شنویم که برخی بانک‌های بزرگ هنوز به سختی برای مبادلات پولی با ایران راضی می‌شوند. اینکه آیا این پول جدید می‌تواند در تحریم‌های احتمالی کاربرد داشته باشد، محور آخرین سوالی است که از مرتضی ایمانی راد پرسیدم، البته با این شرط که این گفت‌وگو باز بماند و در ماه‌های آینده همزمان با تحولات بین‌المللی ادامه یابد.

این کارشناس اقتصاد بین‌الملل در پاسخ به این سوال که: بخشي از معاملات نفتي جهان با بیت‌کوین در حال انجام است و ممكن است فراگيرتر شود؛ اگر اين اتفاق بيفتد شايد دولت ناگزير به استفاده از اين پول شود، خصوصا كه هنوز نقل و انتقال پول از طريق بانك‌ها براي ايران به دليل باقي ماندن بخشي از تحريم‌ها پابرجاست. فكر مي‌كنيد معاملات نفتي دنيا تحت تاثير اين پول قرار بگيرد؟ می‌گوید:

«بله، معاملاتى به طور روزانه در بروكرهاى قانونى در سطح جهان در حال انجام است و اين يك باره و محدود نيست، بلكه به طور مستمر اين مبادلات در حال انجام است. فقط نكته اين است كه بيشتر اين مبادلات واقعى نيست و روى Crude Oil CFD معامله انجام مي‌شود كه بيشتر معاملات براى كسب سود است نه براى تحويل نفت.

هم در اين بروكرها و هم در معامله واقعى خريد نفت با بیت‌کوین بسيار محدود انجام می‌شود و دليل آن هم اين است كه حجم بيت‌كوين موجود بسيار محدود است براى اينكه با آن نفت خريد و فروش شود. در واقع با تشكيل هر بلوك در شبكه بين‌المللى بيت‌كوين ٥٠ بیت‌کوین جديد وارد چرخه مبادلات می‌شود. اين مبلغ را كساني كه به شبكه خدمات‌رسانى مي‌كنند و بلاك‌ها را تهيه مي‌كنند، تعلق مي‌گيرد كه به اين آدم‌ها در اصطلاحات رايج miner مى‌گويند. درست همانند معدن‌كاران طلا كه از شكافتن دل كوه‌ها به طلا دست پيدا مي‌كردند، معدن‌كاران بیت‌کوین نيز با كندوكاو در شبكه بیت‌کوین بلاك ها را استخراج مي‌كنند و به همين دليل است كه به آنها miner گفته می‌شود.

بر اساس پروتكل بیت‌کوین بعد از هر ٢١٠ هزار بلاك، اين مقدار به ٢٥ كاهش مى‌يابد و همين روند به صورت كاهشى ادامه مى‌يابد. اگر اين سرى زمانى كاهشى را، كه يك فرمول رياضى است، محاسبه كنيم عددى بسيار نزديك به ٢١ مليون به دست مى‌آيد كه پس از آن بیت‌کوین جديدى ايجاد نمی‌شود. حال شما فرض كنيد كه همين ٢١ مليون در جريان باشد. بر اساس نوع بازار بیت‌کوین، قدرت خلق بیت‌کوین جديدى به جز توسط minerها وجود ندارد.

در حالي كه در سيستم بانكى بانك‌ها خودشان مى‌توانند بيش از چهار برابر پولى كه دريافت مي‌كنند، خلق كنند. بنابراين حداكثر جمع بیت‌کوین رايج نهايتا ٢١ میليون خواهد شد كه اگر با قيمت ٤٠٠٠ تومان محاسبه كنيم در كل ٨٤ ميليارد دلار بیت‌کوین در جريان خواهد بود كه هيچ گونه تناسبى با بازار نفت ندارد. خلاصه صحبتم اين است كه با بیت‌کوین نمى‌توان مقدار زيادى نفت واقعى خريد.

به همين خاطر است كه وقتى شما CFD نفت را هم مي‌خريد با leverage مى‌خريد. مثلا با يك مقدار معينى پول صد برابر مى‌توانيد نفت بخريد. همان طور كه گفتم اين نفت واقعى نيست و در واقع contract for difference يا به اختصار CFD است. يعنى شما تنها روى تفاوت قيمت نفت معامله مي‌كنيد و نه نفت واقعى. اگر اين بحث را به ايران تعميم دهيم، نتيجه مي‌گيريم كه ايران نمى‌تواند از طريق بیت‌کوین تحريم‌هاى احتمالى خريد نفت را دور بزند.»

منبع: خبرآنلاین