برجام و روایت تجاری ۲ دهه مناقشه هسته‌ای / افزایش تجارت ایران و اروپا

به گزارش تجارت‌نیوز ، همزمان با «منطقی» توصیف کردن پاسخ ایران به طرح پیشنهادی اتحادیه اروپا از سوی جوزپ بورل، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا که موجب افزایش بیش از پیش خوش‌بینی‌ها نسبت به احیای برجام شده، گزارش اداره آمار کمیسیون اتحادیه اروپا از آغاز روند صعودی تجارت ایران و اعضای این اتحادیه حکایت دارد.

بر پایه داده‌های منتشر شده از سوی اداره آمار کمیسیون اتحادیه اروپا ( یورواستات )، صادرات ایران به اتحادیه اروپا طی نیمه نخست سال جاری میلادی در مقایسه با مدت مشابه سال ۲۰۲۱ بیش از ۳۶ درصد افزایش یافته و از ۴۰۷.۶ به ۵۵۵.۲ میلیون یورو رسیده است. همزمان صادرات ۲۷ کشور عضو اتحادیه اروپا به ایران نیز با ۱۰.۶ درصد رشد از ۱.۸ میلیارد یورو به بالای ۲ میلیارد یورو صعود کرد.

ایران بیشتر نفع برد یا اروپا؟

البته این رشد بیشتر به نفع اتحادیه اروپا بوده است. چنان که تراز مثبت تجاری اعضای این اتحادیه با ایران از یک میلیارد و ۴۳۰ میلیون یورو در ۶ ماهه نخست سال ۲۰۲۱ به یک میلیارد و ۴۷۷ میلیون دلار در مدت مشابه سال جاری افزایش یافت. این ارقام، به معنای رشد ۳.۲ درصدی شاخص یاد شده است. یعنی رشد صادرات اتحادیه اروپا به ایران در نیمه اول سال ۲۰۲۲ بیش از افزایش صادرات ایران به این اتحادیه در همین مدت بود.

البته، ارزش تجارت دو طرف در چهار سال گذشته به پایین‌ترین سطح در دو دهه گذشته رسیده‌است. حتی کمتر از بازه زمانی ۲۰۱۳ تا ۲۰۱۵.

وضعیت صادرات پیش از برجام

اما اتفاق مشابهی در گذشته نیز رخ داده است. بار قبل از شش ماه مانده حصول توافق‌ هسته‌ای، میان ایران و گروه کشورهای ۱+۵ (ژوئیه سال ۲۰۱۵)، مبادلات تجاری ایران و اتحادیه اروپا رشد کرده بود. به طوری که صادرات ایران به اتحادیه اروپا در نیمه نخست سال ۲۰۱۵ حدود ۳۶ درصد بالا رفت و به ۶۳۰ میلیون یورو رسید. همچنین صادرات کشورهای عضو اتحادیه به ایران نیزدر مقایسه با نیمه اول سال ۲۰۲۱ حدود ۵.۵ درصد افزایش یافت. به گونه‌ای که رقم آن به بیش از ۳ میلیارد یورو رسید.

مطابق آمار این کمیسیون، مجموع ارزش تجارت ایران و اتحادیه اروپا در ۲ دهه گذشته در ۱۲ ماهه سال ۲۰۱۱ و اوج‌گیری قیمت جهانی نفت به بالاترین سطح خود رسید. در این سال، در مقابلِ صادرات ۱۰.۲۹۴ میلیارد یورو انواع کالا به ایران، اتحادیه اروپا ۱۶.۹۰۹ میلیارد یورو کالا از ایران وارد کرده است. بنابراین، مجموع تجارت ۲۷.۲ میلیارد یورویی دو طرف، منجر به تراز مثبت تجاری ۶.۶۱۵ میلیارد یورویی برای ایران شد.

در سال ۲۰۱۳ مجموع ارزش واردات و صادرات دو طرف با سقوط ۷۷.۵ درصدی به ۶.۱۰۷ میلیارد یورو رسید. این اتفاق پس از تشدید تحریم‌های اقتصادی آمریکا و اتحادیه اروپا علیه ایران در پی صدور قطعنامه‌های شورای امنیت سازمان ملل متحد در اعتراض به برنامه هسته‌ای ایران رخ داد.

پس از آغاز مذاکرات

البته با آغاز مذاکرات هسته‌ای میان ایران و قدرت‌های جهانی که در نهایت منجر به حصول برجام شد، تجارت ایران و اتحادیه اروپا بار دیگر روندی صعودی به خود گرفت. این روند پس از آغاز اجرای توافق هسته‌ای و لغو تحریم‌های تجاری با جهشی محسوس در سال ۲۰۱۷ به سطح سال ۲۰۰۹ بازگشت.

در سال ۲۰۱۷، اتحادیه اروپا در مقابل صادرات ۱۰.۵ میلیارد یورو انواع کالا به ایران، حدود ۱۰ میلیارد یورو کالا از ایران وارد کرد. با بازگشت نفت ایران به بازار جهانی و لغو تحریم بخش انرژی کشور، صادرات انواع سوخت‌های فسیلی ایران به اتحادیه اروپا به بیش از ۸.۲ میلیارد یورو رسید.

اما با خروج ایالات متحده از برجام، مجموع ارزش تجارت ایران و اتحادیه اروپا در سال ۲۰۱۹ به ۴.۴ میلیارد یورو سقوط کرد. این میزان در ۲۰ سال گذشته بی‌سابقه است. همزمان صادرات نفت و سایر سوخت‌های فسیلی ایران به اتحادیه اروپا نیز نزدیک به ۱۰۰ درصد سقوط کرد. روند تجارت ایران و کشورهای عضو اتحادیه اروپا در ۴ سال گذشته نشان می‌دهد که در مقابل افت ۹۰ درصدی صادرات ایران به این اتحادیه، مجموع صادرات اعضای آن به ایران ۵۴ درصد کاهش یافته‌‎است.

بنابراین در هر دوره تحریم علیه ایران، با کاهش تجارت ایران و اتحادیه اروپا همواره تراز تجاری دو طرف به نفع اتحادیه مثبت بوده است.