تغییر نظم جهانی / نظر تحلیلگران خارجی درباره توافق ایران و عربستان

به گزارش تجارت‌نیوز ، تلاش‌های چین برای میانجی‌گری در توافق میان ایران و عربستان سعودی از سوی تحلیلگران به‌عنوان نشانه‌هایی از «تغییر در نظم جهانی» تلقی شده است.

در جریان مذاکرات روز جمعه در پکن، عربستان سعودی و ایران توافق کردند که روابط دیپلماتیک خود را از سر بگیرند و سفارت‌های خود را ظرف دو ماه بازگشایی کنند. در این توافقنامه همچنین بر احترام به حاکمیت دولت‌ها و عدم مداخله در امور داخلی کشورها تاکید شده است.

به نقل از الجزیره ، نقش چین به‌عنوان میانجی در حل و فصل مسائل دیرینه ایران و عربستان قبل از اعلام این خبر علنی نشده بود.

وانگ یی، دیپلمات ارشد چینی گفته است که چین به ایفای نقش سازنده در رسیدگی به مسائل مهم و نشان دادن مسئولیت به عنوان یک کشور بزرگ ادامه خواهد داد. وی افزود که چین به عنوان یک میانجی خوش نیت و قابل اعتماد به وظایف خود به عنوان میزبان گفتگو عمل کرده است.

روابط ایران و عربستان از سال 2016 دچار اختلال شد اما اختلافات ژئوپولتیکی میان دو کشور به دهه‌ها قبل بازمی‌گردد.
رابرت موگیلنیکی، محقق ارشد مقیم «مؤسسه دولتی خلیج فارس» در واشنگتن دی سی، به الجزیره گفت که این میانجی‌گری نشان دهنده حضور رو به رشد چین و علاقه فزاینده این کشور به ایفای نقش در منطقه است.

وی گفت: «از آنجایی که ایالات متحده روابط خوبی با ایران ندارد، چین در موقعیت خوبی برای میانجیگری توافق است. این یک اقدام نسبتا کم خطر و سودمند برای چین است، زیرا چینی‌ها به هیچ نتیجه خاصی متعهد نیستند. روابط دیپلماتیک بهتر بین عربستان سعودی و ایران، احتمال درگیری‌ها و تنش‌های منطقه‌ای را کاهش می‌دهد و این یک خبر خوب برای چین، ایالات متحده و همچنین بازیگران منطقه‌ای است».

نیویورک تایمز نیز در مقاله‌ای نوشت: «آمریکایی ها که در بیش از 7 دهه گذشته بازیگران اصلی خاورمیانه بوده‌اند و همیشه خود در صحنه چنین اتفاقاتی حضور داشته‌اند، اکنون در یک تغییر چشمگیر خود را در حاشیه می‌بینند. چینی‌ها که سال‌ها تنها نقشی فرعی در منطقه داشتند، ناگهان خود را به بازیگر جدید قدرت تبدیل کردند».

امی هاثورن، معاون مدیر تحقیقات در پروژه دموکراسی خاورمیانه، یک گروه غیرانتفاعی در واشنگتن به نیویورک تایمز گفت: «این یک توافق بزرگ است و نمی‌توان آن را نادیده گرفت. ایالات متحده نمی‌توانست در حال حاضر میانجی‌گری چنین توافقی ار انجام دهد زیرا هیچ روابطی با ایران ندارد. اما در یک مفهوم بزرگ‌تر، دستاورد چین در این زمینه آن را از نظر دیپلماتیک به سطح جدیدی می‌رساند و نسبت به هر چیزی که ایالات متحده از زمان روی کار آمدن بایدن در منطقه به آن دست یافته است، برتری پیدا می‌کند.»

سینا طوسی، کارشناس ارشد غیر مقیم مرکز سیاست بین‌الملل در واشنگتن، به الجزیره گفت «چین علاقه آشکاری به بهبود روابط و ثبات در منطقه دارد، زیرا برای پکن که از ایران و عربستان انرژی وارد می‌کند، خلیج‌فارس منبع حیاتی انرژی به حساب می‌آید».

او افزود که درگیری در خلیج فارس بر تامین انرژی و منافع اقتصادی چین تاثیر می گذارد. برخی تحلیلگران در گفتگو با الجزیره گفته‌اند که ایالات متحده مدام از سیاست‌هایی که چندین سال دنبال می‌شدند منحرف شده و این باعث می‌شود دیگر نتواند یک میانجی معتبر باشد.

عدم توانایی آمریکا در ایفای نقش میانجی در روابط ایران و عربستان

آنها می‌گویند که ایالات متحده در مناقشات منطقه‌ای سوگیری می‌کند و حتی وارد جنگ می‌شود که ایفای نقش صلح‌آمیز را برای این کشور بسیار دشوار می‌سازد. برخی تحلیلگران نیز معتقدند چین، بین عربستان و ایران سوگیری نکرده و بسیار تلاش کرده تا وارد درگیری آنها نشود و در نتیجه می‌تواند نقشی صلح آمیز داشته باشد.

طوسی گفت: «فکر می‌کنم این نشانه‌ای گسترده‌تر از تغییر نظم جهانی است و اینکه چگونه دوره آمریکا به عنوان ابرقدرت جهانی بدون چالش، به ویژه پس از جنگ سرد، در حال پایان است.»

او می‌گوید: «برای کشورهایی مانند عربستان سعودی در دهه‌های گذشته، آمریکا تنها شریک قابل اتکا بود. اکنون این کشورها گزینه‌های دیگری دارند. چین می‌تواند از آنها حمایت اقتصادی، سیاسی و نظامی داشته باشد و حتی روسیه نیز می تواند این کار را انجام دهد.

دولت بایدن سپس با نشان دادن این که در کنار شرکای منطقه‌ای خود خواهد ماند و فکر می‌کرد که این اتحاد در رقابت آن با چین مؤثر خواهد بود، سعی کرد مساله دخالت دولت ترامپ در امور خاورمیانه را اصلاح کند.

اما به گفته تحلیلگران، آمریکا با نزدیک‌تر شدن به برخی کشورها از جمله عربستان سعودی بیشتر خود را در درگیری غرق و میانجی‌گری را برای خود دشوارتر ساخت و چین نیز از این موضوع استفاده کرد.

ایران و عربستان سعودی ده‌ها سال در منطقه درگیر جنگ‌های نیابتی بوده‌اند. روابط عادی بین این دو به طور خودکار اختلافات ژئوپلیتیک آنها را حل نمی‌کند اما به نظر تحلیلگران اکنون فرصتی برای گفتگوی بیشتر و پایدار برای حل این اختلافات وجود دارد.