تاکتیک قیمتی علیه تحریم نفتی

هرچند گفته می‌شود در حال حاضر دولت ترامپ به عدم توانایی خود برای به صفر رساندن صادرات نفت ایران واقف شده، اما همچنان این نگرانی وجود دارد که با آغاز فاز دوم تحریم‎ها، بازار نفت از ثبات خارج شود.

به گزارش تجارت‌نیوز‌، آژانس بین‌المللی انرژی در آخرین گزارش خود ضمن تاکید بر بازگشت ثبات به بازار نفت در ماه گذشته میلادی، هشدار داده که همزمان با آغاز تحریم‌های نفتی ایران ممکن است بازار از شرایط با‌ثبات کنونی بسیار دور شود. آمریکا در حال حاضر با فرستادن نماینده‌هایی به سراسر جهان در تلاش است دیگر کشورها را در تحریم‌ ایران با خود همراه کند.

با این حال در شرایطی که قیمت نفت ظرف یک سال گذشته حدود ۵۰ درصد رشد کرده، متقاعد کردن کشورها برای نخریدن نفت از ایران کار بسیار دشواری است، به خصوص اینکه ایران با تخفیف‌های قیمتی نفت خود را برای مشتریانش جذاب‌تر کرده است. آن‌طور که پلاتس ادعا کرده ایران قیمت فروش نفت خود نسبت به نفت‌های شاخص را کاهش داده است. این موضوع می‌تواند موجب آغاز جنگ قیمتی بین کشورهای تولیدکننده نفت خاورمیانه شود.

هدف از دست رفته

ترامپ ۸ مه اعلام کرد که آمریکا از توافق هسته‌ای موسوم به برجام خارج شده و تحریم‌های نفتی و بانکی ایران ظرف ۱۸۰ روز مصادف با ۴ نوامبر(۱۳ آبان) آغاز می‌شود.

دولت آمریکا مدعی بود که شدیدترین تحریم‌ها را بر ایران اعمال خواهد کرد، به‌طوری که میزان فروش نفت کشور در ۴ نوامبر به صفر برسد. ماه گذشته نیز برایان هوک، مدیر سیاست‌گذاری وزارت خارجه آمریکا ضمن تشریح راهبرد جدید دولت این کشور در قبال ایران، هدف از تحریم‌ها را به صفر رساندن درآمدهای نفتی تهران عنوان کرد.

اما حال به نظر می‌رسد دولت آمریکا بعد از گذشت بیش از سه ماه از خروجش از برجام، بیشتر به توانایی‌های خود واقف شده است. آن‌طور که دو منبع آگاه به بلومبرگ گفته‌اند، اکنون دولت آمریکا پیش‌بینی می‌کند با آغاز تحریم‌ها نهایتا بین ۷۰۰هزار تا یک میلیون بشکه از میزان صادرات نفت ایران بکاهد. این مقدار هرچند می‌تواند میزان درآمدهای نفتی ایران را به شکل قابل توجهی کاهش دهد، اما از هدف ترامپ (به صفر رساندن درآمدهای نفتی ایران) بسیار دور است.

کارشناسان بسیاری پیش از این پیش‌بینی کرده بودند که آمریکا نمی‌تواند تا ۴ نوامبر میزان صادرات نفت ایران را قطع کند. در نظرسنجی اخیر رویترز از ۴۴ اقتصاددان و تحلیلگر، پیش‌بینی شده بود تحریم‌های آمریکا صادرات نفت ایران را بین ۵۰۰ هزار تا یک میلیون بشکه در روز کاهش دهد. پیش از این حتی مقادیر کمتری درخصوص تاثیر تحریم‌ها بر میزان فروش نفت ایران مطرح می‌شد، اما افزایش فشار آمریکا برآورد کارشناسان را نیز تغییر داد.

تحریم‌های قبلی که در دولت اوباما و پیش از توافق موقت اعمال می‌شد توانسته بود میزان فروش روزانه نفت ایران را ۲/ ۱ میلیون بشکه کاهش دهد. اما دولت اوباما این موفقیت را با همراهی متحدان اروپایی خود و در طول زمان به دست آورد. این در حالی است که اتحادیه اروپا با اقدامات ترامپ و تحریم ایران مخالف است، از این رو پیش‌بینی می‌شود ۴ نوامبر به‌عنوان پایان مهلت برای قطع خرید نفت از ایران، آغازی برای انجام مذاکرات فشرده دولت آمریکا با خریداران نفت ایران برای کاهش خریدشان باشد.

هرچند به نظر می‎رسد دولت ترامپ بتواند کره‌جنوبی و ژاپن را برای کاهش صادرات نفت ایران قانع کند اما برای متقاعد کردن چین و هند که در مجموع بیش از ۵۰ درصد نفت ایران را خریداری می‌کنند با مشکلات بزرگی مواجه است. چین اخیرا درخواست فرستاده‌های دولت آمریکا را برای قطع خرید نفت از ایران رد کرده است. این کشور همچنین از ماه مه انتشار آمار واردات خود از کشورها را متوقف کرده و این موجب شده که در حال حاضر آمار دقیقی از میزان خرید نفت پکن از تهران در دست نباشد.

هند نیز پیش از این اعلام کرده بود که تنها از تحریم‌های سازمان ملل تبعیت می‌کند و تابع قوانین آمریکا نیست. هرچند هند در ماه‌های گذشته نیز خرید خود از ایران را افزایش داده با این حال این کشور مواضع محتاط‌تری نسبت به چین اتخاذ کرده است.

دولت هند به پالایشگاه‌های این کشور اعلام کرده که برای قطع احتمالی خرید نفت از ایران آماده باشند. مایک پمپئو، وزیر امور خارجه آمریکا به همراه وزیر دفاع این کشور اواخر دسامبر یعنی درست چند روز پیش از آغاز تحریم‌های نفتی ایران، به دهلی سفر خواهند کرد. او در حین این سفر فرصت دارد که مقامات هندی را برای کاهش چشمگیر خرید نفت از ایران متقاعد کند.

چالش دیگر که پیش روی دولت ترامپ قرار دارد، مقاومت پالایشگران اروپایی برای کاهش خرید نفت از ایران است. پالایشگران اروپایی خریدار حدود ۲۰درصد نفت ایران هستند و به دلیل مخالفت اتحادیه اروپا با تحریم ایران، احتمالا تمایل کمتری برای تبعیت از تحریم‌های آمریکا در قبال ایران دارند.وزارت امور خارجه آمریکا درخصوص خبری که بلومبرگ داده اظهار نظری نکرده‌ است.

جنگ قیمتی در خاورمیانه

چالش‌های ترامپ برای همراهی خریداران نفت ایران با اتخاذ سیاست تسهیلات خرید از سوی ایران بسیار بیشتر خواهد شد. یک مقام رسمی شرکت ملی نفت ایران روز گذشته از کاهش قیمت رسمی فروش انواع نفت ایران برای مشتریان آسیایی در ماه سپتامبر خبر داده است. پلاتس به نقل از این منبع آگاه گزارش داد قیمت فروش رسمی نفت سبک ایران حدود ۸۰ سنت در هر بشکه نسبت به قیمت ماه آگوست کاهش یافته و به ۲/ ۱دلار بالاتر از متوسط شاخص قیمت عمان-دبی رسیده است.

بهای نفت سنگین ایران نیز ۶۰ سنت در هر بشکه نسبت به قیمت ماه جاری میلادی کاهش داده شد و به ۹۰ سنت کمتر از متوسط شاخص قیمت عمان- دبی رسیده است. این در حالی است که ایران قیمت نفت فروزان را حدود ۷۵ سنت در هر بشکه کم کرده و این نوع نفت نیز حدود ۷۵ سنت در هر بشکه ارزان‌تر از شاخص‌های قیمتی یاد شده به فروش رسیده است.

قیمت نفت سروش (نفت فوق سنگین ایران) نیز ۸۰ سنت در هر بشکه نسبت به قیمت آگوست کاهش یافته است. ایران مانند دیگر کشورهای منطقه نفت خود را بر اساس قراردادهای بلندمدت به مشتریان آسیایی خود عرضه می‌کند. فرمول قیمت‌گذاری نیز به این شکل است که ابتدای هر ماه قیمت فروش ماه آینده بر اساس فاصله با شاخص قیمتی عمان-دبی تعیین می‌شود.

بلومبرگ نیز بر اساس داده‌های جمع‌آوری‌شده از سوی این سایت خبری اعلام کرد قیمت فروش نفت سبک ایران نسبت به قیمت رسمی نفت عربستان به کمترین سطح ظرف ۱۴ سال گذشته رسیده و قیمت نفت سنگین ایران(فروزان) در مقایسه با قیمت نفت عربستان به کمترین سطح از سال ۲۰۰۰ یعنی زمانی‌که بلومبرگ شروع به جمع‌آوری این اطلاعات کرده، رسیده است.

معمولا کشورهای منطقه بر اساس فرمول قیمت‌گذاری نفت عربستان بهای نفت خود را تغییر می‌دهند، به این معنا که اگر عربستان بهای نفت خود را نسبت به شاخص عمان-دبی را افزایش دهد دیگر کشورها نیز افزایش قیمت می‌دهند.

از این رو قیمت نفت کشورها معمولا در فاصله یکنواختی از یکدیگر قرار می‌گیرد، بنابراین افزایش فاصله قیمت انواع نفت ایران نسبت به فرمول رسمی نفت عربستان موضوع متداولی نیست و می‌تواند آغازی برای درگرفتن جنگ قیمتی در بازار آسیا بین کشورهای تولیدکننده نفت خاورمیانه شود. ایران از این تاکتیک برای افزایش جذابیت نفت خود در برابر فشارهای آمریکا استفاده کرده تا مشتریان نفتی را در آسیا به مخالفت با تحریم‌های ترامپ ترغیب کند.

هشدار آژانس بین‌المللی انرژی

در کنار همه این گمانه‌زنی‌ها از تاثیر تحریم‌ها بر میزان صادرات نفت ایران، آژانس بین‌المللی انرژی در گزارش ماهانه خود که روز گذشته منتشر شد نسبت به اختلال در سمت عرضه نفت با آغاز تحریم‌های نفتی ایران هشدار داده است. آژانس با تشریح ثبات بازار نفت با افزایش عرضه و کاهش شدت تقاضا به دنبال نزدیک شدن به پایان فصل تابستان، اعلام کرده که تحریم نفت ایران در کنار اختلال عرضه در نقاط دیگر جهان، می‌تواند سمت عرضه نفت را متاثر و از ثبات کنونی خارج کند.

این سازمان که گزارش خود را به فاصله کمی بعد از آغاز فاز اول تحریم‌ها(شامل تحریم طلا و دیگر فلزات گران‌بها، دلار، خودرو و…) در روز سه‌شنبه منتشر کرد، نسبت به حذف مازاد ظرفیت تولید در جهان نیز با آغاز تحریم‌های نفتی ایران هشدار داده است. چراکه بخش مهمی از ظرفیت مازاد تولید در اختیار عربستان است و در صورتی‌که این کشور تلاش کند با افزایش هرچه بیشتر کاهش عرضه نفت ایران را جبران کند، مازاد ظرفیت تولید نفت جهان از بین رفته و این ریسک بزرگی پیش روی بازار قرار خواهد داد.

نیل اتکینسون، رئیس بخش صنعت و بازار نفت در IEA، به CNBC گفته است: همان‌طور که در گزارش می‌گوییم، اگر چه ممکن است بازار نفت هم‌اکنون کمی خنک شده باشد، اما ما نمی‌توانیم این واقعیت را نادیده بگیریم در پایان سال در شرایط متفاوتی قرار خواهیم داشت. به این معنا که عرضه ممکن است محدودتر شود و ریسک افزایش قیمت نفت در آن شرایط وجود دارد.

منبع:‌ دنیای اقتصاد