آسیب‌پذیرترین بخش اقتصاد ایران صنعت نفت است
سال‌های زیادی است که صنعت نفت در اقتصاد ایران عمده درآمد ملی کشور را تامین می‌کند. این صنعت به‌دلیل اتکای اقتصاد کشور به درآمدهای نفتی همواره به‌عنوان موتور محرک اقتصاد نقشآفرین بوده و از طریق توسعه همکاری‌های بین‌المللی، نقش مؤثری در پیشبرد اهداف دیپلماسی اقتصادی و تضمین امنیت ملی کشور ایفا کرده است.
اما در همین حال آسیب‌پذیرترین بخش اقتصاد ایران نیز همین صنعت است. به طوری که می‌بینیم برنامه‌ها و سیاست‌های دولت در این صنعت با هر تغییر در فضای سیاسی کشور عوض می‌شود و اقتصاد نیز از این تغییرات مصون نیست.
به گزارش تجارت‌نیوز، الان که تحریم‌های امریکا بازگشته، می‌توان این موضوع را براحتی درک کرد. حتی از روزی که امریکا از برجام خارج شد، حفظ سهم بازار و صادرات نفت ، اولویت اول این صنعت قرار گرفت. در حالی که سال گذشته اولویت نخست صنعت نفت جذب سرمایه خارجی و توسعه بالادستی بویژه در میادین مشترک بود.
به هرحال توسعه صنعت نفت ایران بواسطه برخورداری از ۸۳۶.۴۷ میلیارد بشکه ذخایر درجای هیدروکربور مایع (نفت خام، مایعات و میعانات گازی) و حدود ۳۴ تریلیون مترمکعب ذخایر گازی و با قرار گرفتن در رتبه نخست دنیا از نظر مجموع ذخایر هیدروکربوری اهمیت ویژه‌ای دارد. آن هم در شرایطی که ایران از موقعیت ژئوپلیتیک و همجواری با منابع انرژی دریای خزر و خلیج فارس و دسترسی به آبراه‌های بین‌المللی بهره‌مند است.
البته در سال‌های اخیر اقدامات توسعه‌ای قابل قبولی در صنعت نفت ایران رقم خورد از توسعه میادین مشترک نظیر پارس جنوبی و جهش گازرسانی شهری و روستایی به پشتوانه این توسعه گرفته تا افتتاح ابرپالایشگاه ستاره خلیج فارس. برای مثال سال گذشته فازهای۱۷، ۱۸، ۱۹، ۲۰ و ۲۱ و لایه نفتی پارس جنوبی به بهره‌برداری رسید تا افزون بر افزایش ۱۵۰ میلیون مترمکعبی تولید گاز شیرین در این میدان گازی و همترازی ایران و قطر در برداشت از عظیم‌ترین میدان مشترک گازی جهان، قفل تولید نفت در لایه نفتی پارس جنوبی نیز گشوده شود.
حتی سال ۹۶ ظرفیت تولید روزانه نفت در میدان آزادگان جنوبی به‌عنوان بزرگ‌ترین میدان مشترک نفتی کشور از مرز 100 هزار بشکه در روز گذشت. ظرفیت تولید نفت در میدان مشترک آذر نیز در بهار ۹۶ افزایش یافت و به بیش از ۳۰ هزار بشکه در روز رسید. سال گذشته میدان مشترک یاران جنوبی هم به مرحله تولید رسید و برداشت روزانه ۱۰ هزار بشکه از آن محقق شد.
این دستاوردها که تنها بخشی از کارنامه صنعت نفت ایران طی 5سال اخیر است، بی‌ارتباط با برجام هم نبود. برجام فرصتی فراهم کرد تا ایران بتواند در زمینه توسعه صنعت نفت راحت‌تر گام بردارد و درآمدهای بیشتری از فروش نفت داشته باشد. به طوری که در این مدت صادرات نفت خام ایران به بیش از دو برابر رسید و ذخایر میعانات گازی ایران هم که هزینه زیادی برای کشور داشت صفر شد.
برای نمونه ایران در سال ۲۰۱۷ حدود ۷۷۷ میلیون بشکه نفت خام (حدود ۲ میلیون و ۱۳۰ هزار بشکه در روز) صادر کرد که سهم آسیا از این میزان ۶۲ و سهم اروپا ۳۸ درصد بود. در حالی که در زمان تحریم‌های پیشین صادرات نفت ایران به اروپا صفر و در خصوص آسیا هم به حداقل رسیده بود.
ایران همچنین در سال ۲۰۱۷، موفق شد ۱۸۰میلیون بشکه میعانات گازی یعنی روزانه ۴۹۰ هزار بشکه از این فرآورده صادر کنند. مقدار صادرات میعانات گازی ایران در ماه‌های اخیر به دلایل اختصاص دادن آن به پالایشگاه ستاره خلیج فارس و پالایشگاه‌های داخلی کاهش یافت.
وزیر نفت ایران به پشتوانه این صادرات توانست در مجامع بین‌المللی انرژی قوی‌تر حاضر شود و تصمیمات سازمان‌هایی نظیر اوپک را با سیاست‌های ایران همخوان کند اما با وجود این علی شمس اردکانی، کارشناس ارشد انرژی معتقد است که نتوانستیم از برجام استفاده لازم را ببریم. او اذعان کرد: «برخی به برجام اعتقاد نداشتند و اجازه ندادند که از آن بهره لازم برده شود. اما برجام یک فرصت بزرگ بود.»
متاسفانه مخالفت‌هایی که با برجام و قراردادهای نفتی جدید شد، یک سد داخلی برای توسعه بود و صدایی که از ایران به گوش جهان می‌رساند، جز عدم اجماع داخلی و تفرقه نبود.
از تصمیم تا توهم امریکا
امریکا در حال حاضر به‌دنبال حذف ایران از نقشه بازار نفت است. سیاستی که از دیدگاه شمس اردکانی از سوی تمام دشمنان ایران از جمله صهیونیست‌ها طراحی شده است. او می‌گوید: سیاست صفر و یک که بارها شاهدش بوده‌ایم، صبغه تاریخی دارد. اما امریکا موفق به این کار نخواهد شد. چراکه دنیا را این کشور اداره نمی‌کند و در هر شرایطی یک بازار حداقلی نفت برای ایران وجود خواهد داشت.
رئیس کمیسیون انرژ ی و محیط زیست اتاق بازرگانی و صنایع و معادن ایران اذعان کرد: اگر مسئولان کشور می‌خواستند که ایران را از تحریم‌ها و فشارهای خارجی مصون کنند، در این ٤٠ سال می‌توانستند؛ اما متاسفانه اقدامی نشد. اگر تولید نفت خام ایران به ٦ میلیون بشکه در روز رسیده بود و حداقل ٤ میلیون بشکه آن پالایش، تبدیل به ارزش افزوده و صادر می‌شد؛ اگر تولید گاز طبیعی کشور هم یک میلیارد متر مکعب در روز بود و بخش اعظم آن در بازارهای بین‌المللی به فروش می‌رسید؛ الان شرایط فرق داشت. ایران تبدیل به هاب انرژی منطقه شده بود و کسی توان تهدید ایران را نداشت.
اگر سرمایه‌گذاری بیشتری انجام شده بود و ایران پالایشگاه‌های صادراتی در حاشیه خلیج فارس احداث می‌کرد، امروز در شرایط بهتری قرار داشتیم.
شمس اردکانی ادامه داد: این موضوع چند وجهی است. ایران باید پول حاصل از فروش نفت و گاز را در صنایع دیگری سرمایه‌گذاری می‌کرد و به این طریق از اقتصاد نفتی خارج می‌شد. اما متاسفانه به جای توجه به توصیه کارشناسان، در تمام این سال‌ها ارز حاصل از فروش نفت، تبدیل به ریال و یارانه شد و از این طریق به دست عوام رسید.
درحالی که می‌توانستیم با این پول کار و درآمد پایدار برای مردم ایجاد کنیم. اقتصاد سیاسی ایران در تمام این سال‌ها تصمیمات غلطی گرفته است و امروز هم در شرایطی هستیم که اولویت صنعت نفت باید حفظ بازار نفت باشد. انتخابی که در وضع فعلی بهترین است اما نباید اجازه می‌دادیم که در این شرایط قرار بگیریم.
آمارها حاکی از آن است که ایران در حال حاضر بیش از 2 میلیون و 200 هزار بشکه در روز نفت خام صادر می‌کند که از میانگین سال گذشته نیز بالاتر است. اما تحریم‌های امریکا از ماه نوامبر (آبان) شدت می‌گیرد. هنوز میزان تاثیر این تحریم‌ها بر صنعت نفت ایران مشخص نیست اما شرکت ملی نفت ایران به جد در حال تلاش برای کاهش تأثیر آن و حفظ سهم ایران در بازار جهانی نفت خام است.
منبع: ایران
نظرات