الهام میرمحمدی 
مروری بر قیمت بنزین در ایران و کشورهای همسایه
ارزان‌ترین بنزین خاورمیانه در ایران/با قاچاق پررونق بنزین چه باید کرد؟
شاید بتوان قاچاق بنزین را از جمله مهم‌ترین آسیب‌های تخصیص یارانه به حامل‌های انرژی و قیمت پایین آنها در کشورهای نفتی دانست. در ایران نیز این مساله همواره وجود داشته و در ماه‌های اخیر به دنبال نوسانات ارزی شدت یافته و به یک تجارت پررونق تبدیل شده است.
یارانه‌ها هر ساله تریلیون‌ها دلار به اقتصاد جهان تحمیل می‌کنند. دولت‌ها دلایل مختلفی برای تامین این یارانه‌ها در بخش‌های انرژی، کشاورزی و غیره دارند. با این حال بسیاری از اقتصاددانان با تخصیص سوبسید به این بخش‌ها مخالفند و آنها را به لحاظ اقتصادی ناکارآمد می‌دانند.
به گزارش تجارت‌نیوز به نقل از سی‌جی‌دی، یارانه دولت‌ها به سوخت‌های فسیلی تنها در سال 2015 حدود 5.3 تریلیون دلار بوده که این میزان 6.5 درصد از تولید ناخالص داخلی جهان را تشکیل می‌دهد.
پیامدهای اختصاص یارانه از سوی دولت به کالاها و خدمات بیشتر در کشورهای در حال توسعه قابل مشاهده است و به دلیل محدودیت در میزان بودجه عمدتا این کشورها آسیب‌پذیرترند.
بر اساس تازه‌ترین گزارش صندوق بین‌المللی پول، تقریبا تمامی کشورهای دارای ذخایر نفتی به اشکال گوناگون و در مقادیر مختلف به حامل‌های انرژی از جمله بنزین یارانه می‌دهند. شاید بتوان یکی از مهم‌ترین آسیب‌های تخصیص یارانه را قاچاق این کالاها دانست.
عربستان سعودی، بزرگترین صادرکننده نفت عضو اوپک در ژانویه 2018، قیمت بنزین را حدود 80 درصد افزایش داد. با این حال افزایش قیمت سوخت همچنان به عنوان یک معضل در این کشور باقی مانده است.
این کشور برنامه دارد که قیمت بنزین و دیگر سوختها را تا سال 2023 به قیمت‌های جهانی برساند. کشورهای نفت‌خیز از سال 2014 و به دنبال افت قیمت نفت با کسری شدید بودجه مواجه شدند و از این رو بسیاری از این کشورها اقدامات مختلفی برای کاهش یارانه‌های سوخت و کاهش وابستگی به نفت آغاز کردند. این کشورها برنامه‌های خود برای از بین بردن سوبسید در طیف گسترده‌ای از محصولات انرژی کندتر کرده‌اند و همسان‌سازی قیمت‌ها در داخل و خارج از جمله برنامه‌های آنهاست.
ایران نیز به دلیل ارزان بودن بنزین همواره با مساله قاچاق این کالا مواجه بوده است. این در حالی است که در ماه‌های اخیر به دنبال نوسانات ارزی، قیمت پایین سوخت در داخل قاچاق سوخت به کشورهای مرزی را در برخی از استان‌ها از جمله سیستان و بلوچستان به تجارتی پرسود تبدیل کرده است.
به گزارش روزنامه خراسان، این قاچاق با اوج‌گیری قیمت دلار و ثبات قیمت بنزین در نرخ هر لیتر هر هزار تومان برای بسیاری توجیه اقتصادی پیدا کرده؛ چرا که قیمت سوخت از جمله بنزین در کشورهای همسایه بین پنج تا 10 برابر ایران است. برآورد می‌شود که روزانه حدود 10 تا 15 میلیون لیتر سوخت از ایران به کشورهای همسایه قاچاق شود.
دولت ایران راهکارهای متفاوتی از جمله احداث حصار و اعمال جریمه‌های سنگین برای قاچاقچیان در نظر گرفته است. اما بسیاری از کارشناسان اقتصادی و انرژی بر این باورند که بهترین گزینه برای جلوگیری از این پدیده، اصلاح قیمت حامل‌های انرژی است.
جدول زیر قیمت بنزین در خاورمیانه و دیگر کشورهای همسایه ایران را در پانزدهم اکتبر 2018 نشان می‌دهد:
| قیمت بنزین در کشورهای خاورمیانه | قیمت بنزین در کشورهای همسایه ایران | ||
| کشور | قیمت هر لیتر بنزین | کشور | قیمت هر لیتر بنزین |
| ایران | 29 سنت | آذربایجان | 47 سنت |
| کویت | 35 سنت | ترکیه | 1.23 دلار |
| عربستان سعودی | 54 سنت | ازبکستان | 52 سنت |
| عمان | 61 سنت | ترکمنستان | 43 سنت |
| امارات متحده عربی | 68 سنت | ارمنستان | 82 سنت |
| بحرین | 53 سنت | قزاقستان | 49 سنت |
| قطر | 58 سنت | عراق | 63 سنت |
این در حالی است که قیمت هر لیتر بنزین در کشورهای هند و چین به ترتیب 1.16 و 1.13 دلار و در کشورهای آمریکا، کانادا و انگلیس به ترتیب 84 سنت، 1.12 دلار و 1.71 دلار است.
اصلاح قیمت‌ها و رسیدن به سطح بین‌المللی برای کشورهای نفت‌خیز می‌تواند مزایای بسیاری داشته باشد. با کاهش و در نهایت حذف یارانه‌ها دولت‌ها قادر خواهند بود بودجه بیشتری را صرف سایر پروژه‌ها از جمله مراقبت‌های بهداشتی و آموزشی کنند.
منبع آمار: globalpetrolprices.com
نظرات