گرما یا ناترازی انرژی؟ دلیل اصلی تعطیلی ها چیست؟
گرمای هوای ایران نگرانی‌ها را درنوردیده و وارد وضعیت هشداردهنده شده است. بر اساس آخرین آمار رسمی سازمان هواشناسی دمای هوا در ایستگاه‌های استان تهران به ۴۳ درجه رسیده و پیش‌بینی می‌شود که در برخی مناطق به ۴۵ درجه برسد.
این در حالی است که پیش‌از این رکورد تاریخی بیشینه دمای تهران ۴۲.۶ درجه ثبت شده بود. این دمای هوا نیست که فقط تهرانی‌ها را تهدید می‌کند؛ تشدید آلاینده سرطان‌زای ازن بیش از پیش هشداردهنده شده است. اگرچه درباره سرطان‌زایی این آلاینده‌ها در گفته‌های مسوولان و کارشناسان ضد و نقیض دیده می‌شود، اما آنچه مشخص است؛ شرایطی است که ایران به آن دچار شده و در حال حاضر هوای پنج شهر خوزستان هم در وضعیت قرمز قرار دارد.
دردسرهای ایرانی‌ها اما به گرما و ازن محدود نمی‌شود؛ نحوه مدیریت انرژی و تعطیلی‌ها زندگی مردم را فلج کرده، مردم معمولا تا آخرین ساعات شبانه‌روز بلاتکلیف هستند. معمولا تا آخرین ساعات اداری مشخص نمی‌شود، چه روزهایی تعطیل است یا نیست. برخی کارشناسان هواشناسی معتقدند: «به دلیل قابل پیش‌بینی بودن هوا مدیریت تعطیلی‌ها می‌تواند آسان‌تر باشد فقط کافی است که در این زمینه هماهنگی میان ارگان‌ها و نهادهای مختلف دولتی صورت بگیرد و تصمیم نهایی از پیش روشن باشد.» اما احد وظیفه، رئیس مرکز ملی اقلیم و مدیریت بحران خشکسالی سازمان هواشناسی به «دنیای‌اقتصاد» می‌گوید: «مساله به نظرم اعلام تعطیلی‌ها و مدیریت آن در کوتاه مدت نیست. چراکه تعطیلی‌ها به خاطر گرم بودن هوا نیست، بلکه این ناترازی انرژی است که ادارات را به تعطیلی می‌کشاند.»
او معتقد است: «مشکل مدیریت در استفاده از انرژی پاک و بسترسازی مناسب برای جلوگیری از سوخت‌های فسیلی و تراز انرژی است.» او هشدار می‌دهد: «اگر مدیریت به‌کارگیری انرژی پاک صورت نگیرد، آینده تاریکی در انتظار ایران است.» پیش از این بررسی‌های «دنیای اقتصاد» که در گزارشی مربوط به گرمای هوا منتشر شده بود؛ به پیامدهای گرمای هوا و افزایش آلاینده‌ها پرداخته و هشدار داده بود: «تغییرات اقلیمی اگرچه دنیا را تهدید می‌کند، اما آینده ایران به دلیل استفاده بیش از اندازه آلاینده‌ها، سوخت‌های فسیلی و نبود بسترهای مناسب برای استفاده از فناوری‌های سبز، داغ و سوزان خواهد بود.» وظیفه تاکید می‌کند که با تعطیلی‌های یک یا دو روزه مشکلات مربوط به گرمای هوا قابل حل نیست.» در واقع به نظر می‌رسد به زودی قدم به روزهای دشواری با افزایش خشکسالی، فرونشست زمین، از بین رفتن جنگل‌ها و گسترش آلایندگی‌ها می‌گذاریم.
ایران در گرما می‌سوزد
گرمای هوا ایران را در حالت آماده‌باش قرار داده است. پایتخت در گرما می‌سوزد و مسوولان ادارات در هفدهم و هجدهم مردادماه را تعطیل اعلام کرده‌اند. گفته می‌شود که احتمال تعطیلی روزهای بیستم و بیست‌ویکم مرداد هم وجود دارد با این حال همچنان همه بلاتکلیف هستند. یکی از زنان سرپرست خانوار که غذای شرکت‌ها را درست می‌کند، می‌گوید: «واقعا سردرگم هستم نمی‌دانم برای تهیه غذا مواد اولیه تهیه کنم یا نه. اگر شنبه تعطیل باشد همه مواد فاسد می‌شود و در این گرما که امکان قطع برق هم وجود دارد. هر چه در یک ماه گذشته کسب کردم، از بین می‌رود.» فقط این زن نیست که با چنین گرفتاری‌هایی روبه‌رو است. بسیاری از کسب‌وکارها گرفتار چنین مشکلاتی هستند و در شمایلی کلان‌تر چرخ‌دنده‌های اقتصاد مردم به سختی می‌چرخد.
این وضعیت نامشخص در حالی است که حامد یزدی، مدیرکل مدیریت بحران استان تهران هشدار می‌دهد: «طبق پیش‌بینی سازمان هواشناسی و هشدار سطح زرد اعلام شده در روزهای آتی شاهد تداوم استقرار توده هوای گرم و افزایش نسبی دما در استان تهران خواهیم بود.» داریوش گل‌علیزاده، رئیس مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم سازمان حفاظت محیط‌زیست هم توضیح می‌دهد: «ازن آلاینده خطرناکی است که هم از منابع متحرک و هم منابع ثابت به‌طور غیرمستقیم منتشر شده و مشکلاتی ازجمله تضعیف بافت‌های سیستم تنفسی را ایجاد می‌کند. حدودا ۵ سال است که ازن در فصل تابستان، در شهر تهران دیده می‌شود.» البته فقط تهران نیست که گرفتار این خطر جدی است؛ گفته می‌شود، شهر اصفهان هم به آلاینده اصلی هوا مبتلاست.
از سوی دیگر براساس اعلام سامانه پایش کیفی هوای کشور در هفدهم مردادماه وضعیت هوا در شهر اندیمشک با شاخص ۱۶۰، ایستگاه استانداری و اداره کل محیط‌زیست خوزستان در اهواز به ترتیب ۱۵۳ و ۱۵۲، بهبهان ۱۵۶، رامهرمز ۱۹۱ و هندیجان ۱۶۰میکروگرم بر مترمکعب در وضعیت ناسالم و قرمز قرار دارد. بر اساس این گزارش وضعیت هوا در ایستگاه‌های نیوساید و پست برق شماره سه در اهواز به ترتیب ۱۰۵ و ۱۲۸، خرمشهر ۱۲۶، دزفول ۱۰۸، شوشتر ۱۲۶، ماهشهر ۱۱۶ و ایستگاه شرکت نفت مسجدسلیمان ۱۱۹ در وضعیت ناسالم برای گروه‌های حساس گزارش شده است.در این مدت هوای شهرهای آبادان، امیدیه، ایذه، رامشیر، شوش و هویزه به علت نبود آلودگی، قابل قبول اعلام شده است. صادق ضیائیان، رئیس مرکز پیش‌بینی و مدیریت بحران سازمان هواشناسی وضعیت گرم‌ترین نقاط ایران را این‌گونه گزارش می‌دهد: «در «میان‌ده جیرفت» در استان کرمان دمای ۵۰.۳ درجه، «دلگان» در سیستان و بلوچستان ۴۹.۴ درجه و «کنگان» در استان بوشهر ۴۹.۳ درجه به ثبت رسیده است.»
مدیریت گرما یا انرژی؟
حال با وجود گرما و آلایندگی‌های از حد گذشته، سردرگمی مردم برای برنامه‌ریزی در کسب‌وکارشان معضل بزرگی شده است. این بلاتکلیفی با توجه به اینکه گرمای هوا همچنان ادامه خواهد داشت و گنبد هوای گرم بر سر خاورمیانه افتاده، مناسبات و معادلات و برنامه‌ریزی‌های روزمره را هم با مشکل روبه‌رو کرده است. امید سازنده، کارشناس هواشناسی به «دنیای اقتصاد» می‌گوید: «از آنجا که شرایط آب‌وهوایی قابل پیش‌بینی است باید مدیران تصمیمات تعطیلی ادارات را زودتر اعلام کنند تا مردم با مشکل روبه‌رو نشوند.» او معتقد است: «در صورت تصمیم‌گیری‌های قاطعانه می‌توان جلوی بسیاری از بیماری‌های ناشی از گرمای هوا، آلاینده‌ها و اشعه فرای بنفش را گرفت.»
رئیس مرکز ملی اقلیم و مدیریت بحران خشکسالی سازمان هواشناسی معتقد است: «این گرمای هوا نیست که منجر به تعطیلی می‌شود بلکه ناترازی انرژی است؛ چرا که گرمای هوا با توجه به نبود رطوبت در تهران و بسیاری از شهرهای ایران غیرقابل تحمل نیست.» او بر این باور است: «مهم نبود مدیریت در زمینه استفاده از انرژی‌های پاک است که ایران را تهدید می‌کند. چراکه ایران یکی از کشورهای آلاینده در جهان است.» طبق آخرین آماری که وب‌سایت آماری ourworldindata ارائه داده؛ از سال ۱۹۶۵ تا ۲۰۲۱ سهم انرژی اولیه از سوخت‌های فسیلی در ایران بالای ۹۴ درصد بوده و با وجود نوسان‌های بسیار در میزان آن در طی این سال‌ها به‌طور کلی افزایش یافته و از ۹۴.۷۷ درصد در سال ۱۹۶۵ به ۹۸.۴۵ درصد در سال ۲۰۲۱ رسیده است.
این در حالی است که بسیاری از کشورهای جهان تلاش می‌کنند، از فناوری‌های سبز استفاده کنند و انرژی پاک را به کار ببرند. وظیفه می‌گوید: «متاسفانه در ایران اقدامات اساسی برای بسترسازی در این زمینه انجام نشده در حالی که این سرزمین دارای پتانسیل‌های کافی برای به کار‌گیری انرژی پاک است. بیابان‌های ایران قابلیت بی‌مانندی برای استفاده از پنل‌های خورشیدی را دارند، اما کمترین برنامه‌ریزی برای استفاده از این پتانسیل‌ها نشده است.» در حال حاضر کشورهای اروپایی، چین و ژاپن قدم‌های مهمی در زمینه استفاده از انرژی‌های پاک برداشته‌اند، اما در ایران راهکارهای مناسب مورد بررسی قرار نمی‌گیرد. نه فرهنگ‌سازی می‌شود و نه از سرمایه‌گذاری خصوصی استقبال می‌شود. در آلمان پشت‌بام خانه‌ها تبدیل به تولید انرژی شده‌اند. وظیفه تاکید می‌کند: «این شرایط آینده ایران را تیره و تاریک می‌کند.»
نظرات