بالا و پایین مذاکره پنهانی ایران و آمریکا

به گزارش تجارت‌نیوز، خبرگزاری آکسیوس اولین خبرگزاری بود که بعد از افشای اطلاعات رابرت مالی(نماینده امریکا در مذاکره با ایران) از سوی روزنامه انگلیسی زبان تهران تایمز که جنجال سیاسی در میانه مذاکرات ایران و امریکا را به دنبال داشت، اطلاعاتی درباره از سرگیری مذاکرات ایران و امریکا را با حضور نماینده ای جدید افشا کرد. این افشاگری ها که از سوی تندروها در هر دو سوی میدان صورت می گیرد اگرچه با هدف تخریب مذاکرات است اما تاکنون نتوانسته خللی بر اراده هر دو کشور برای حل منطقی مناقشات داشته باشد.

در همین راستا، آکسیوس در گزارش خود آورده که یکی از اهداف اصلی دولت بایدن از هفتم اکتبر، جلوگیری از تبدیل مناقشه غزه به جنگ منطقه‌ای بوده است. تحلیل ایالات متحده این بوده که ایران نفوذ زیادی بر نیروهای نیابتی خود در منطقه، حزب‌الله لبنان و شبه نظامیان در سوریه و عراق دارد که حملاتی را علیه نیروهای آمریکایی انجام دادند. از سوی دیگر تاثیرگذاری ایران بر حوثی‌ها در یمن که هنوز به کشتی‌ها در دریای سرخ حمله می کنند، مسئله دیگری است که امریکایی ها را قانع کرده تا پای میز مذاکره قرار گیرند.

همچنین این منابع به آکسیوس گفتند که مک گورک (نماینده امریکا در مذاکرات و جایگزین رابرت مالی) روز سه‌شنبه وارد عمان شده و با میانجی‌های عمانی دیدار کرده است. مشخص نیست این منابع گفتند که گفت‌وگوها بر شفاف‌سازی پیامدهای اقدامات ایران و نیروهای نیابتی آن در منطقه و بحث درباره نگرانی‌های آمریکا در مورد وضعیت برنامه هسته‌ای ایران متمرکز بوده است.

این در حالی است که دو مقام ارشد دولت بایدن این هفته مذاکرات غیرمستقیم با مقامات ایرانی در عمان را با هدف جلوگیری از تشدید حملات منطقه ای برگزار کردند. ودانت پاتل، معاون سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا نیز روز دوشنبه گفته که دولت بایدن راه‌هایی برای برقراری ارتباط با ایران دارد. وی گفت دولت بایدن به ارزیابی این موضوع ادامه می‌دهد که ایران در حال حاضر فعالیت‌های کلیدی لازم برای تولید یک دستگاه هسته‌ای قابل آزمایش را انجام نمی دهد.

از سوی دیگر ایران نیز تایید کرده است که مذاکرات غیرمستقیم با ایالات متحده در عمان در حال انجام است. اگرچه راهبرد دولت سیزدهم تا به امروز عدم اطلاع رسانی درباره مذاکره با امریکا بوده اما از جمله نشانه های حضور علی باقری در عمان، توییت لارنس نورمن، خبرنگار وال استریت ژورنال بعد از سقوط بالگرد ابراهیم رئیسی بود که مدعی شد «به من گفته شده است که به دنبال نشست غیرمستقیم آمریکا و ایران در عمان در هفته گذشته، قرار بود علی باقری با مقامات اتحادیه اروپا در روز چهارشنبه در ژنو دیدار کند که آن جلسه اکنون برگزار نخواهد شد.» این در حالی است که ناظران سیاسی معتقدند علی باقری در فقدان رئیس جمهور و وزیر خارجه به عنوان سرپرست وزارت خارجه انتخاب شده و بعید است از اختیارات لازم برای ادامه مذاکرات در فاصله کمتر از ۵۰ روز تا تشکیل دولت جدید در ایران برخوردار باشد.

مذاکرات ایران و امریکا در حالی با گذشت سی روز از حمله موشکی ایران به اسرائیل صورت می گیرد که حساسیت جمهوری خواهان به مذاکره با ایران بعد از آنکه کشورمان به عنوان مهمترین حامی حماس شناخته شد، آنچنان بالاگرفت که در امریکا درباره چگونگی مواجه با ایران هسته ای اختلاف نظرها افزایش یافته است.

از سوی دیگر با آغاز جنگ غزه همچنان که تحلیلگران پیشبینی می کردند همچون آغاز جنگ اوکراین، متغیر مداخله گر جدیدی به مذاکرات برجام برای رفع تحریم ها افزوده شد تا باز شدن قفل تحریم ها نیازمند کلیدهای بیشتری باشد.

در نتیجه کانال ارتباط ایران و امریکا در دولت سیزدهم، با آغاز جنگ غزه غالبا شاهد پیام هایی مرتبط با تحولات منطقه بود و کمتر صحبت از رفع تحریم ها در چارچوب برجام می شده است. در همین راستا حسین امیرعبداللهیان در سال ۱۴۰۲ گفته بود: «آمریکایی‌ها دو بار به ما پیام دادند، پیام‌ها دو محور داشت؛ در محور اول گفتند که دنبال گسترش دامنۀ جنگ نیستیم. محور دوم این بود که گفتند از ایران می‌خواهیم خویشتن‌داری کند و دیگر طرف‌ها را هم به خویشتن‌داری توصیه کند.»

اهداف امریکا برای مذاکره با ایران

مذاکرات ایران و امریکا تا قبل از جنگ غزه به صورت محرمانه و از کانال عمان و به نمایندگی رابرت مالی در چارچوب برجام در حال پیگیری بود. اما افشای اطلاعات رابرت مالی در رسانه های انگلیسی زبان داخل ایران بر روند مذاکرات اثرگذاشت و فشار جمهوری خواهان به دولت بایدن را برای برکناری مالی به دنبال داشت.

همزمان با این مذاکرات نیز نگرانی کشورهای اروپایی از فعالیت های هسته ای ایران، فشارها بر آژانس بین المللی انرژی اتمی را افزایش داد. اما رافائل گروسی، مدیر کل اژانس بین المللی انرژی اتمی، به تازگی گفته که مرگ رئیس جمهور و وزیر خارجه ایران باعث "وقفه موقت" مذاکرات با تهران شده است.

چه آنکه با وجود برخی اظهارنظرها در داخل کشور درباره احتمال تغییر دکترین هسته ای ایران متناسب با رفتار اسرائیل، وادانت پاتل، معاون سخنگوی وزارت امور خارجه امریکا تاکید کرده که واشنگتن معتقد نیست که جمهوری اسلامی در حال حاضر بر روی یک بمب هسته ای قابل ازمایش کار می کند.

در همین حال به نظر می رسد راهبرد اصلی دولت بایدن این است که از تشدید جنگ غزه به یک جنگ منطقه ای جلوگیری کند و از دیپلماسی و بازدارندگی استراتژیک برای منطقی سازی تصمیمات در خاورمیانه استفاده کند. جیک سالیوان، مشاور امنیت ملی امریکا نیز بر تلاش های جاری برای حفاظت از ثبات منطقه و جلوگیری از یک جنگ تمام تمام عیار تاکید کرده و گفته امریکا انتظار دارد عربستان سعودی و اسرائیل روابط خود را در قالب یک تعامل دو طرفه بهبود ببخشند.

این در حالی است که پیش‌تر روزنامه کویتی الجریده ۱۹ اردیبهشت-‌به نقل از یک منابع بلندپایه مدعی شده بود که ایران و آمریکا چهارشنبه ۱۲ اردیبهشت - گفت‌وگوهایی را برای احیای مذاکرات هسته‌ای در یکی از کشورهای همسایه در جنوب خلیج‌فارس انجام داده‌اند که می‌توان آن را بازگشت به محدودسازی تنش عنوان کرد. این روزنامه کویتی مدعی شد که دور جدیدی از نشست‌های امنیتی غیرمستقیم تهران و واشنگتن در یکی از کشورهای حوزه خلیج‌فارس برگزار شده و طی آن درباره راه‌های کاهش تنش‌ در منطقه و حمایت تهران از آتش‌بس در غزه در قبال احیای توافق نانوشته‌ای که پیش از این بین تهران و واشنگتن درباره توافق هسته‌ای حاصل شده بود، گفت‌وگو کردند.

این در شرایطی است که با چشم انداز در پیش بودن انتخابات امریکا، تحلیلگران معتقدند « روی کار آمدن دوباره ترامپ، فضای سیاسی علیه ایران را بسیار سخت خواهد کرد. از سوی دیگر لبه سخت برخورد کاخ سفید با تهران خود را بیشتر به نمایش می‌گذارد و ترامپ با بهره برداری از آنچه بایدن ساخته است، می‌تواند فشار شدیدتری را بر تهران وارد کند. که در این میان نقش همگرایی میان ائتلاف عربی_عبری_غربی به ضرر تهران خواهد بود.»

از این رو آنچه درباره تاثیرگذاری سیاست خارجی در آستانه انتخابات ریاست جمهوری در ایران اهمیت دارد این است که کدام نامزدهای ریاست جمهوری قادر خواهند بود تضمین های لازم برای آغاز مذاکراتی فراگیر برای حل مسائل منطقه ای و رفع تحریم ها را از مقامات عالی نظام دریافت کنند تا به پشتوانه آن تضمین ها بتوانند به مردم اطمینان دهند قادر خواهند بود تحریم ها را برای کاهش فشار اقتصادی به اقشار کم درآمد و طبقات ضعیف کاهش دهند. چه آنکه تحلیلگران معتقدند استمرار تحریم های امریکا تاثیری بر طبقات ثروتمند نداشته و حتی منافع آنها را بیش از هر زمانی تامین خواهد کرد.