الهام میرمحمدی 
استاد دانشگاه هوانوردی امبری-ریدل در گفتگو با تجارت‌نیوز:
تحریم‌ها بیشترین خسارت را به صنعت هوایی ایران می‌زند
بیژن وثیق، کارشناس صنعت هوایی و استاد دانشگاه هوانوردی امبری-ریدل معتقد است، با آغاز تحریم‌ها علیه ایران صنعت هوایی و شرکت‌های هواپیمایی بیشترین هزینه را خواهند پرداخت.
بر اساس معاهدات بین‌المللی، اگر 10 درصد قطعات هواپیماهایی که به کشورها فروخته می‌شوند، امریکایی باشد، شرکت تولیدکننده باید برای صادرات آن به کشور ثالث از امریکا اجازه بگیرد. از این رو تحریم‌های جدید امریکا علیه ایران بیشترین آسیب را به صنعت هوایی می‌زند. بیژن وثیق، کارشناس صنعت هوایی در گفتگو با تجارت‌نیوز به چند پرسش در مورد تاثیر تحریم‌ها بر این صنعت پاسخ می‌دهد.
تحریم‌ها چقدر در روند توسعه صنعت هوایی ایران مانع‌تراشی می‌کنند؟
تحریم شرکت‌های هواپیمایی بخشی از مجموعه تحریم‌هایی است که بر کشور ما اعمال شده و هدف از این تحریم‌ها هم فلج کردن اقتصاد ایران است. نه تنها تحریم شرکت‌های هواپیمایی بلکه تحریم صنایع اتومبیل‌سازی و دیگر صنایع هم برای این هستند که حداکثر صدمه اقتصادی را به ما بزنند. متاسفانه باید بگویم این صدمات آغاز شده و ادامه خواهد یافت. در صنعت اتومبیل‌سازی اوضاع به مراتب بهتر است؛ به دلیل اینکه آنها می‌توانند قطعات و تکنولوژی را با قیمت‌های بیشتر از کشورهای دیگر دریافت کنند ولی صنعت هواپیمایی تحت کنترل دو شرکت بزرگ است. دو شرکت بزرگ بوئینگ و ایرباس و دو شرکت کوچک‌تر بمباردیه و امبائر در جهان هواپیماهای پهن‌پیکر را تولید می‌کنند.
متاسفانه ایران حتی از ایرباس، بمباردیه یا حتی از سوخو هم نمیتواند هواپیما خریداری کند. چون طبق معاهداتی که این شرکت‌های سازنده هواپیما با امریکا دارند، اگر 10 درصد قطعات محصولات آنها ساخت امریکا باشد و آنها بخواهند هواپیماهای خود را صادر کنند باید از ایالات متحده اجازه بگیرند. در نتیجه در حال حاضر، خرید هواپیماهای نو تقریبا برای ایران غیرممکن و خرید هواپیماهای قدیمی هم تا حدودی مشکل است. مگر اینکه امریکا برای هواپیماهای قدیمی اجازه بدهد که در این صورت هم ایران باید بابت آنها قیمت‌های بسیار کلانی را پرداخت کند. اکثر این هواپیماها از رده خارج شده‌اند و پیدا کردن قطعات آنها هم بسیار سخت است. به این دلیل معتقدم که تحریم‌ها بیشترین خسارت را به صنایع هوایی ما زده و خواهد زد.
از نظر شما قراردادهایی که ایران در دوره برجام در صنعت هوایی با شرکت‌های خارجی منعقد کرد چقدر منطقی و اقتصادی بودند و ایران چطور می‌توانست این قراردادها را محکم و باضمانت کند؟
به عقیده من این قراردادها ضمانت اجرایی دارند اما مساله‌ای که ما باید به آن توجه کنیم این است که امریکا قدرتمندترین کشور دنیا به لحاظ اقتصادی است و متاسفانه در حال حاضر دونالد ترامپ رئیس‌جمهور آن است. او به هیچ‌یک از قراردادهای بین‌المللی پایبند نیست. این قراردادها قابلیت اجرایی دارند ولی دولت امریکا کشورهایی که با ایران وارد معامله می‌شوند را تهدید و توافق‌های خود با آنها را لغو می‌کند. یک نمونه آن شرکت توتال فرانسوی است. شرکت توتال یک قرارداد سه میلیارد دلاری با ایران داشت. آن قرارداد هم کاملا قابل اجراست اما توتال ترسید که اگر این قرارداد را با ایران حفظ کند، میلیاردها دلار قراردادهای دیگرش با امریکا را از دست بدهد.
در واقع باید بگویم یک آدم گردن‌کلفت در گوشه‌ای ایستاده و همه را تهدید می‌کند و همه هم متاسفانه به او گوش می‌دهند. کشورهای اروپایی هنوز پایبند به برجام هستند اما تهدیدی که رئیس‌جمهور امریکا کرده باعث می‌شود که شرکت‌های خارجی منفعت و زیان خود را در کفه ترازو بگذارند و قطعا برای آنها منطقی است که ایران را به راحتی قربانی کنند.
برجام قراردادی بین‌المللی بود که سازمان ملل آن را تایید کرده و معمولا یک کشور نمیتواند به تنهایی تصمیم بگیرد که از آن خارج شود. اما در حال حاضر موضوع قرارداد نیست. موضوع این است که امریکا از قدرت اقتصادی خود به عنوان حربه‌ای استفاده می‌کند تا بیشترین ضرر و صدمه را به این کشور وارد کند و متاسفانه تا حدود زیادی هم موفق بوده است.
با توجه به اوضاعی که پیش آمده، همکاری‌های خارجی ایران در حوزه صنعت هوایی چه سرنوشتی خواهد داشت؟
من باید به افرادی که در ایران در بخش صنایع هواپیمایی فعالیت می‌کنند، تبریک بگویم. آنها برخلاف فشارهای شدید اقتصادی که به این صنعت وارد شده هنوز می‌توانند هواپیماهای ما را تا حدودی پرواز بدهند. همانطور که می‌دانید امنیت هواپیماهای ایرانی خیلی خوب نیست، اما آنها توانسته‌اند این امنیت را بهبود ببخشند و اصلاح کنند. اما متاسفانه این شرکت‌ها قدرتی ندارند و به این مساله باید در سطح کلان رسیدگی کرد.
در بلندمدت آسیب بسیاری به صنعت هوایی ایران وارد خواهد شد و وقت آن رسیده که ما خودمان تغییر را شروع کنیم. من با یک شرکت اسپانیایی در تماس هستم. آنها حدود شش ماه است که قصد دارند 11 هواپیمای کانادایی دست‌دوم را به ایران بفروشند. 11 درصد از قطعات این هواپیماها امریکایی است و در این شش ماه آنها موفق نشده‌اند تایید سازمان اوفک (Office of Foreign Assets Control) را بگیرند.
به نظر من در آینده مشکل بیشتر خواهد شد. تامین سوخت هواپیماهای ایرانی یکی از این مشکلات است. از سوی دیگر ارزش پول ما به طور کلی از بین رفته است. درآمد صنایع هواپیمایی در ایران به تومان است و هزینه‌هایشان به دلار و این مساله باعث شده خسارت زیادی متوجه آنها باشد.
به عقیده من راه‌حل اقتصادی وجود ندارد و من برای این موضوع فقط راه‌حل سیاسی می‌بینم. چون ما متاسفانه قدرت اقتصادی لازم را نداریم و در این مدتِ برجام هم نتوانسته‌ایم این قدرت را به دست بیاوریم که قادر باشیم با چالش‌ها مقابله کنیم.
ما دانشگاه‌های بسیار بسیار معتبر مثل امیرکبیر، شهید بهشتی و شریف و همچنین بهترین فارغ‌التحصیلان را داریم اما متاسفانه مدیریت ما مدیریت خوبی نیست. بنابراین در حال حاضر هیچ امیدی وجود ندارد مگر اینکه ترامپ برکنار شود و رئیس‌جمهور بعدی نگاه خوبی نسبت به ایران داشته باشد.
بهترین روش در حال حاضر به نظر من تهییج کردن نیروی کار در ایران است تا بتوانیم کیفیت تولیدات داخلی را افزایش دهیم.
نظرات