محسن عبداللهی، استاد دانشگاه و تحلیلگر حقوق بین‌الملل، در گفت‌وگو با «تجارت‌نیوز»:
باید در رابطه با ترور اسماعیل هنیه در خاک ایران به مجمع عمومی و شورای امنیت شکایت کنیم
تحلیلگر حقوق بین‌الملل می‌گوید که ابتدا باید در مجمع عمومی سازمان ملل و پس از آن شورای امنیت علیه تجاوز به تمامیت ارضی ایران از سوی اسرائیل شکایت خود را مطرح کنیم و در مرحله بعد مذاکراتی را با اتحادیه عرب و سازمان همکاری‌های اسلامی در محکومیت اقدام تل‌آویو علیه تهران داشته باشیم.
محسن عبداللهی، استاد دانشگاه و تحلیلگر حقوق بین‌الملل، درباره ترور اسماعیل هنیه در خاک ایران به تجارت‌نیوز گفت: «با طرح شکایت ایران علیه اسرائیل در سازمان ملل علاوه بر بسیج افکار عمومی علیه این رژیم، زمینه و بستر برای اقدامات تنبیهی و تلافی‌جویانه دولت ایران مهیا می‌شود.» مشروح این گزارش را در ادامه خواهید خواند.
***
اسرائیل نمی‌تواند توجیهی برای ترور هنیه در خاک ایران داشته باشد
*اسماعیل هنیه در خاک ایران- به عنوان یک کشور ثالث در جنگ حماس و اسرائیل- ترور شد. آیا ما می‌توانیم این اقدام را در مجامع بین‌المللی پیگیری کنیم. در صورت امکان این عمل، دستور کار ما پیگیری چه مواردی است؟
اینکه آیا اسرائیل می‌تواند توجیهی برای این عمل داشته باشد یا خیر باید گفت خیر. حقوق بین‌الملل ترور افراد را منع کرده است و شما به هیچ وجه نمی‌توانید حذف فرامرزی و مرزی افراد را توجیه کنید. نکته مهم این است که به موجب یک سلسله قطعنامه‌های مجمع عمومی سازمان ملل متحد و به ویژه قطعنامه ۱۵۳۵ که سندی بین‌المللی درباره تهدید صلح و امنیت بین‌المللی ناشی از اقدامات تروریستی است صراحتاً گفته می‌شود تروریسم توسط هر کس، هر زمان و به هر دلیلی محکوم است.
واژه «هر کس» را دولت‌های در حال توسعه به عمد در قطعنامه گنجاندند که اتفاقاً شامل ترور‌های دولتی می‌شود. یعنی دولت‌ها به هیچ وجه نمی‌توانند مخالفین خودشان را- به ویژه دولت‌هایی که درگیر اشغال هستند- از میان بردارند.
رهبران سیاسی اصولاً یک هدف نظامی محسوب نمی‌شوند
بالاخره اسرائیل با حماس در حال جنگ است و سوال این است که آیا هنیه می‌تواند یک هدف مشروع و هدف نظامی برای اسرائیل باشد؟ قواعد حقوق جنگ در مورد درگیری‌های مسلحانه غیر بین‌المللی چندان توسعه پیدا نکرده است، اما به موجب پروتکل اول الحاقی ۱۹۷۷ کنوانسیون‌های چهارگانه ژنو ۱۹۴۹ جنگ‌های آزادی‌بخش که علیه اشغال و استعمار است مانند همین جنگ حماس با اسرائیل در زمره جنگ‌های بین‌المللی گنجانده می‌شود و در رابطه با این جنگ‌های بین‌المللی معمولاً گفته می‌شود رهبران سیاسی اصولاً یک هدف نظامی محسوب نمی‌شوند، مگر اینکه مشارکت مستقیمی در مخامصات داشته باشند؛ اینکه مردم را دعوت به جنگ کنند یا بسیج عمومی اعلام کنند.
ترور هنیه در یک کشور ثالث اقدامی کاملاً بر خلاف موازین حقوق بین‌الملل و نقض حاکمیت ایران است
در این صورت «اسماعیل هنیه» به عنوان رهبر اصلی جنش مقاومت مردم فلسطین یک هدف نظامی محسوب می‌شده است اما همانطور که شما نیز اشاره کردید ترور او در یک کشور ثالث که در حال جنگ با یکی از طرف‌های درگیر نیست- ما نه با اسرائیل و نه با حماس در حال جنگ نیستیم بنابراین به شکلی بی‌طرف محسوب می‌شویم- اقدامی کاملاً بر خلاف موازین حقوق بین‌الملل و نقض حاکمیت ایران است و در جای خودش نقض فاحش استاندارد‌های حقوق بشری نیز محسوب می‌شود که حتی می‌تواند به عنوان تجاوز در نظر گرفته شود.
موضع اسرائیل در شرایط فعلی بسیار ضعیف است
این مقدمه‌ای برای پاسخ به سوال شما بود، اما اینکه ایران چه کاری می‌تواند انجام دهد واقعیت این است که اسرائیل در حال حاضر از دیدگاه افکار عمومی بین‌المللی در ضعیف‌ترین حالت خود از زمان تأسیس این رژیم نامشروع قرار گرفته است. به لحاظ پشتیبانی رسانه‌ها و افکار عمومی از مردم فلسطین و غزه، اسرائیل الان در موضع بسیار ضعیفی قرار دارد. در مجمع عمومی سازمان ملل و البته در دیوان بین‌المللی دادگستری لاهه دعوایی علیه این رژیم توسط آفریقای جنوبی مطرح شده است و تعداد زیادی از کشور‌ها به نفع آفریقای جنوبی مداخله کرده و وارد این دعوا شده‌اند. عجیب است که در حال حاضر نیز کمتر از ۱۰ روز از صدور رأی مشورتی دیوان بین‌المللی لاهه در محکومیت رفتار اسرائیل نسبت به فلسطینیان نگذشته است و باز هم اسرائیل در این زمینه در موضع ضعف قرار دارد.
از سوی دیگر دیوان بین‌المللی کیفری در ماه گذشته گذشته دستور بازداشت برخی از مقامات این رژیم را به جرم جنایت جنگی و فکر می‌کنم نسل‌زدایی صادر کرده بود. یعنی می‌خواهم بگویم که موضع اسرائیل در شرایط فعلی بسیار ضعیف است. در همین رابطه نخستین محلی که جمهوری اسلامی ایران باید به دنبال محکومیت جهانی این رژیم باشد مجمع عمومی سازمان ملل است. در مجمع عمومی سازمان ملل اسرائیل پشتیبانان کمی دارد و ایران می‌تواند با طرح به‌هنگام شکایت خود و بسیج افکار عمومی خواهان محکومیت این اقدامات باشد. البته این مسائل در صورتی قابل پیشگیری است که اسرائیل مسئولیت آن را بپذیرد که پذیرفته است. البته اگر صراحتاً نیز نمی‌پذیرفت معلوم بود که چه رژیمی و چه دولتی به دنبال حذف مقاومت مردم فلسطین است.
ترور هنیه به مذاکرات صلح لطمه جبران‌ناپذیری وارد کرده است
*یعنی اگر مسئولیت آن را نمی‌پذیرفتند نیز ما قابلیت پیگیری آن را داشتیم؟
بله درست است. مانند حمله به سفارت ایران در دمشق ضرورتی برای پذیرفتن مسئولیت آن وجود ندارد؛ یعنی به قدری این حمله آشکار است و هدف این حمله برای افکار عمومی روشن و مبرهن است که حتی اگر دولت یا رژیم مربوطه صراحتاً هم مسئولیت آن را قبول نکند انگشت اتهام به‌سرعت به سمت او می‌رود و افکار عمومی علیه او بسیج می‌شود. بنابراین اولین محمل رسیدگی‌کننده به این موضوع مجمع عمومی سازمان ملل متحد و بعد از آن شورای امنیت سازمان ملل است.
البته از آنجایی که دوستان قدیمی و یاران این تروریست همیشه به داد او رسیده‌اند ممکن است مانع از تصویب یک قطعنامه شوند، اما بلافاصله ایران باید موضوع را به شورای امنیت سازمان ملل ارجاع دهد و صراحتاً از شورا بخواهد که آن را محکوم کند. به ویژه اینکه مذاکرات بین‌المللی زیادی برای ایجاد صلح در غزه میان کشور‌های ثالث و اسرائیل در جریان بود و طبیعی است که این حمله و این ترور به مذاکرات صلح لطمه جبران‌ناپذیری وارد کرده است و کاملاً در صلاحیت شورای امنیت است که وقتی صلح بین‌المللی در معرض خطر قرار می‌گیرد بخواهد عوامل برهم زننده و تهدیدکننده صلح را مورد بررسی قرار دهد و قطعنامه محکومیت صادر کند.
هیچ توجیهی برای حمله به خاک ایران و یکی از مهمانان بین‌المللی ایران وجود ندارد / شانس زیادی برای محکومیت این اقدام در شورای امنیت وجود دارد
*آیا این شکایت نتیجه‌بخش است؟ ما طی سال‌های اخیر به وضوح مورد حمله پهپاد‌های اسرائیلی قرار گرفته‌ایم. علاوه بر ترور آقای فخری‌زاده، اماکن ما در دمشق که دارای مصونیت بین‌المللی هستند نیز توسط اسرائیلی‌ها مورد هدف قرار گرفته است.
اینکه آیا طرح موضوع در شورای امنیت منتج به صدور یک قطعنامه خواهد شد یا خیر نباید مانع از فعال شدن دیپلماسی ایران در زمینه این ترور در نهاد‌های صلاحیت‌دار بین‌المللی شود. به هر حال شرایط متفاوتی وجود دارد. ایران میزبان سران دولت‌ها و ملت‌ها بوده است و هیچ توجیهی برای حمله به خاک ایران و یکی از مهمانان بین‌المللی ایران وجود ندارد؛ یعنی شانس زیادی برای محکومیت این اقدام در شورای امنیت وجود دارد.
ممکن است شما این سوال را مطرح کنید که این محکومیت چه فایده‌ای برای ما دارد که باید گفت این موضوع در سطح دیگری مطرح می‌شود. اینکه موضوعی در عرصه بین‌المللی محکوم می‌شود به فشار افکار عمومی، علیه دولت محکوم‌شونده کمک می‌کند و از طرف دیگر زمینه و بستر برای اقدامات تنبیهی و تلافی‌جویانه دولت ایران را مهیا می‌کند؛ یعنی وقتی یک اقدام در عرصه بین‌المللی محکوم می‌شود طبیعتاً اقدامات ایران در پاسخ از مشروعیت بیشتری برخودار می‌شود.
کما اینکه در زمان حمله به کنسولگری ایران شاهد بودیم زمانی که ایران موضوع را در شورای امنیت مطرح کرد با وجود اینکه شورای امنیت نتوانست قطعنامه محکومیت علیه اسرائیل صادر کند در مقابل هم قطعنامه‌ای برای محکومیت حملات گسترده موشکی ایران به اسرائیل صادر نشد. به عبارت دیگر ما الان نباید نگران این مساله باشیم. باید شکایت خود را مطرح و آن را دنبال کنیم.
ضروری است که در این رابطه به دو نهاد دیگر نیز اشاره کنم. ما باید با دیپلماسی گسترده مذاکراتی را با اتحادیه عرب و سازمان همکاری‌های اسلامی که علت وجودی آن مقابله با رژیم صهیونیستی و حمایت از قدس شریف است انجام دهیم. بنابراین جا دارد که به سرعت این موضوع در سازمان همکاری‌های اسلامی مطرح و محکومیت آن مورد تأیید قرار گیرد.
نباید فراموش کرد که یک رهبر جهان عرب به بدترین شکل ممکن مورد ترور قرار گرفته است
همین‌طور نباید فراموش کرد که یک رهبر جهان عرب به بدترین شکل ممکن مورد ترور قرار گرفته است. البته جهان عرب این روز‌ها به دلیل نفوذ آمریکا در این کشور‌ها و پیمان صلح ابراهیم یکدستگی خود را از دست داده و ممکن است قادر به ارائه موضع یکسان در برابر ترور اسماعیل هنیه نباشد، اما ما می‌توانیم آن را دنبال کنیم و بیش از گذشته رژیم اسرائیل را تحت فشار‌های حقوقی و سیاسی و دیپلماتیک قرار دهیم.
نظرات