افت رقابت‌پذیری صنایع ایران/ کاهش توان کشور در تولیدات با فناوری بالا

به گزارش تجارت‌نیوز ، گزارش جدید یونیدو از قرارگرفتن صنایع ایران در سراشیبی رقابت‌پذیری حکایت دارد. اطلاعات این گزارش که مربوط به سال ۲۰۲۰ است نشان می‌دهد میزان رقابت‌پذیری تغییر چندانی با سال ۲۰۱۹ ندارد، اما این روند در بازه سه‌ساله از افت محسوسی حکایت دارد.

بر اساس این گزارش رقابت‌پذیری صنعت ایران افت پله‌ای در دوره سه‌ساله دارد. گرچه ایران در سال ۲۰۱۷ در رتبه ۴۹ جهان قرار داشت، اما بر اساس اطلاعات ۲۰۲۰ به رتبه ۵۵ سقوط کرده است. میانگین نمره رقابت‌پذیری صنایع در جهان ۰/۰۶۲ برآورد می‌شود که این نمره برای ایران ۰/۰۴۶ است.

سقوط سهم صادراتی صنایع ایران

گرچه ایران هنوز ۱۰۰ کشور را پایین‌تر از خود می‌بیند، اما با ادامه روند کنونی بعید نیست که رفته‌رفته این کشورها هم از ایران پیشی بگیرند. چراکه صادرات صنعتی در ایران رو به افول است که این می‌تواند تصویرگر نقش صنایع ایران در بازارهای جهانی باشد.

با اینکه به طور متوسط بیش از ۶۰ درصد تولیدات صنعتی در جهان صادر می‌شود، اما این سهم در ایران ۳۹ درصد است. یعنی افت شش درصدی صادرات این بخش نسبت به سال ۲۰۱۷٫ ایران در این بخش بین ۱۵۴ کشور مطالعه‌شده جایگاه ۱۱۲ را دارد. از لحاظ کیفیت کالاهای صادراتی نیز ایران به رتبه ۹۴ جهان سقوط کرد.

شدت صنعتی‌شدن کشور نیز در فاصله سال‌های اخیر تا رده ۳۵ سقوط کرد. در این دوره، صنایع ایران در ایجاد ارزش‌افزوده کل جهان نیز دو پله سقوط کرده‌اند.

کاهش توان تولیدات با فناوری بالا

نکته قابل تأمل در گزارش یونیدو به تولیدات نیازمند به فناوری‌های بالا مربوط می‌شود. گرچه در سال‌های اخیر شاهد افزایش شرکت‌های دانش‌بنیان بوده‌ایم، اما تولیدات با فناوری بالا از سال ۲۰۱۷ تا پایان ۲۰۲۰، ۰٫۴ درصد کاهش داشت. چنانکه این تولیدات از ۰٫۹ درصد به ۰٫۵ درصد رسید. موضوعی که نشان می‌دهد حداقل تا سال ۲۰۲۰ دانش‌بنیان‌ها نتوانسته‌اند سهم فناوری‌های نوین را در صنایع ایران افزایش دهند.

در این بین تولید کالاهای نیازمند به فناوری‌های متوسط یا پایین در مدت مورد بررسی افزایش یافت. چنان‌که تولید کالاهای با فناوری متوسط نظیر خودرو، لوازم‌خانگی، ماشین‌‌‌آلات و … از ۲۵‌ درصد به ۳۲ درصد رسید. همچنین تولید کالاهای با فناوری پایین همچون پوشاک، کفش و … از حدود هشت درصد تا ۱۲ درصد پیش رفت.

این اتفاق باعث شد تا تولید کالاهای منبع‌محور ۶۵ درصد به ۴۵ درصد کاهش یابد. یعنی دقیقاً ۱۱ درصد پیشرفتی که در تولید کالاهای با فناوری متوسط و پایین حاصل شد از کالاهای منبع‌محور صنایع ایران کاسته شود.

البته گرچه تولیدات بر پایه فناوری متوسط و پایین در ایران روند رو به رشد داشت، اما اگر در این بخش هم خود را در ترازوی مقایسه با رقبای اصلی خود یعنی در حوزه اقتصاد یعنی ترکیه، امارات، عربستان سعودی و … قرار دهیم، طبیعتاً این روند هم چندان قابل اعتنا نیست.

پیشتازان صنایع ایران

تولید کک، فرآورده‌‌‌های نفتی و هسته‌‌‌ای با ۱۵/ ۱۹ درصد بیشترین سهم را از کل تولید صنایع ایران به خود اختصاص داده‌اند. سهم مواد و محصولات شیمیایی به ۷۱/ ۱۸ درصد می‌رسذ. مواد و محصولات غذایی و خوراکی با ۱۵ درصد و خودرو، کشنده‌‌‌، تریلر و قطعات با ۱۲درصد در رتبه‌‌‌های بعدی قرار دارند. فلزات اساسی سهم نیز ۱۱٫۹۱ درصد از کل تولید بخش صنعت را داشته‌اند و در رده پنجم دیده می‌شوند.

گرچه مسئولان دولتی همواره تحریم را عامل روند رو به افت صنایع ایران می‌دانند، اما یونیدو هم در گزارش خود به سیاست‌های داخلی در افت رقابت‌پذیری ایران تأکید دارد. بنا به تحلیل سازمان توسعه صنعتی ملل متحد، این سیاست‌ها باعث وقوع بحران سرمایه‌گذاری و سقوط تشکیل سرمایه شده‌اند. در این بین نیروی کار ماهر هم به بازارهای بین‌المللی سوق پیدا کرده‌اند تا تولید و رقابت‌پذیری صنعتی در سراشیبی سقوط قرار بگیرد.

برای مطالعه بیشتر خبر بدون اصلاح ساختارها رونق تولید شدنی نیست را بخوانید.