ایران و روسیه کریدور تجاری ۳ هزار کیلومتری می‌سازند

به گزارش تجارت‌نیوز ، ایران و روسیه در حال ساخت یک مسیر تجاری بین قاره‌ای جدید هستند که از حاشیه شرقی اروپا تا اقیانوس هند امتداد دارد، گذرگاهی به طول 3 هزار کیلومتر که خارج از دسترس هر گونه مداخله خارجی است.

به نقل از خبرگزاری بلومبرگ ، دو کشور میلیاردها دلار برای تسریع تحویل محموله‌ها در امتداد رودخانه‌ها و راه آهن‌های متصل به دریای خزر هزینه می‌کنند. داده‌های بلومبرگ نشان می‌دهد که ده‌ها کشتی روسی و ایرانی از جمله برخی از کشتی‌هایی که مشمول تحریم‌ها هستند، در حال تردد در این مسیر هستند.

این نمونه‌ای است از اینکه چگونه رقابت قدرت‌های بزرگ به سرعت در حال تغییر شکل شبکه‌های تجاری در اقتصاد جهانی است که به نظر می رسد در حال تقسیم شدن به بلوک های رقیب است. روسیه و ایران، تحت فشار شدید تحریم‌ها، به هم نزدیک می‌شوند و نگاه هر دو نیز به شرق است. هدف، محافظت از پیوندهای تجاری در برابر مداخلات غرب و ایجاد پیوندهای جدید با اقتصادهای قدرتمند و در حال رشد آسیا است.

مسیرهای تجاری از روسیه به آسیا

ماریا شاگینا، کارشناس تحریم‌ها و سیاست خارجی روسیه در موسسه بین‌المللی مطالعات استراتژیک مستقر در لندن، می‌گوید: «تمرکز این اقدام بر ایجاد زنجیره‌های تأمین ضد تحریم در تمام طول مسیر است». این کریدور تجاری، به ایران و روسیه این امکان را می‌دهد که هزاران کیلومتر از مسیرهای فعلی خود را کوتاه‌تر کنند. در پایانه شمالی این مسیر، دریای آزوف قرار دارد که توسط شبه جزیره کریمه و دهانه رودخانه دون محصور شده است.

از آنجا شبکه‌های رودخانه‌ای، دریایی و ریلی تا قطب‌های حمل‌ونقل ایران در دریای خزر و در نهایت اقیانوس هند گسترش می‌یابد. ولادیمیر پوتین، در یک مجمع اقتصادی در ماه سپتامبر گفت: « این کریدور فرصت‌های جدیدی برای شرکت‌های روسی جهت ورود به بازارهای ایران، هند، خاورمیانه و آفریقا فراهم می‌کند. در مقابل نیز تامین از این کشورها را تسهیل می‌کند».

شاگینا تخمین می‌زند که ایران و روسیه ۲۵ میلیارد دلار در این کریدور تجاری داخلی سرمایه‌گذاری می‌کنند که به تسهیل جریان کالاهایی که غرب قصد متوقف کردن آن را دارد، کمک می‌کند. او می‌گوید: «دو کشور تمام راه‌های گریز را برای حمل‌ونقل محصولات و سلاح‌های ممنوعه بررسی خواهند کرد».

نگرانی غرب از همکاری ایران و روسیه

جیمز اوبراین، مقام ارشد تحریم‌های دولت بایدن، پس از اعلام تحریم‌های جدید در هفته گذشته که مدیران راه‌آهن روسیه را هدف قرار می‌داد گفت: «ما نگران هرگونه تلاشی برای کمک به روسیه برای دور زدن تحریم‌ها هستیم».

رابرت مالی، نماینده دولت بایدن در ایران، می‌گوید هر کریدور تجاری جدید به عنوان بخشی از اولویت اصلی او یعنی توقف ارسال تسلیحات بین کشورها، نیاز به بررسی دقیق دارد. مالی می‌گوید: «این یک تصمیم فوق‌العاده مضر است و ما باید آن را در کانون توجه دنیا قرار دهیم».

فراتر از هرگونه تجارت تسلیحاتی بین کشورها، دلایل اقتصادی قانع کننده‌ای برای ایجاد مسیر ترانزیت جدید وجود دارد. کشتی‌هایی که در رودخانه‌های دون و ولگا حرکت می‌کنند، از قدیم انرژی و کالاهای کشاورزی را مبادله می‌کردند. ایران سومین واردکننده غلات روسیه است اما این واردات قرار است افزایش یابد. دو کشور مجموعه‌ای از معاملات تجاری جدید را اعلام کرده‌اند که شامل کالاهایی از جمله توربین، پلیمر، لوازم پزشکی و قطعات خودرو می‌شود. روسیه همچنین سوخت هسته‌ای و قطعات را برای رآکتور ایران در بوشهر تامین می‌کند.

روسیه باید شکست ناگهانی روابط اقتصادی خود را با اروپا که قبل از جنگ بزرگ‌ترین شریک تجاری‌اش بود جبران کند. نیکولای کوژانوف، کارشناس حوزه خلیج فارس در دانشگاه قطر که از سال 2006 تا 2009 به عنوان دیپلمات کرملین در تهران خدمت کرده است، می گوید: «با بسته شدن شبکه‌های حمل‌ونقل اروپایی، ایران و روسیه بر توسعه کریدورهای تجاری جایگزینی متمرکز شده‌اند که از چرخش روسیه به سمت شرق حمایت می‌کند». او در ادامه گفت : «می‌توان بر مسیرهای دریایی کنترل اعمال کرد، اما رصد مسیرهای زمینی دشوار و ردیابی همه آنها تقریبا غیرممکن است».

موانع زیادی در این راه وجود دارد و ایران و روسیه برای غلبه بر آنها در حال پرداخت هزینه‌های سنگینی هستند.
به گزارش خبرگزاری دریایی ایران، روسیه در حال نهایی کردن قوانینی است که به کشتی‌های ایران در امتداد آبراه‌های داخلی رودخانه‌های ولگا و دون حق عبور می‌دهد.

داده‌های مربوط به حرکت کشتی‌ها که توسط بلومبرگ گردآوری شده است، نشان می‌دهد که دست‌کم 12 کشتی ایرانی که برخی نیز تحت تحریم آمریکا هستند، در آب‌های بین سواحل خزر و بنادر اصلی رودخانه ولگا در حال تردد هستند.

فعالیت‌های کشتیرانی ایران و روسیه

کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران، 10 میلیون دلار در بندری در امتداد ولگا سرمایه‌گذاری کرده است. هدف این است که ظرفیت بار در بندر سولیانکا در شهر آستاراخان روسیه تقریبا دو برابر شود و به 85 هزار تن در ماه برسد.
رقم سالانه تجارت ایران و روسیه احتمالاً به زودی از 5 میلیارد دلار فراتر خواهد رفت. سرگئی کاتیرین، رئیس اتاق بازرگانی و صنایع روسیه، ماه گذشته در کنفرانسی در تهران گفت: راه روشنی برای رسیدن به تجارت 40 میلیارد دلاری پس از امضای توافق تجارت آزاد وجود دارد.

گسترش شبکه راه‌آهن ایران

این چرخش برای ایران، در بحبوحه تلاش‌ها برای احیای برجام، فوری‌تر شده است. حمایت تهران از مسکو و اعتراضات اخیر باعث شده است که ارتباط غرب با دولت ایران کمتر از پیش شود.

مقامات ایرانی می‌گویند کاملاً بر آنچه که «محور شرق» می‌خوانند متمرکز شده‌اند. یعنی کنار گذاشتن هر گونه طرحی برای احیای روابط اقتصادی با اروپا و در عوض دنبال کردن مجموعه‌ای از توافقات تجاری و انرژی با روسیه، چین و کشورهای آسیای مرکزی.

سال‌ها تلاش برای پیوند دادن کل قلمرو اوراسیا، تا حد زیادی زیر نظر دولت‌های غربی در جریان بوده است. چین و روسیه در حال حاضر اعضای سازمان همکاری شانگهای هستند. این سازمان یک نهاد اقتصادی امنیتی است که ایران را نهمین عضو خود می‌کند. چین و ایران نیز هر دو به عضویت در اتحادیه اقتصادی اوراسیا نزدیک شده‌اند که تجارت آزاد بین کشورها را ممکن می‌کند.

برای ایران و روسیه، هند یک گره حیاتی در شبکه‌هایی است که در تلاش برای ایجاد آن هستند. خبرگزاری مهر ماه گذشته گزارش داد که اولین محموله 12 میلیون تنی غلات روسیه به مقصد هند از ایران عبور کرده است. اگر ایران بتواند مجتمع ناتمام بندر چابهار در اقیانوس هند را به شبکه قطارهای خود متصل کند، جریان تجاری می‌تواند افزایش یابد. چابهار تاکنون از تحریم‌های آمریکا مستثنی شده است، اما ممکن است مورد بررسی مجدد واشنگتن قرار گیرد.

مالی، نماینده کاخ سفید در امور ایران می‌گوید: «هر نهادی که در نقض تحریم‌های ما علیه ایران و روسیه دست داشته باشد نیز مشمول تحریم خواهد شد».

برای اینکه چنین زیرساختی ایجاد شود، مورد استفاده قرار گیرد و تداوم یابد، نه تنها به همکاری ایران و روسیه، بلکه به سایر کشورهایی که بخشی از این کریدور هستند، نیاز دارد. هر گونه تغییر در شرایط ژئوپلیتیکی یا روابط بین این کشورها، بر این کریدور تجاری تأثیر خواهد گذاشت.