سعید برآبادی 
تجارت‌نیوز گزارش می‌دهد
بوم بابو؛ یک رویای متوقف شده!/آخرین وضعیت یک پروژه گردشگری دریایی
کشتی بادبانی بوم بابو با وجود آنکه می‌توانست اسباب رونق گردشگری دریایی ایران را فراهم کند، اکنون در میان وعده‌های محقق نشده دولت و در سواحل قشم و کنگ بی‌هیچ استفاده‌ای پهلو گرفته است.
به گزارش تجارت‌نیوز ، دوازده سال از زمانی که ایران توانست پرونده «فنون سنتی دریانوردی، صیادی و لنج‌سازی خلیج فارس» را به عنوان هنر صنعتی مختص ایرانیان در فهرست میراث ناملموس سازمان جهانی یونسکو به ثبت رساند می‌گذرد. در این میان یک سوال همچنان به قوت خود باقی‌ست؛ ماحصل این فرصت یگانه که در جهت زنده نگه داشتنِ سنت ایرانیان دریانورد در فهرست جهانی یونسکو بوده چه خواهد بود و چه نتایجی در پی داشته است؟
فکر احیای کشتی بادبانی کنگ از کجا آمد؟
نگارش یک کتاب تخصصی در زمینه دریانوردی، جرقه اولین حرکتی بود که به ساخت و احیای بوم ایرانی (کشتی بادبانی) با نام بوم بابو منتهی شد. علی پارسا، مهندسی‌خوانده در دهه چهل خورشیدی و در دانشگاه شریف، سال‌ها بر حسب علاقه شخصی و در تمام جهان دریانوردی کرده و در همین مسیر، ده سال پیش اقدام به نوشتن کتابی پژوهشی راجع به دریانوردی سنتی و باستانی ایرانیان در خلیج فارس می‌کند و نتیجه‌اش می‌شود کتابی به نام «بادبان‌های جنوب». پنج سال پیش، دو دوست جوان علی پارسا که از قضا آن‌ها نیز مهندس و فارغ‌التحصیل دهه هشتاد دانشگاه شریف هستند، تصمیم می گیرند پیشنهاد مهندس پارسا را برای ساخت یک نمونه کشتی بادبانی بعد از نیم قرن فترت دریانوردی سنتی در جنوب ایران محقق کنند. مهندس سعید انوری‌نژاد به عنوان مجری و مدیر این پروژه از بهار سال 1398 آستین بالا می‌زند تا این رویا محقق شود.
پروژه احیا و بازآفرینی کشتی بادبانی «بوم بابو» در یک روند مطالعاتی و اجرایی یک ساله به پایان رسید اما آن طور که محمد مقدم، فیلم‌ساز و سازنده مستند بوم بابو می‌گوید با وجود گذشت چند سال از بهره‌برداری، هنوز به عنوان یک شی تزئینی در سواحل جنوب ایران از بندر کنگ تا قشم جابه‌جا می‌شود؛ چشم به راهِ وعده‌های محقق نشده دولتی: «نقشه راه احیای این کشتی، مقداری سند بصری از خاطرات شفاهی و مکتوبِ دریانوردان سالخورده بندر کنگ بود، به اضافه جمع‌آوری اشیا و خرده‌جهاز باقی مانده از کشتی‌های بادبانی که در گوشه انبار خانه‌های پیرمردان دریانورد بازنشسته کنگی مانده بود. شاخص‌ترین آن‌ها، ناخدا عبدالرحمن بابو بود؛ از قدیمی‌ترین بازماندگان دریامردان جنوب که غریب شصت سال از زادگاهش، بندر کنگ به شرق آفریقا و هند بادبان کشیده. همراهی بابو و نسل جوان دریانوردان ایرانی بود که باعث شد، بوم بادبانی بعد از نیم قرن در سواحل جنوب ایران به چشم بیاید.»
سفرهای تشریفاتی برای یک پروژه غیردولتی
بوم‌بابو از زمان ساخت تا به امروز توانسته چند سفر دریایی برنامه‌ریزی شده داشته باشد اما به گفته این کارگردان، حتی این سفرها نیز نتوانسته، چنین پروژه بزرگی را در سطح ملی مطرح کند: «درحال حاضر با وجود هزینه‌های بالایی که برای احیای این کشتی بادبانی شده، هیچ ایده یا برنامه ای برای استفاده از ظرفیت بوجود آمده آن دیده نمی شود؛ گاها اگر با هماهنگی دستگاه‌های دولتی، برنامه‌ای برای بوم‌بابو طراحی شود، بیشتر جنبه تشریفاتی دارد. این در حالی‌ست که فلسفه وجودی ساخت چنین کشتی‌ای، توسعه فرهنگ دریایی نیکان ما خصوصا در حاشیه خلیج فارس بوده است.»
پروژه احیای کشتی بادبانی بوم بابو، حرکتی مردمی و غیردولتی برای زنده کردن سنت لنج‌سازی و دریانوردی پهنه وسیع آب‌های خلیج فارس و دریای عمان است؛ موضوعی که براساس سند برنامه ششم توسعه، راه برون رفت اقتصاد کشور از شرایطِ تحریم و استفاده از پتانسیل بالای اقتصاد دریامحور به شمار می‌رود با این همه پس از گذشت چند سال، هیچ خبری از نتایج اجرای این طرح ملی منتشر نشده و به نظر می‌رسد کشتی بادبانی بوم‌بابو نیز همچون دیگر طرح‌های که دولتی حوزه گردشگری دریایی، بی‌سرانجام رها شده است.
ادای احترامی به دریانوردان باستانی ایران
مقدم با اشاره به مستندی که از مراحل ساخت بوم بابو تهیه کرده، می‌گوید: «فیلم در مراحل نهایی است و احتمالا تا پایان امسال توسط تهیه کننده اکران شود. آن موقع که این مستند را می‌ساختیم باور داشتیم که بوم بابو خود به شناسنامه کنگ و تاریخ دریانوردی ایرانیان بدل می‌شود اما امروز با شرایطی که این کشتی پیدا کرده شاید باید گفت که این مستند، اهمیت دیگری یافته چرا که به عنوان یک سند تصویری از تاریخچه دریانوردی ایرانیان قابلیت ارائه به جهان دارد.»
او که بهار سال 1398 و چند ماه پس آغاز مطالعات ساخت کشتی، پروژه مستند بلند خود را آغاز کرده می‌گوید: تاریخچه دریانوردی ایرانیان نیازمند احیا و بازآفرینی است چرا که هم‌اکنون بسیاری از نشانه‌های آن در حال ویرانی و فراموشی قرار دارد. کشتی‌سازی خلیج فارس یکی از مهمترین نشانه‌ها و توانمندی‌های ایرانیان بوده که امروز کمتر نشانی از آن می‌توان سراغ گرفت. پروژه احیای کشتی بادبانی بوم بابو اگر نگویم مهمترین، لااقل یکی از مهمترین پروژه‌هایی بود که در زمان طرح، می‌توانست زمینه ساز رونق میراث دریایی کشور شود و در گام بعدی، گردشگری دریایی ایران در خلیج فارس را دستخوش یک تغییر هویتی کند.»
این مستند که به احتمال زیاد نام بوم بابو را بر پیشانی خواهد داشت، ادای احترامی به دریانوردان قدیم ایران است که با ساخت شناورها، قایق‌ها، بلم‌ها و بوم‌ها ایران را به یکی از محورهای تجارت دریایی جهان بدل کردند که آوازه‌ای به قدمت جاده ابریشم دریایی دارد.
نظرات