رکود مسکن فولاد را هم به کما برد

میلاد مرادی: در میان رکود اقتصادی حاکم بر ایران در چند سال اخیر، مسکن وضعیت به مراتب بدتری را تجربه کرده است. اگر زمانی این بخش از اقتصاد، سرمایه‌ها را به خود جذب می‌کرد و حتی بسیاری از افراد عادی جامعه مانند بازنشستگان به علت سودهای کلان این حوزه، ترغیب به ساخت و سازهای خلق‌الساعه می‌شدند، امروز دیگر سرمایه‌گذاران رمقی برای سرمایه‌گذاری در این بخش ندارند.

به گزارش تجارت نیوز ، جدای از آنکه اقتصاد کشور به طور کلی در رکود قرار دارد و تولیدکنندگان در اکثر حوزه‌ها با مشکلات اساسی روبرو شده‌اند، رکود مسکن یک سری دلایل مختص به خود نیز دارد. علاوه فاکتورهای اقتصادی، پاره ای از عوامل اجتماعی نیز بر میزان افزایش تقاضا برای مسکن تاثیر‌گذار است. بخشی از تقاضاهای ثابت برای مسکن مربوط به زوجینی است که برای اولین بار اقدام به تهیه مسکن می‌کنند که اصطلاحا به آنها «مسکن اولی‌» می‌گویند.

دلیل دیگر رکود مسکن تقاضا است، باید تقاضا برای مسکن افزایش پیدا کند تا به طبع آن فعالان عرصه ساخت و ساز به عرضه روی بیاورند. اما در حال حاضر، تقاضا برای مسکن با رکود مواجه شده است.

آیا نرخ سود بانکی سرمایه‌گذاران را تحریک می‌کند؟

یکی از مهم‌ترین عوامل این رکود، نرخ بالای سود بانکی است که فعالین عرصه ساخت و ساز را از سرمایه‌گذاری در این زمینه بازمی‌دارد. اگر چه در شهریور ماه امسال بانک مرکزی با ابلاغ بخشنامه‌ای نرخ سود را کاهش داد، اما آیا اینکه کاهش نرخ سود می‌تواند تاثیر محسوسی بر جهش تقاضا در حوزه مسکن داشته باشد یا خیر، خود محل بحث است.

اکثر کارشناسان اعتقاد دارند کاهش نرخ سود بر روی اجاره بها تاثیر دارد و تقاضا برای مسکن را افزایش نمی‌دهد. داوود سوری، اقتصاددان در گفتگو با اقتصاد نیوز در مورد کاهش نرخ سود بر بازار مسکن می‌گوید: «به احتمال زیاد صاحبان خانه‌های اجاره‌ای با کاهش نرخ سود تصمیم می‌گیرند به‌جای رهن، مبلغ اجاره ماهانه را افزایش دهند. طبیعتا بسته به شرایط بازار و کشش قیمتی روی تمامی گونه‌ها تاثیرگذار است، اما شدت اثر متفاوت است»

این اقتصاددان در ادامه می‌افزاید: «وضعیت خرید و فروش متفاوت از بازار اجاره است و متغیرهای بیشتری در تعیین وضعیت آن دخیل خواهد بود. اولین متغیر وضعیت پرداخت وام مسکن است اگر قدرت تجهیز تقاضا افزایش یابد یک وضعیت خوب خواهد بود و اگر این اتفاق صورت نگیرد بازار به شکل کنونی خواهد بود. قدرت وام‌دهی بستگی به توان تجهیز منابع از سوی بانک‌ها دارد.اطلاعات من نشان می‌دهد جز بانک مسکن دیگر بانک‌ها به‌دلیل ماهیت بلند مدت این نوع وام تمایل به تخصیص منابع ندارند. با توجه به اینکه قدرت خرید مردم هم پایین است بعید می‌دانم تا یک سال آینده اتفاق خاصی بیفتد» علاوه بر سود بانکی دلایل دیگری نیز بر رکود بازار مسکن تاثیر گذاشته است.

باز هم پای نفت و ارز در میان است

یکی از مهم‌ترین متغیرهای تاثیر گذار بر بازار مسکن، قیمت نفت است. اقتصاد ایران یک اقتصاد دولتی و وابسته به نفت است. و هر‌گونه افزایش یا کاهش قیمت طلای سیاه موجب افزایش و کاهش تقاضای کل جامعه می‌شود. حتی برخی از کارشناسان معتقد هستند که افزایش قیمت نفت از 23 دلار در اویل دهه 80 به 110 دلار در سال 91 موجبات افزایش قیمت مسکن در آن سال‌ها را فراهم کرده بود.

همینطور در چند سال اخیر با کاهش قیمت نفت، میزان تقاضا برای مسکن نیز کاهش داشته است و بازار مسکن ایران یکی از بحرانی‌ترین مراحل خود را پشت سر می‌گذارد. سال‌ها قبل دکتر محسن رنانی اقتصاددان، در کتاب «اقتصاد سیاسی مناقشه اتمی ایران» از کاهش قیمت نفت در آینده خبر داده بود و در بخشی از کتاب خود اینگونه از کاهش قیمت نفت خبر داده بود: «هدف غرب از بالا نگاه داشتن قیمت سوخت‌های فسیلی ایجاد انگیزه برای بخش‌های مختلف اقتصادهای غربی برای کاهش وابستگی به سوخت‌های فسیلی و افزایش تولید انرژی‌های تجدید‌پذیر است.»

به هر حال آنچه اکثرا بر روی آن اتفاق نظر دارند عدم افزایش محسوس قیمت نفت در آینده است. از جمله پارامترهای دخیل دیگر بر بازار مسکن، قیمت ارز است. به هر میزان که قیمت ارز پایین بیاید، موجب می‌شود تا بازار ارز برای فعالان عرصه اقتصادی جذابیت خود را از دست بدهد و سرمایه خود را به سایر بخش‌ها مانند مسکن سوق دهند. نرخ ارز در کشور بنا به علت‌های مختلف در سال‌های اخیر افزایش پیدا کرد و اگر چه در ابتدای دولت یازدهم تا حدودی کاهش پیدا کرد و یک ثبات نسبی را تجربه کرد، اما در روزهای اخیر باز هم قیمت ارز سیر صعودی داشت و دلار از مرز 4000 تومان نیز گذشت.

شاید بتوان گفت در میان فاکتورهای تاثیرگذار بر مسکن تنها تورم بوده است که تا حدودی همراستا با افزایش تقاضا برای مسکن بوده است. کاهش تورم یکی از شعارهای اصلی دولت روحانی است و تا حدودی تحقق پیدا کرده، اما نکته‌ مهم این است که کاهش تورم هنوز به خوبی نتوانسته است بر قدرت خرید مردم تاثیر داشته باشد. چرا که به علت رکود در بخش‌های مختلف تولیدی و به تبع آن افزایش میزان بیکاری تمایل مردم نیز به پس‌انداز کردن و یا افزایش تقاضا در بخش‌های مختلف کاهش پیدا کرده است.

اما در کنار عوامل گفته شده اجرای طرح مسکن مهر نیز موجب کاهش تقاضا در این حوزه شده است. جدای از آنکه ورود دولت به بخش ساخت و ساز و مسکن معمولا دستاورد قابل توجهی را به ارمغان نیاورده است، اما اجرای این طرح موجب افزایش عرضه مسکن شد و به علت آنکه در تمام شهرها و نقاط مختلف کشور به اجرا درآمد در نتیجه تاثیر خود را در تمام کشور بر جای گذاشت.

خروج از رکود صنایع در گرو رونق مسکن

اما سوال اینجاست که چرا باید دولت بحران رکود مسکن را جدی‌تر بگیرد و به دنبال راهکار اساسی برای حل آن باشد؟ ایمان رفیعی، کارشناس بازار مسکن با بیان اینکه تامین مسکن به ‌عنوان کالای اساسی سرمایه‌یی- مصرفی و تا حدی استراتژیک از دیرباز مورد توجه دولت‌ها بوده است، به اقتصادآنلاین گفت: «بخش مسکن به ‌عنوان یک حوزه مادر در صنعت، فعال‌کننده بسیاری از صنایع مرتبط است. رفیعی افزود: بروز هرگونه عدم تعادل در این بخش می‌تواند منجر به بروز بحرانی ملی و حتی جهانی شود».

بسیاری از صنایع به بخش مسکن و ساخت و ساز وابسته هستند که از جمله می توان صنایعی که در راستای تولید سیمان، گچ، آهن، فولاد و سایر مصالح ساختمانی هستند نام برد.

در همین راستا امیر حسین کاوه دبیر سندیکای تولیدکنندگان لوله و پروفیل فولادی ایران در گفتگو با تجارت‌نیوز گفت: همه می‌دانیم که بخش ساخت و ساز و مسکن می‌تواند موتور حرکت صدها صنعت وابسته به خود باشد. یکی از صنایع وابسته به ساخت و ساز نیز صنعت فولاد کشور است که رونق ساخت و ساز موجب رونق کارخانجات فولادی از پایین‌دست تا بالا‌دست خواهد شد. برای مثال فروش فولادهای ساختمانی از میلگرد تا تیر آهن، لوله و پروفیل فولادی، محصولات ساخته شده از لوله و پروفیل مثل درب، پنجره و لوله کشی گاز، نرده و همچنین وسایل داخل ساختمان مانند میز و صندلی وابسته به ساخت و ساز است.

وی همچنین اضافه کرد: در لوازم خانگی نیز مقدار متنابهی ورق فولادی و لوله و پروفیل مصرف می‌شود و وقتی خانه‌ای ساخته می‌شود این خانه باید از لوازم خانگی پر شود. بنابراین وقتی فردی یک اجاق گاز، کابینت و یا یخچال خریداری می‌کند یعنی مصرف فولاد انجام شده است. پس از بدیهیات است که رونق ساخت و ساز و مسکن سبب خروج از رکود محصولات فولادی می‌شود.

اما در همین راستا ابوالفضل اقبالیون عضو هیئت مدیره انجمن صنایع و معادن گچ ایران نیز قبلا بیان کرده بود: «با توجه به بحث رکود مسکن در صنایع وابسته، صنایع گچ، سیمان و سنگ با حدود 35 تا 40 درصد ظرفیت فعالیت می‌کنند. به گفته اقبالیون: به طور مثال، در منطقه‌ای که 10 کارخانه گچ وجود دارد، 7 کارخانه کار نمی‌کنند، در بین آن تعدادی هم که کار می‌کنند، 40 درصد ظرفیتشان فعال است.»

لذا با تمام این تفاسیر و با توجه به رکود حاکم بر اقتصاد کشور به نظر می‌رسد که رونق بخش مسکن به عنوان یک پیشران در اقتصاد می‌تواند سهم بسیار زیادی را در رونق سایر بخش‌های کلان اقتصادی کشور داشته باشد. و به همین دلیل لازم است تا دولت مردان تدبیر نیکویی برای به حرکت درآوردن چرخ‌های مسکن و ساخت و ساز بیاندیشند. یعنی آنکه دولت باید یک برنامه جدی و اساسی با همکاری تمام دستگاه‌ها برای خارج ساختن مسکن از رکود داشته باشد. امری که تا کنون دولت به آن توجه چندانی نکرده است.