مصورسازی داده: نگو، نشان بده!

در حال حاضر با توجه کاهش طول توجه افراد -هشت ثانیه- و این نکته که ما دائما در حال برخورد با حجم‌های زیادی از داده هستیم، بسیار مهم است که اطلاعات را به‌صورت تصویری و بسیار سریع منتقل کنیم. مصورسازی داده (Data Visualization) بیشتر از جاهای دیگر در دنیای کسب‌وکار اهمیت خود را نشان می‌دهد.

۶۵ درصد جمعیت جهان مطالب را به‌صورت تصویری یاد می‌گیرند. هنگامی شما داده‌های خود را مصورسازی می‌کنید، سبب می‌شود تا افراد بتوانند بینش درستی از داده‌ها دریافت کنند و درنتیجه توجه و تعامل افراد با شما بیشتر خواهد شد. در این مقاله قصد داریم مصورسازی داده‌ها را توضیح دهیم و اهمیت آن را درک کنیم.

مصورسازی داده‌ها چیست؟

در ساده‌ترین حالت، مصورسازی داده شامل نمایش تصویریِ داده‌ها می‌شود و می‌تواند اشکال مختلفی مانند نمودار،اینفوگرافیک و جدول داشته باشد. مصورسازی داده‌ها می‌تواند کمک کند تا داده‌های پیچیده را به چیزی تبدیل کنیم که نه‌تنها به‌سادگی قابل‌فهم است، بلکه ازلحاظ ظاهری نیز جذاب باشد.

چرا به مصورسازی داده‌ها احتیاج داریم؟

در اینجا لازم است که با چند مثال اهمیت مصورسازی را نشان بدهیم: به این فایل اکسل توجه کنید، در نگاه اول چه چیزی را متوجه می‌شوید؟

تنها با نگاه کردن به تعدادی ارقام نمی‌توان برداشت صحیحی انجام داد

احتمالا می‌فهمید که در این جدول نرخ سرانه تولید ناخالص داخلی یا GDP کشورهای ایران، هند و عراق نشان داده‌شده است. همچنین دوره‌ی اطلاعات نشان داده در یک دوره زمانی ۴۰ ساله است. دیگر چه چیزی را متوجه می‌شوید؟

احتمالا هیچ‌چیز! زیرا ذهن ما تنها با نگاه کردن به اعداد چندان نمی‌تواند نتیجه‌گیری کند. اما تصور کنید که همین اطلاعات را روی نمودار نمایش دهیم:

حالا که نمای بهتری از داده‌هایمان داریم نکات بیشتری را متوجه می‌شویم. برای مثال می‌بینیم که عراق در سال ۱۳۷۶ دچار سقوط قابل‌توجهی در مقدار تولید داخلی شده درحالی‌که سرعت رشد ایران افزایش‌یافته است. در‌نتیجه با کمی تحقیق می‌توانیم متوجه شویم که سقوط تولید عراق به علت جنگ خلیج‌فارس، حمله به کویت و قطع حمایت آمریکا بوده است. همچنین با نگاه به نرخ سرانه تولید ایران می‌فهمیم که بعد از سال‌های ۱۳۸۶ تا ۱۳۸۹ رشد نرخ سرانه تولید کاهنده شده و از سرعت آن کاسته شده است.

اگر بخواهید همین نکات ساده را هم به دیگران نشان بدهید، به مصورسازی داده‌ها نیاز دارید. البته این مثال ازنظر شکل مصورسازی بسیار ساده بود. هر چه داده‌های شما پیچیده‌تر یا ارقام شما غیرقابل‌لمس‌تر باشند، به حالت‌های مدرن‌تری از مصورسازی داده‌ها نیاز خواهید داشت.

یک مثال دیگر را در نظر بگیرید:

جنگ ایران-عراق برای کشور ایران ۶۲۷ میلیارد دلار هزینه داشت.

این جمله یا این عدد به‌تنهایی برای شما چه معنی دارد؟ معیار مقایسه شما برای این عدد چیست؟

اگر من قصد دارم تا اهمیت و تاثیر این رقم و یا کم و ناچیز بودن آن را به شما نشان بدهم، یک عدد به‌خودی‌خود هیچ معنایی ندارد. درنتیجه باید به مصورسازی این داده روی بیاورم تا درک درستی از حجم این آمار را برای مخاطبانم ایجاد کنم. به مربع‌های زیر دقت کنید:

در اینجا مربع‌های بنفش و آبی به ترتیب تولید ناخالص داخلی ایران در سال ۱۳۷۶ و ۱۳۹۷ می‌باشند.

مقایسه حجم تولید داخلی ایران در دوسال ۱۳۷۶ و ۱۳۹۷

در عکس دوم مربع آبی دوباره میزان تولید ناخالص داخلی ایران در سال ۱۳۹۷ بوده و مربع نارنجی نشانگر میزان هزینه جنگ ایران-عراق برای ایران است.

مقایسه حجم هزینه جنگ ایران-عراق برای ایران با تولید ناخالص داخلی سال ۱۳۹۷

حالا شما با دیدن این دو مقایسه از حجم هزینه‌ای که در آن زمان جنگ به کشور تحمیل کرد، درک بهتری پیدا می‌کنید.

حالا من اگر قصد داشته باشم هزینه‌ای را نشان بدهم که آمریکا در قبال جنگ عراق متقبل شد، زمینه مناسبی را ایجاد کرده‌ام. در عکس زیر مربع نارنجی همچنان هزینه جنگ بر ایران و مربع قرمز هزینه جنگ عراق برای آمریکا است.

مقایسه هزینه‌های جنگ برای ایران و آمریکا

اینجاست که می‌توانیم یک برداشت مهم از مهارت مصورسازی داده‌ها داشته باشیم: هنگامی‌که قصد دارید تعدادی داده را به دیگران نشان بدهید، باید بدانید چرا از داده‌هایی که در اختیاردارید استفاده می‌کنید؛ و بعدازآن قصد دارید چه نکته‌ای را اثبات کنید. با دانستن جواب این دو سوال است که یک مفهوم کلی یا همان «Context» را در ذهن مخاطبان ایجاد می‌کنیم.

کاربرد این‌گونه نمایش داده‌ را می‌توانیم در فضای کسب‌و‌کار هم ببینیم. نقشه بازار بورس اوراق بهادار تهران مثال خوبی در این زمینه است:

در این نقشه از رنگ، حجم و ترتیب به خوبی استفاده شده است.

با نگاه به این نقشه شما به راحتی می‌توانید متوجه شوید که بیشترین معاملات مربوط به کدام شرکت‌ها بوده است. همچنین با توجه به رنگ و شدت آن میزان رشد و یا پایین‌آمدن قیمت هر سهم را می‌بینید. اما داده‌های این سهم‌ها به خودی‌خود و به صورت خام، اطلاعاتی را به ما نشان‌ نمی‌دهد. تنها با دانستن عنوان این نقشه مردم می‌توانند بدون نیاز به توضیحات اضافه‌، هدف نقشه را درک کرده و اطلاعات موردنیاز خود را از آن استخراج کنند.

انواع روش‌های مصورسازی داده

روش‌های متعددی برای مصورسازی داده وجود داشته که هرکدام در حالت‌های خاصی کاربرد دارند. در اینجا به‌طور محدود چند مدل از مصورسازی داده‌ها را دسته‌بندی می‌کنیم:

• اگر قصد مقایسه مقادیر را دارید:

برای مقایسه، بهترین گزینه‌ نمودارهای ساده‌ای مانند نمودار خطی، ستونی و میله‌ای با توجه به نوع داده‌های شما هستند. مانند مثال نمودار مقایسه تولید داخلی سه کشور در ابتدای مقاله، چنین نمودارهایی برای مقایسه کاربرد زیادی دارند.

• اگر قصد نشان دادن ترکیب یک عامل را دارید:

نمودارهای ترکیبی زمانی استفاده می‌شوند که می‌خواهید نشان‌دهید بخش‌های مختلف یک عامل چگونه و با چه مقادیری کلیت آن را تشکیل می‌دهند. نمودار دایره‌ای یا نمودار آبشاری از نمونه‌های پرکاربرد نمودارهای ترکیبی هستند.

• اگر قصد متوجه شدن توزیع داده‌های خود را دارید:

توزیع آمارها زمانی بررسی می‌شوند که قصد دارید تا تمایل غالب اتفاقات، داده‌های ناهمگن و دامنه داده‌های خود را نشان بدهید. در چنین حالتی باید از نمودارهای توزیعی استفاده کنید. نمودار پراکندگی و نمودار ستونی نیز در این حالت‌ها کاربرد دارند.

نکاتی که باید برای مصورسازی داده رعایت کنید

1. ازلحاظ ظاهری جذاب باشد

در حال حاضر به علت رشد فناوری و ابزار‌های در دسترس، نحوه نمایش داده‌ها نیز دچار تغییر و پیشرفت شده است؛ به این معنی که مخاطبان شما همواره با داده‌های مصور شده سروکار دارند و استاندارد آن‌ها در حال بالا رفتن است. درنتیجه اگر مصورسازی شما جذاب نباشد، کسی به آن توجهی نحواهدداشت.

1. مقیاس‌پذیر باشد

اگر شما با داده‌های حجیم سروکار دارید یا فکر می‌کنید که در آینده حجم داده‌های دریافتی شما قرار است رشد کند، باید سیستم خود را طوری طراحی کنید که قابلیت مقیاس‌پذیری داشته باشد؛ یا به‌عبارت‌دیگر بازدهی و کیفیت خود را با هر حجم داده‌ای حفظ کند.

1. اطلاعات صحیحی به مخاطبان بدهد

هنگامی که شما بر روی داده‌هایی تمرکز کنید که برای مخاطبان شما قابل‌درک نیست، به مشکل برخورده‌اید. همواره باید در نظر داشته باشید مخاطبان شما چه گروهی هستند. برای مثال آیا داده‌هایی را می‌خواهید نشان بدهید که مختص افراد فنی است؟ یا قصد دارید یک مشکل سطح بالا را برای افراد عادی توضیح بدهید؟

در نظر گرفتن این نکته باعث می‌شود تا مفهوم بسیار ساده‌تر و سریع‌تر به مخاطبانتان انتقال پیدا‌ کند.

1. در دسترس باشد

در اینجا منظور از دسترس بودن دو نکته است: اول اینکه افراد بتوانند با دستگاه‌های مختلف مانند موبایل یا لپ‌تاپ خود به آن دسترسی داشته باشند. دوم این نکته است که در صورت مشاهده ایراد و یا برای به‌روزرسانی، تغییر و بازسازی آن به‌راحتی صورت بگیرد.

رعایت تمامی اصولی که برای مصورسازی داده ذکر شد، برای کسب‌وکارها و متخصصان آماری ضروری است؛ امروزه حتی کسب‌وکارهای کوچک هم مقداری داده در اختیاردارند که تحلیل آن‌ها بسیار سودمند است. با توجه به این مثال‌ها می‌فهمیم که مصورسازی داده‌ از چه راه‌هایی می‌تواند برای مدیران و حتی کارمندان شرکت‌های کوچک، استارت‌آپ‌ها ، خرده‌فروشی‌ها و … مفید و کاربردی باشد.

دلایلی که مصورسازی داده‌ها برای کسب‌وکار شما مفید است

1. بهبود همکاری

هنگامی‌که شما داده‌های خود را به شکل‌های ساده و قابل‌فهم تبدیل می‌کنید، نه‌تنها مدیران بلکه تمامی کارمندان می‌توانند داده‌ها را مشاهده کنند؛ و با توجه به اطلاعات و تجربه‌های خود در بخش‌های مختلف، نظر بدهند. این نکته اهمیت زیادی دارد، زیرا از این طریق نه‌تنها از اطلاعات شرکت خود بلکه از تجربیات کارکنان هم بهره می‌برید.

1. ساده‌سازی و افزایش سرعت

مصورسازی باعث می‌شود تا در یک نگاه دیدی کلی‌ نسبت به آمار‌ها داشته باشید؛ درعین‌حالی که به جزئیات هم دسترسی دارید. از طرف دیگر درک ساده داده‌ها سبب افزایش سرعت تصمیم‌گیری شده و از شک و تردید‌ جلوگیری می‌کند.

1. درک بهتر الگو‌ها

همیشه الگوها در تصویر راحت‌تر تشخیص داده می‌شوند. درنتیجه، داده‌های مصورشده می‌تواند الگو‌های رفتاری مشتریان شما را راحت‌تر مشخص کند. در چنین حالتی نیاز‌ها و مشکلات مشتریان خود را راحت‌تر و سریع‌تر درک کرده و می‌توانید سریع‌تر برای رفع آن‌ها اقدام کنید.

از همین‌الان شروع کنید

شاید در این لحظه با خود فکر کنید که ایجاد چنین تصویر‌ها و نمودارها غیرضروری است، و یا شاید فکر کنید که توانایی ایجاد چنین نمودارهایی را ندارید. اما امروزه با توجه به رشد روزافزون حجم داده‌ها ، نیاز به مصورسازی آن بیشتر و شدیدتر شده است. به همین علت ابزار‌های جدیدی در اختیار عموم قرارگرفته‌اند که مراحل ایجاد این پروسه را آسان کرده‌اند.

برای مثال شما می‌توانید با ابزارهایی مانند Tableau یا PowerBI به‌سادگی از داده‌های خود نمودار بسازید. همچنین در وب‌سایت Canva ابزار‌های آماده و ساده‌ای برای ایجاد اینفوگرافیک و تصویرهای مختلف وجود دارد که بسیار کاربردی است. مهم‌ترین نکته تجربه‌ شما در مصورسازی داده‌ها یا ابزارهایی که استفاده می‌کنید نیست، بلکه هدف شما از ایجاد نمودار‌ها و نتیجه‌ای است که قصد اثباتش را دارید.