ارزنده و ارزان، سرمایه‌گذاری بر اساس ارزش سهام

وقتی می‌خواهید روی یک شرکت سرمایه‌گذاری کنید، مثلا سهام آن را بخرید، مهم است که بدانید ارزش واقعی این شرکت چقدر است. به‌خصوص که در سایت‌ها، تحلیل‌ها و کانال‌های بورسی مدام از این کلمات استفاده می‌شود.

خوب است که درکی کلی از این اصطلاحات داشته باشید و به کمک آن‌ها بتوانید از تحلیل‌های دیگران بهره بیشتری ببرید. در این نوشته سعی می‌کنیم که به مهم‌ترین اصلاحات ارزش‌گذاری با زبانی ساده و به دور از مدل‌های پیچیده ریاضی اشاره کنیم.

ارزش اسمی یا Nominal value

در بازارهای مالی ارزش اسمی، ارزشی است که روی یک برگه بهادار نوشته شده است. برای مثال یک برگه اوراق خزانه با ارزش اسمی 100 هزار تومان و با سررسید یکساله ممکن است با قیمت 80 هزار تومان معامله شود. در این صورت می‌گوییم که این برگه با 80 درصد ارزش اسمی خود معامله می‌شود.

در اقتصاد ارزش اسمی، ارزشی است که تورم‌زدایی نشده و ارزش زمانی در آن لحاظ نشده است. مثلا دستمزدی با ارزش اسمی یک میلیون تومان در سال 1385، دستمزد بسیار خوبی بود. برای درک مقدار قدرت خرید این دستمزد در سال 1398 باید ارزش اسمی را تورم‌زدایی کنیم.

ارزش ارزیابی یا Assessed value

در موارد زیادی برای تعیین مقدار مالیات یا برای وثیقه بانکی، یک ملک را قیمت‌گذاری کند. معنای ارزش ارزیابی این نیست که واقعا یک مشتری حاضر است که ملک را با این قیمت خریداری کند.

در مواردی هم شرکت‌های بیمه به ارزش‌گذاری دارایی‌ها می‌پردازند. برای مثال شرکت بیمه، یک تابلوی نقاشی را ارزش‌گذاری می‌کند، بدون این که قرار باشد معامله‌ای انجام شود.

ارزش خرید یا Purchase value

ارزش خرید یا قیمت خرید، بهای تمام شده یک مورد سرمایه‌گذاری برای سرمایه‌گذاران است.

در این قیمت مقدار کارمزد، مالیات و بیمه نیز لحاظ می‌شود. این قیمت مبنای محاسبه سود سرمایه‌گذاری قرار می‌گیرد.

ممکن است بین قیمت و ارزش یک دارایی تفاوت زیادی وجود داشته باشد.

اگر شما از یک شرکت، سی سهم دارید. 10 سهم اول را با قیمت یک میلیون، 10 سهم دوم را 2 میلیون و 10 سهم سوم را 6 میلیون تومان خریده‌اید. ارزش خرید هر سهم در پرتفوی شما از میانگین 1، 2 و 6 به دست می‌آید. درست مثل این که هر سهم را 3 میلیون خریده باشید.

با وجود این که شما برای خرید ده سهم 6 میلیون پرداخت کرده‌اید، اگر سهام خود را در قیمت 4 میلیون بفروشید، روی هر سهم 1 میلیون تومان سود می‌کنید. چون قیمت خرید شما 3 میلیون برای هر سهم است.

ارزش دفتری یا Book value

ارزش دفتری یک اصلاح در حسابداری است. این ارزش از ترازنامه شرکت به دست می‌آید و نه از تابلوی قیمت سهام. حاصل تقسیم حقوق صاحبان سهام (جمع دارایی‌ها منهای جمع بدهی‌ها) بر تعداد سهام منتشر شده برابر ارزش دفتری است.

در انگلستان گاهی به ارزش دفتری، ارزش خالص دارایی‌ها یا NAV هم می‌گویند.

برای شرکت‌های سرمایه‌گذاری، NAV که با ارزش دارایی‌های سرمایه‌ای (سهام، موجودی نقدی، اوراق و…) ارتباط دارد، از قیمت بازار این دارایی‌ها به‌دست می‌آید.

ارزش دفتری نشان می‌دهد که در بدترین حالت ممکن (ورشکستگی کامل شرکت) چقدر از سرمایه‌گذاری خود را پس خواهید گرفت. یعنی اگر بعد از تسویه بدهی‌ها، تمام دارایی‌ها بین سهام‌داران تقسیم شود، آیا آنان سود می‌کنند یا ضرر.

اگر ارزش دفتری و ارزش بازار برابر باشند، در صورت نقدکردن دارایی‌های شرکت، دقیقا برابر با پول سرمایه‌گذاری شده، دریافت خواهید کرد. اتفاقی که معمولا رخ نمی‌دهد. با این وجود ارزش دفتری بالا، خیال شما را از بدترین سناریوی ممکن راحت می‌کند.

توجه کنید که:

• فروش سهام توسط خود شرکت ارزش دفتری را بالا می‌برد.
• خرید سهام توسط خود شرکت ارزش دفتری را پایین می‌آورد.
• تقسیم سود ارزش دفتری را پایین می‌آورد.

ارزش ذاتی یا Intrinsic value

ارزش ذاتی یا ارزش بنیادی، روشی برای ارزش‌گذاری سهام بر مبنای تحلیل بنیادی است. ارزش ذاتی ربطی به قیمت بازار سهم ندارد و ممکن است خیلی بیشتر، یا خیلی کم‌تر قیمت باشد.

یک روش استاندارد و پذیرفته شده برای محاسبه ارزش ذاتی، پیش‌بینی سود تقسیمی در آینده بر مبنای سودی تقسیم شده در گذشته (پنج سال یا ده سال) است. باید توجه کنیم که سود تقسیمی آینده، در زمان آینده به دست می‌آید و باید تنزیل پیدا کند. چرا که ارزش هزار تومان امروز، با هزار تومان سال بعد با هزار تومان ده سال بعد یکسان نیست. اما مبلغ سرمایه‌گذاری در همین لحظه و به صورت نقدی پرداخت می‌شود.

تحلیلگران بنیادی برای تعیین ارزش ذاتی، از مدل گوردون استفاده می‌کنند.

باور آن‌ها این است که قیمت سهم در نهایت به سمت ارزش ذاتی آن همگرا می‌شود، مگر در این بازه زمانی، تغییراتی بنیادی در شرکت اتفاق بیفتد.

بعضی از تحلیلگران جریان آزاد نقدی Cash Flow را به عنوان مبنای محاسبه می‌پذیرند. در این دیدگاه فرد خود را مالک ابدی شرکت فرض می‌کند و تمام جریان آزاد نقدی وارد شده به شرکت را به عنوان درآمد حاصل از سرمایه‌گذاری می‌پذیرد.

وارن بافت از معروف‌ترین تحلیلگران بنیادی است که به کمک این روش توانسته ثروت عظیمی را به‌دست بیاورد.

ارزش متارکه یا Abandonment Value

دارید روی یک پروژه ساختمانی کار می‌کنید. برای این پروژه زمین خریده‌اید و ده درصد عملیات عمرانی پیش رفته است. اگر همین الان پروژه را رها کنید و همه‌چیز را بفروشید، چقدر پول به‌دست می‌آورید؟ به ارزش متارکه، ارزش نقد کردن هم می‌گویند.

اگر سهامی را به‌تازگی خریده‌اید، ارزش متارکه برابر است با قیمت کنونی بازار منهای کارمزد فروش.

اگر پروژه را در همین نقطه رها کنید، به چه قیمتی قابل فروش خواهد بود؟

با توجه به ارزش متارکه، ترک نکردن پروژه و نقدنکردن آن همیشه هزینه به همراه دارد. مثلا من می‌توانم ساختمانی نیمه‌کاره را همین الان بفروشم و با پول آن سرمایه‌گذاری‌ای انجام دهم که در طول یکسال 20 درصد سود داشته باشد. اگر اتمام پروژه 18 درصد سود داشته باشد، ترک نکردن کار 2 درصد هزینه به همراه خواهد داشت.

همین مسئله را به زبانی دیگر هم می‌توانیم بگوییم. یک پروژه برابر با دو میلیارد تومان ارزش متارکه (نقدکردن لحظه‌ای) دارد. اگر این پروژه یکسال متوقف بماند (یا تا پایان کار زمان بگیرد) ارزش زمانی این دو میلیارد تومان بخشی از هزینه‌های پروژه است. یعنی نیمه‌کاره گذاشتن پروژه‌ها بدون تلاش برای نقدکردن آن‌ها بدون هزینه نیست.

سرمایه‌گذاری بر اساس ارزش سهم

مهم است که بدانید دارایی‌ای که می‌خرید چقدر ارزش دارد. این که برای یک سهم قیمتی به مراتب بیشتر از ارزش آن بپردازید کاری پرریسک است. دیر یا زود بازار هم متوجه بی‌ارزش بودن این سهم می‌شود و شما زیان خواهید کرد.

از سوی دیگر سهم‌هایی وجود دارد که واقعا ارزنده هستند، اما بازار هنوز به ارزش آن‌ها پی نبرده است. یک تحلیلگر بنیادی با بررسی شرکت می‌تواند پیش‌بینی کند که EPS شرکت در دوره پیش‌ رو رشد خواهد داشت و همین موضوع می‌تواند باعث ارزنده‌تر شدن شرکت شود. در این دیدگاه، راه ثروتمند شدن کشف دارایی‌ای ارزنده و ارزان توصیف می‌شود.