محمد‌مهدی حاتمی 
جاده‌های ایران چقدر جان می‌گیرند؟/ ایران هفتمین کشور آسیا با بیشترین مرگ جادهای
جاده‌های ایران در ردیف مرگبارترین جاده‌های جهان قرار دارند. بررسی برخی داده‌های آماری نشان می‌دهد ایران در جایگاه هفتمین کشور با میزان مرگ و میر جادهای بالا در قاره آسیا قرار گرفته و در قیاس با امن‌ترین کشورهای جهان از نظر میزان حوادث جادهای، گاه سالانه تا ۱۰ برابر موارد مرگ و میر بیشتری در
جاده‌های ایران در ردیف مرگبارترین جاده‌های جهان قرار دارند. بررسی برخی داده‌های آماری نشان می‌دهد ایران در جایگاه هفتمین کشور با میزان مرگ و میر جادهای بالا در قاره آسیا قرار گرفته و در قیاس با امن‌ترین کشورهای جهان از نظر میزان حوادث جادهای، گاه سالانه تا ۱۰ برابر موارد مرگ و میر بیشتری در این زمینه به ثبت می‌رساند.
به گزارش تجارت‌نیوز، بر اساس یکی از برآوردهای آماری «سازمان پزشکی قانونی کشور»، تعداد متوفیان ناشی از سوانح رانندگی در سال ۹۶، ۹۷ و ۹۸ در محدوده ۱۷ هزار نفر بوده است.
آمار متوفیان سال ۱۴۰۰ هنوز اعلام نشده و آمار مربوط به سال ۹۹ هم به دلیل خانه‌نشینیِ کرونایی و وضع محدودیت‌های سفر، «داده پرت» (Outlier) محسوب می‌شود.
مرگ در اثر تصادفات جادهای در ایران نزولی بوده، اما همچنان بسیار بالاتر از کشورهایی با وضعیت مشابه است.
همچنین، آمار مصدومان ناشی از تصادفات نیز در سال ۱۳۹۶، حدود ۳۳۶ هزار نفر، در سال۱۳۹۷ حدود ۳۶۷ هزار نفر و در سال ۱۳۹۸، حدود ۳۴۷ هزار نفر بوده است.
به این ترتیب، آمار کشته‌شدگان حوادث رانندگی در ایران با وجود هدف‌گذاری کاهش دو هزار موردی مرگ و میر در سال ۹۸، به هیچ‌وجه به نسبت میانگین تغییر نکرده و می‌توان گفت دست‌کم در این سه سال مورد اشاره، تعداد متوفیان ناشی از حوادث رانندگی تقریبا در بازه ۱۷ هزار نفری ثابت مانده و عملا کاهش چشمگیری نداشته است.
مرگ در جاده‌ها به روایت آمارهای متناقض
اما آیا با وجود این آمار (که رسمی و دقیق هستند) همچنان باید ایران را در میان کشورهایی با بیشترین آمار مرگ و میر جادهای قرار داد؟ پاسخ دقیقی وجود ندارد، چرا که بسیاری از کشورهایی که بالاترین میزان مرگ و میر جادهای را دارند (به ویژه در آفریقا و شرق آسیا) آمارهای دقیق و قابل استنادی در این زمینه ارائه نمی‌کنند.
بر اساس برخی رتبه‌بندی‌ها، ایران در میان پنج کشور نخست از نظر میزان مرگ و میر جادهای قرار می‌گیرد و این در حالی است که در رتبه‌بندی‌های دیگر، جایگاه ایران تا رتبه ۴۲ از نظر مرگبار بودن بهبود یافته است.
اما آیاوضعیت مرگ و میر جادهای در ایران در طول سال‌های گذشته بهتر شده یا بدتر؟ یکی از گزارش‌های «پژوهشکده آمار»، وابسته به «مرکز آمار ایران»، داده‌های قابل‌توجهی در این مورد به دست می‌دهد و از قضا، با باور عمومی در مورد بدتر شدن وضعیت تصادفات جادهای در ایران، مغایرت دارد. (گزارش کامل را اینجا بخوانید.)
آمار مرگ و میر جادهای در کشورهای منتخب/ منبع: «سازمان بهداشت جهانی» (WHO)
این گزارش نشان می‌دهد که در فاصله سال‌های ۹۲ تا ۹۸، تعداد وسایل نقلیه موتوری در ایران، اعم از خودرو و موتورسیکلت، از حدود ۱۵ میلیون دستگاه به حدود ۳۸ میلیون دستگاه افزایش پیدا کرده، اما در همین مدت، تعداد موارد فوت بر اثر تصادف از حدود ۱۷ هزار مورد به ۱۳ هزار مورد کاهش پیدا کرده است.
اما باز هم مغایرت‌های آماری قابل‌توجهی وجود دارد که موجب می‌شود کلیت بررسی‌های آماری مورد اشاره زیر سوال بروند. به عنوان نمونه، بر اساس اطلاعات ناجا، در سال ۹۲ که جمعیت ایران حدود ۷۷ میلیون نفر بود، به ازای هر ۱۰۰ هزار نفر جمعیت کشور، حدود ۲۳ مورد فوتی بر اثر تصادف، یا به طور دقیق ۲۳٫۱ نفر فوتی به ثبت رسیده بود.
این در حالی است که داده‌های سازمان پزشکی قانونی، همین فوتی‌ها را در زمان مورد اشاره، حدود ۲۳٫۴ نفر به ازای هر ۱۰۰ هزار نفر جمعیت کشور اعلام می‌کرد.
با این حال، اگر از تناقض‌های آماری و دلایل محتمل این تناقضات بگذریم، به طور کلی به نظر می‌رسد با وجود افزایش قابل توجه تعداد وسایل نقلیه در کشور و افزایش حجم ترددها تا قبل از همه‌گیری کرونا، آمار تصادفاتِ منجر به فوت کاهش پیدا کرده است.
باز هم به عنوان نمونه، آمار ناجا از تصادفات منجر به فوت نشان می‌دهد که در سال ۹۸ که جمعیت کشور به حدود ۸۳ میلیون نفر رسیده، به ازای هر ۱۰۰ هزار نفر جمعیت، ۱۶٫۳ نفر در تصادفات فوت شده‌اند که کاهش قابل توجهی در مقایسه با همین شاخص در سال ۹۲ را نشان می‌دهد.
وضعیت در تهران هم بهتر شده است
این در حالی است که به نظر می‌رسد وضعیت تصادفات، دست‌کم در تهران واقعا بهبود پیدا کرده است. رییس پلیس راهور تهران بزرگ، چندی قبل در این مورد گفته بود: «جمعیت خودرویی و جمعیت شهری تهران تا پیش از سال ۱۳۳۵ شیب ملایمی داشته. این در حالی است که در سال ۱۳۳۵، یک انفجار در تعداد خودرو از یک سو و جمعیت پایتخت از سوی دیگر اتفاق افتاده است. بر این اساس، تعداد خودروهای فعال در تهران در سال ۱۳۳۵ به ۷۵۰ هزار دستگاه خودرو و جمعیت شهر تهران نیز به حدود یک میلیون و ۵۶۰ هزار نفر رسید.»
سردار محمد حسین حمیدی ادامه داده بود: «تا پایان سال گذشته، جمعیت تهران حدود ۱۳ میلیون نفر بوده و تعداد خودروها در پایتخت هم حدود ۷ میلیون دستگاه بوده است. این در حالی است که این آمار، تردد شناور، یعنی خودروهایی که وارد تهران می‌شوند و از آن خارج می‌شوند را در نظر نمی‌گیرد. برآوردها نشان می‌دهند که حدود سه میلیون خودرو هم به صورت شناور در تهران تردد دارند.»
تصادف منجر به فوت اتوبوس حامل خبرنگاران و اتوبوس حامل سربازان در ماه‌های گذشته، بسیار انتقاد برانگیز شده بود.
او ادامه داده بود: «در سال ۸۹، در تصادفات تهران هزار و ۵۹ نفر کشته داشتیم که به این ترتیب، سهم شهر تهران از کل کشته‌شدگان در تصادفات جاده‌ایِ کشور، معادل ۴٫۵ درصد بوده است. اما این آمار به مرور کاهش پیدا کرد و در سال گذشته به ۳٫۵ درصد رسید و این در حالی بود که تعداد خودروها و جمعیت در این مدت افزایش داشته است.»
به این ترتیب، ظاهرا داده‌های آماری از سطح کشور و نیز داده‌های آماری مربوط به تصادفات در تهران، هر دو از این فرض حمایت می‌کنند که تعداد موارد منجر به فوت در تصادفات جادهای و خودرویی در ایران کاهش پیدا کرده است.
کشورهای دیگر چقدر در جاده‌ها کشته می‌دهند؟
اما میزان موارد مرگ و میر در جاده‌ها در کشورهای دیگر چگونه است؟ در این زمینه هم آمارهای دقیقی وجود ندارد، اما دست‌کم «رده» کشورها مشخص است. به عنوان نمونه، برآوردهای «سازمان بهداشت جهانی» (WHO) نشان می‌دهد که ایران با ۲۰٫۵ مورد فوت به ازای هر ۱۰۰ هزار نفر جمعیت، جایی در «میانه» جدولِ بیشترین فوتی‌ها در تصادفات جادهای دارد. (داده‌های مربوط به ایران در سال ۲۰۱۶ میلادی به روز شده‌اند.)
بیشترین کشته‌های جادهای به ازای هر ۱۰۰ هزار نفر جمعیت، مربوط به کشور «لیبریا» در آفریقا است که در سال ۲۰۱۶ میلادی، ۳۵٫۹ کشته به ازای هر ۱۰۰ هزار نفر جمعیت داشته است. «کنگو» و «جمهوری آفریقای مرکزی» هم در رده‌های دوم و سوم هستند.
«تایلند» در جایگاه پنجم (پس از «تانزانیا») قرار گرفته و نخستین کشور غیرآفریقایی در این فهرست است. در «تایلند»، به ازای هر ۱۰۰ هزار نفر جمعیت، در سال ۲۰۱۶ میلادی ۳۲٫۷ مورد مرگ بر اثر تصادفات جادهای به ثبت شده است.
نروژ در سال‌های گذشته کمترین آمار تصادفات منجر به مرگ (نسبت به هر ۱۰۰ هزار نفر جمعیت) را داشته است.
«عربستان سعودی» هم با ۲۷٫۴ مورد مرگ بر اثر تصادفات جادهای به ازای هر ۱۰۰ هزار نفر جمعیت (البته در سال ۲۰۱۴ میلادی)، دومین کشور آسیایی است که از این نظر رکورددار است. «عمان»، «ویتنام»، «مالزی»، «لبنان» و «یمن» هم جاده‌های مرگبارتری در مقایسه با ایران دارند. (البته با حذف تمامِ کشورهای قاره آفریقا که در این فهرست در رتبه‌های بالاتری قرار دارند.)
اما جالب است که آمار موارد فوت بر اثر تصادفات جادهای در «ترکیه»، بسیار کمتر از ایران است. در ترکیه به ازای هر ۱۰۰ هزار نفر جمعیت، در سال ۲۰۱۶ میلادی ۱۲٫۳ نفر فوت شده‌اند. تعجب‌آور نیست که کشورهای توسعه‌یافته اروپایی هم در زمره بهترین‌ها هستند.
در «آلمان» (البته در سال ۲۰۱۹ و نه ۲۰۱۶ میلادی) تنها ۳٫۷ نفر به ازای هر ۱۰۰ هزار نفر جمعیت در تصادفات جادهای جان باخته‌اند. در همان سال، در «سوئد» تنها ۲٫۲ نفر و در «نروژ» تنها ۲ نفر به ازای هر ۱۰۰ هزار نفر در تصادفات جادهای کشته شده‌اند. به عبارتی، در سال ۲۰۱۹ میلادی، در نروژ تنها ۱۱۰ نفر در تصادفات جادهای جان باخته‌اند و این در حالی است که این تعداد، با آمارِ جانباختگان در تصادفات نوروزی در برخی سال‌ها در ایران برابر است.
نظرات