میلاد قزللو 
محصولات دانش‌بنیان قربانی کالای قاچاق
شرکت‌های دانش‌بنیان به منظور اقتصادی کردن فناوری چند سالی است که حضور پررنگ‌تری را در کشور تجربه می‌کنند اما برای رسیدن به اهداف تجاری‌سازی همواره با چالش‌هایی روبه‌رو هستند.
در باب اهمیت تولیدات دانش‌بنیان همین بس که رسوخ فناوری در محصولات صنعتی یا تولید محصولات بر پایه علم و دانش علاوه بر خودکفایی و توسعه، یکی از ستون‌های اصلی اشتغال فارغ‌التحصیلان محسوب می‌شود.
به گزارش تجارت‌نیوز، ایران با وجود تمام پیشرفت‌هایی که در حوزه تولید علم داشته، اکنون با چالش‌های متعددی در حوزه تجاری‌سازی مواجه است که این چالش‌ها تنها مختص ما نبوده و کشورهایی مانند کره جنوبی و سنگاپور نیز در فرآیند تبدیل فناوری به محصولات تجاری با این چالش‌ها روبرو هستند.
از آنجا که سهم عمده تولیدات تجاری بر پایه تکنولوژی بر عهده شرکت‌های دانش‌بنیان است، برای دریافت اطلاعات دقیق‌تر درباره مشکلات تجاری‌سازی محصولات دانش‌بنیان به سراغ این شرکت‌ها رفتیم.
کشور پایه تولیدات دانش‌بنیان را ندارد
حسین توحیدی، مدیرعامل یک شرکت دانش‌بنیان تولیدکننده دوربین در این رابطه گفت: بیشترین مشکل برای شرکت‌های دانش‌بنیان این است که فضای اقتصاد کشور ما، فضای دانش‌بنیان نیست و این شرایط برای کسب‌وکار نمی‌تواند مناسب باشد؛ به همین دلیل برخی که به دنبال سرمایه‌گذاری بالا هستند به وادی دانش‌بنیان وارد نمی‌شوند.
وی افزود: دیدگاه اقتصاد کشور به اقتصاد شرکت‌های دانش‌بنیان از بالا به پایین است؛ باید فضای واسطه‌گری ارگان‌های کارفرما که نقش واردات محصولات را بر عهده دارند از بین برود؛ مافیابازی در کشور ما بیشتر سودآور است.
به گفته وی، در کشور ما، راه دانش‌بنیان راه خوبی برای پول درآوردن نیست زیرا کشورمان پایه تولیدی ندارد و دانش‌بنیان شدن بخشی از تولیدی شدن است.
وی با تاکید بر اینکه بنابراین کسانی که به دنبال سودهای کلان هستند به سمت دانش‌بنیان سوق پیدا نمیکنند، خاطرنشان کرد: این نگاه اقتصادی کشور باید از ریشه اصلاح شود تا شاهد پیشرفت شرکت‌های دانش‌بنیان باشیم.
وی با اشاره به دیگر مشکلات شرکت‌های دانش‌بنیان اظهار داشت: حمایت‌های مالی و وام‌هایی که دریافت می‌کنیم سود بالایی دارند؛ وقتی ما در یک شرکت مواد اولیه را نقدا تهیه می‌کنیم و به صورت چکی به فروش می‌رسانیم بازپس‌دهی این وام‌ها با این درصد بالا کاری دشوار است؛ این تسهیلات باید تسهیل‌کننده باشند.
به قوانین جدید نیاز داریم
یکی از عواملی که باعث کندی حرکت شرکت‌های دانش‌بنیان می‌شود، نبود قانون‌های جدید است و این موضوع مانع سبقت تولیدات بر پایه دانش از محصولات سنتی می‌شود. شرکت‌های دانش‌بنیان همواره با این مشکل دست و پنجه نرم می‌کنند تا بتوانند گوی سبقت را برای تولید یک محصول فناورانه بربایند.
مدیرعامل یک شرکت دانش‌بنیان تولیدکننده مواد شوینده نیز با بیان اینکه مشکلات شرکت‌های دانش‌بنیان زیاد است، اظهار داشت: یک تولیدکننده اولین قدمی که برای تولید یک محصول برمی دارد اخذ مجوز است؛ این مجوزها از وزارتخانه‌های مختلف مانند صنایع، بهداشت و… اداره استاندارد اخذ می‌شود.
مهرتاش هدایتی‌منش با تاکید بر اینکه برای تولید یک محصول جدید مشکلات زیادی داریم، خاطرنشان کرد: چون این محصولات با فناوری‌های جدید تولید می‌شود، طبیعتا مصوبه‌هایی برای اخذ مجوز این محصولات لازم است اما قوانین و مصوبات در این زمینه وجود ندارد.
صنایع سنتی مشکل محصولات نوین
وی با بیان اینکه به‌روز شدن ارگان‌هایی که مجوز ارائه می دهند به محصولات دانش‌بنیان از ضروریات است، گفت: در اصل صنایع هنوز به صورت سنتی با شرکت‌های دانش‌بنیان که محصول جدید دارند، برخورد می‌کنند.
به گفته هدایتی، مدیران شرکت‌های دانش‌بنیان می بایست از یک طرف به دنبال تحقیقات و تولید باشند و از طرف دیگر پایی برای پیگیری در اداره‌ها برای دریافت مجوز داشته باشند.
شرکت‌های دانش‌بنیان معطل کارشناسان در سازمان‌های دولتی هستند
در همین رابطه دکتر سیروس زینلی، مدیر عامل یک شرکت تولیدکننده دارو بر پایه زیست فناوری با اشاره به عمده ترین چالش شرکت‌های دانش‌بنیان به خبرنگار مهر اظهار داشت: یکی از چالش‌ها سرعت پایین ارائه مجوز از سوی سازمان‌ها به محصولات دانش‌بنیان است به طوریکه باید ارائه مجوز به یک محصول دانش‌بنیان از سوی سازمان‌ها در اولویت بررسی قرار بگیرد.
وی تأکید کرد: سازمان‌ها اعلام می‌کنند که این تاخیر به دلیل کمبود کارمند و کارشناس برای بررسی طرح های شرکت‌هاست؛ پیشنهاد می‌کنیم یا تعداد این کارمندها افزوده شود یا بررسی پروژه ها توسط همین سازمان‌ها یا وزارتخانه‌ها برون سپاری شوند.
زینلی معتقد است اگر یک فرایند برای ارائه مجوز به شرکت‌های دانش‌بنیان که ۳ روز است، یک ماه به طول بیانجامد اول به شرکت دانش‌بنیان و بعد به کشور ظلم می‌شود.
وی با بیان اینکه دیر رسیدن دارویی به بازار که در شرکت‌های دانش‌بنیان به تولید می‌رسد به ضرر کشور خواهد بود، گفت: ما نمی‌توانیم کشور و شرکت‌ها را معطل کارشناس کنیم؛ هر دارویی دیرتر وارد بازار شود به ضرر کشور است.
وی با اشاره به دیگر مشکل شرکت‌های دانش‌بنیان برای ایجاد کسب‌وکار گفت: معمولا سرمایه در گردش این شرکت‌ها کم است؛ شرکت‌های دانش‌بنیان شرکت‌هایی هستند که تفکراتشان هر روز می‌تواند باعث ایجاد محصول جدید شود ولی وقتی وارد بحث تجاری می‌شود با عدم تولید محصول مواجه خواهند شد.
کمبود بودجه برای بازاریابی
صفا طاهرخانی یک فعال دانش‌بنیان با بیان اینکه مهمترین چالش شرکت‌های دانش‌بنیان به بازاریابی ارتباط دارد، گفت: معمولا شرکت‌های دانش‌بنیان برای بازاریابی بودجه ندارند و هیچ ارگانی برای حمایت از شرکت‌ها در این زمینه ورود پیدا نمیکنند.
سیدحسن امامی، مدیرعامل یک شرکت دانش‌بنیان که در شهرک علمی و تحقیقاتی اصفهان مستقر است در خصوص مشکلات شرکت‌های دانش‌بنیان اظهار کرد: مشکل اولیه شرکت‌های دانش‌بنیان همان سازمان‌های دولتی هستند؛ سازمان‌هایی که تا با محصول جدید مواجه می‌شوند بر اساس قانون‌های قدیمی خود برای ارائه تاییدیه به شرکت‌ها مخالفت می‌کنند.
وی با بیان اینکه طبیعی است که در شرکت‌های دانش‌بنیان محصول جدیدی به تولید می‌رسد، گفت: باید به سختی این سازمان‌ها را قانع کنیم که نیاز است قانون جدیدی برای هر محصول نو تصویب کنند و بر اساس آن تاییدیه به شرکت‌ها ارائه کنند.
امامی با اشاره به دیگر مشکل شرکت‌ها گفت: این باور عمومی و غلط همواره در کشور وجود دارد که محصول خارجی از محصول داخلی بهتر است به همین دلیل بازار شرکت‌های دانش‌بنیان تحت تاثیر قرار می‌گیرد.
به گفته وی، همچنین شرکت‌های دانش‌بنیان معمولا شناختی از بازار و شرایط اقتصادی کشور ندارند به همین دلیل به نظر می‌رسد لازم باشد در هر شهرک یا پارک‌های علم و فناوری یک شرکت بازاریابی وجود داشته باشد که به همه شرکت‌ها ارائه خدمات و مشاوره دهد.
اعتماد ایرانی ها به محصولات دانش‌بنیان ایرانی کم است
یکی از مسائلی که همواره در کشور وجود دارد عدم اعتماد مصرف‌کننده به کالای داخلی و برتر دانستن نمونه‌های خارجی است که همین موضوع می‌تواند بازار یک شرکت را تحت تاثیر قرار دهد. شرکت‌های زیادی هستند که همواره از این موضوع گله دارند و معتقدند تا مردم با اطمینان محصولمان را استفاده نکنند بازار خوبی نخواهیم داشت.
دکتر حسین نظربلند، مدیر شرکت دانش‌بنیان تولیدکننده کنتورهای هوشمند نیز در همین زمینه می‌گوید: در فضای دانش‌بنیان مسئله اصلی این است که مردم و دولت خودمان، محصول ایرانی را قبول ندارند.
وی با بیان اینکه مجموعه حمایت‌ها هم‌اکنون خیلی خوب است، به طوری که که این وضعیت به عنوان مثال با ۱۰ سال پیش قابل مقایسه نیست، اظهار کرد: شرکت‌های دانش‌بنیان استانداردهای جدید می‌طلبند تا محصول خود را با تکیه بر این استانداردها به فروش برسانند.
نظربلند با اشاره به دومین مشکل شرکت‌های دانش‌بنیان گفت: تامین مالی خریدار از جمله مشکلاتی است که همواره با شرکت‌های دانش‌بنیان بوده و هست. به همین دلیل ورود شرکت‌های دانش‌بنیان به کارهای صنعتی بزرگ خیلی دشوار است. لازم است که بازار شرکت‌های دانش‌بنیان تامین شود تا خریداران ذهنیت سنتی مبنی بر ارجحیت محصول خارجی به ایرانی را از سر بیرون کنند.
مردم از محصولات دانش‌بنیان آگاهی ندارند
هومن جهانیان فر یک فعال دیگر شرکت‌های دانش‌بنیان به مشکل دیگری در زمینه ارتباط مردم با محصولات دانش‌بنیان اشاره کرد و به مهر گفت: مشکل ما به عنوان یک شرکت دانش‌بنیان فروش است؛ معمولا مردم از این محصولاتی که در شرکت‌های دانش‌بنیان به تولید رسیده اطلاعی ندارند، در نتیجه فروش ما دچار مشکل می‌شود.
وی ادامه داد: تبلیغات و صدا و سیما می‌تواند در بالا بردن آگاهی مردم تاثیرگذار باشند تا بازار محصولات شرکت‌های دانش‌بنیان شکل بگیرد.
سود بالای وام‌های اعطایی به شرکت‌های دانش‌بنیان
عطا اکبری، مدیر یک شرکت دانش‌بنیان صنعتی با اشاره به نقش دولت در حمایت از دانش‌بنیان ها اظهار کرد: لازم نیست حمایت دولت تنها مالی باشد بلکه بخشی از آن می‌تواند حمایت‌های مکاتباتی باشد. مثلا اگر مصرف محصولات دانش‌بنیان از همین اداره‌های دولتی آغاز شود و آنها را در بدنه خود استفاده کنند، این آرام‌آرام در مردم ترویج داده می‌شود.
وی در خصوص دیگر نگرانی شرکت‌های دانش‌بنیان گفت: کالاهای تقلبی و قاچاق محصول تولیدشده در شرکت‌های دانش‌بنیان را به زمین می‌زند و دیدگاه مردم را نسبت به نمونه داخلی تغییر داده و همین منجر به شکاف بین بازار محصولات شرکت‌ها و مصرف‌کننده نهایی می‌شود. نیاز است که ستادهای فناوری محصولات مورد تایید خود را به مردم معرفی کنند تا آنها با اطمینان خاطر از یک محصول بهره‌مند شوند.
زمان بازپرداخت وام‌های شرکت‌های دانش‌بنیان کوتاه است
سجاد محمدی، مدیر شرکتی که محصول پانسمان‌های نانو تولید می‌کند، اظهار داشت: وامی که به شرکت‌های دانش‌بنیان اعطا می‌شود باید بعد از یک سال باز پرداخت آن آغاز شود! چگونه می‌شود که یک شرکت در ابتدای کار خود با این وام دو دستگاه بخرد و تمامی خریدهای شرکت را باید با وام‌های دیگر تهیه کند بعد از یک سال هم وامی که از دولت گرفته را بپردازد.
وی با تاکید بر اینکه زمان آغاز بازپرداخت وام‌های اعطایی به شرکت‌های دانش‌بنیان کم است، گفت: شرکت‌ها بعد از دریافت وام نمی‌دانند چگونه بازپرداخت وام را آغاز کنند.
ضرورت افزایش توانمندی های کسب‌وکارانه در شرکت‌های دانش‌بنیان
دکتر محمود شیخ‌زین‌الدین معاون نوآوری و تجاری‌سازی فناوری معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری با تاکید بر اینکه عمده‌ترین مشکل شرکت‌های دانش‌بنیان بازار است، اظهار داشت: برخی از دلایل بروز این مشکل عمده، مربوط به عواملی در داخل شرکت‌هاست که باید توانمندی‌های کسب‌وکارانه‌شان متناسب با توانمندی فناوارنه‌شان رشد کند تا به بازار مطلوبی دست بیابند. شرکت‌ها باید ترکیب اعضای هیات مدیره خود را طوری بچینند که افراد مسلط به بازار و مدیریت هم داشته باشند. البته این نتیجه در مورد شرکت‌های دانش‌بنیان نوپا مصداق دارد.
چند اقدام برای صیانت از بازار شرکت‌های دانش‌بنیان
وی با تاکید بر اینکه ورود محصولات شرکت‌های دانش‌بنیان به بازار دغدغه اصلی معاونت علمی و فناوری است، اظهار داشت: معاونت علمی در بسیاری از دانشگاه‌ها، مراکز نوآوری ایجاد کرده که عمده فعالیت این مراکز ارائه آموزش‌های لازم در حیطه کسب‌وکار است. البته معاونت علمی حتی با شرکت‌های سرمایه‌گذاری و بنگاه‌های بزرگ نیز وارد تعامل شده تا نسبت به ایجاد مرکز نوآوری اقدام کند.
شیخ‌زین‌الدین در خصوص ماهیت مراکز نوآوری گفت: آموزش از طریق مشاوره و هدایت‌گری، نظارت بر بازاریابی و ارائه خدمات مشابه به شرکت‌های دانش‌بنیان هدف مراکز نوآوری است تا شرکت‌ها بدانند چگونه باید وارد بازار شوند و محصول خود را بفروشند.
وی با بیان اینکه نوع مشکلات شرکت‌های دانش‌بنیان تولیدی و صنعتی متفاوت است و در مواردی نمی‌توانند مشکل بازاریابی خود را به تنهایی حل کنند، گفت: از این رو معاونت در صدد رفع این مشکل است ولی باید خود شرکت‌ها هم از نیروهایی که در این زمینه آگاه هستند استفاده کنند یا تجربیات شرکت‌های دیگر را سرلوحه کار خود قرار دهند.
معاون نوآوری و تجاری‌سازی فناوری اظهار داشت: معاونت علمی در صدد رفع مسائلی است که مربوط به بیرون شرکت‌هاست؛ یکی از این موارد در حوزه استاندارد است که پیگیری شد و خوشبختانه شورای عالی استاندارد صدور گواهی انطباق به محصولات دانش‌بنیان را تصویب کرد؛ این ابلاغیه در شهریور ماه امسال انجام شده و آیین‌نامه اجرایی آن آماده است؛ منتظر هستیم انشاالله بعد از روز جهانی استاندارد، سازمان ملی استاندارد این مصوبه ابلاغ و اجرایی شود.
وی با اشاره به دیگر اقدامات معاونت علمی در راستای رفع مشکلات شرکت‌های دانش‌بنیان گفت: یکی از مباحث جدی ارائه امتیازاتی برای شرکت‌های دانش‌بنیان و فناور در قوانین مربوط به مناقصات دولتی است که به مرحله اجرایی برسد. قانون حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان برای این موضوع پیش‌بینی شده است.
وی ادامه داد: قانون مناقصات کشور البته در رقابت با شرکت‌های خارجی ارجحیت را به شرکت‌های ایرانی داده که امتیاز بسیار خوبی است و این قانون در حال اجراست ولی می‌توان آن را کامل‌تر کرد.
وی با تاکید بر اینکه پیوست فناوری طرح‌های بزرگ نیز برای شرکت‌های دانش‌بنیان برای رفع مشکلات بازاریابی آنها به تصویب رسیده است، گفت: دبیرخانه شورای اقتصاد این موضوع را به صورت جدی پیگیری می‌کند؛ از آنجایی که طرح‌های بزرگ کشور برای شرکت‌های کوچک و متوسط بازار ایجاد می‌کند، موضوع پیوست فناوری این طرح‌ها مطرح و تصویب شد.
شیخ‌زین‌الدین با بیان اینکه یکی از اقدامات خوبی که در راستای رفع مشکلات شرکت‌های دانش‌بنیان انجام شده قانون رفع موانع تولید است، گفت: این قانون به شدت پیگیر حمایت از ساخت و تولید ایرانی است و ماده ۴۳ آن مربوط به شرکت‌های دانش‌بنیان است که آئین نامه اجرایی آن با همکاری مشترک معاونت علمی و فناوری و وزارت صنعت، معدن و تجارت آماده تصویب شد.
وی افزود: آخرین اقدام در مصوبه دولت برای صیانت از بازار شرکت‌های دانش‌بنیان این است که دولت ۱۰ هزار میلیارد تومان بازار جدید برای محصولات دانش‌بنیان به وجود بیاورد و این موضوع برای بازار شرکت‌های دانش‌بنیان می‌تواند بسیار با اهمیت باشد.
منبع: مهر
نظرات