ایمنی و آفت شعارزدگی

میلاد مرادی: هنوز داغ دل والدین دانش‌آموزان هرمزگانی که در حادثه واژگونی اتوبوس کشته شدند التیام پیدا نکرده بود، که چند روز قبل در‌پی آتش‌سوزی در پالایشگاه‌ تهران، چند نفر از پرسنل این پالایشگاه جان خود را از دست دادند.

به گزارش تجارت‌نیوز ، هنوز آتش ناشی از این سانحه خاموش نشده بود، که رسانه‌ها از آتش‌سوزی در دکل نفتی «رگ‌سفید» واقع در جنوب کشور خبر دادند. این حادثه نیز منجر به فوت چند نفر از هموطنان شد.

سوانح یک ماه گذشته در کنار سایر حوادث ریز و درشت دیگر، در حالی اتفاق می‌افتد، که هنوز یک سال از فاجعه بزرگ پلاسکو در تهران نگذشته است. حادثه‌ای که بازتاب جهانی داشت، و منجر به کشته شدن تعداد زیادی از مردم و از جمله امدادگران شد.

اگر حجم خسارات مادی و معنوی این حوادث را در کنار حوادثی مانند تصادفات رانندگی، حوادث محیط کار و سایر سوانح در نظر بگیریم، آنگاه شاید با تامل بیشتری از کنار تابلوی‌هایی مانند «اول ایمنی بعد کار» عبور کنیم.

حوادث مختلف در کنار آنکه باعث بروز مشکلات اجتماعی ریشه‌داری در کشور می‌شود، خسارات و هزینه‌های اقتصادی زیادی را نیز به کشور تحمیل می‌کند.

در همین راستا، تجارت‌نیوز، در گفتگویی با جواد نوفرستی، مدیر عامل انجمن جامعه ایمن ایران، به اهمیت توجه به ایمنی در کشور و تبعات مختلف آن پرداخته است.

نوفرستی، ضمن اشاره به نقش انسان در حوادث، معتقد است: سانحه و حادثه، عمدتا ساخته دست بشر و حاصل کوتاهی خود انسان‌ها است. از این رو باید حادثه و سانحه را از موضوع بلایای طبیعی مانند زلزله، جدا کرد.

هر چند در زلزله نیز با مقاوم‌سازی خانه‌ها و ارائه آموزش‌های لازم به مردم، تا حدود زیادی میزان خسارت پایین می‌آید. بحث ایمنی، در جهت آمادگی، مقابله یا پیشگیری از حادثه است. که می‌تواند منجر به فوت، مصدومیت یا زیان‌های مالی شود.

وی افزود: بحث ایمنی از همه لحاظ مورد توجه قرار گرفته است. چرا که در حوادث، جدای از سرمایه‌های انسانی که دچار فوت یا جرح می‌شوند، زیان‌های سنگین اقتصادی نیز به کشور تحمیل می‌شود.

موضوع این نیست که به خاطر منافع اقتصادی به مقوله ایمنی بپردازیم. چرا که اصل همان سرمایه انسانی و جان انسان است.

اگر منفعت اقتصادی در کار نباشد، معمولا به مقوله ایمنی توجه نمی‌شود. غالبا ایمنی را یک نوع هزینه می‌دانند نه سرمایه‌گذاری. به همین خاطر، به مقوله ایمنی توجه نمی‌شود.

اما جای تعجب و تاسف است که در کشور ما افراد و سازمان‌ها، به مقوله‌های ایمنی حتی اگر صرفه اقتصادی نیز داشته باشد، توجه نمی‌کنند.

نوش‌دارو پس از مرگ سهراب

نوفرستی در زمینه عدم توجه به پیشگیری از سوانح در کشور، گفت: از کودکی شنیده‌ایم که پیشگیری بهتر از درمان است. که البته ارزانتر هم هست. اما عملا حوزه‌های مختلف بر درمان متمرکز هستند. به طوری که سرمایه‌گذاری، مخارج و هزینه در زمینه درمان صورت ‌می‌گیرد.

در زمینه بیمه‌ها نیز، اساسا توجهی به پیشگیری نمی‌شود. در حالی‌که اگر بیمه‌ها در زمینه پیشگیری فعالیت کنند، از لحاظ اقتصادی به نفع خود آن‌ها نیز هست.

در زمینه مدیریت بحران نیز به همین ترتیب، هیچ توجهی به پیشگیری نمی‌شود. مدیریت بحران در کشور خود دچار بحران است. چرا که همواره منتظر است تا اتفاقی بیفتد و سپس اقدام کند.

سال گذشته معاون وزیر راه و شهرسازی، آماری ارائه داد مبنی بر اینکه در جاده‌ های کشور حدود 3500 نقطه حادثه‌خیر داریم که در حدود 1500 نقطه از آنها پرتکرار هستند. با بهبود این نقاط حادثه‌خیر می‌توان از برخی حوادث جلوگیری کرد.

در زمینه ایمن ساختن جاده‌ها، تجارب بسیاری وجود دارد. به عنوان مثال، گردنه ده‌علیرضا در شهرستان زرند استان کرمان، در یک بازه زمانی 9 ماه قبل از ایمن‌سازی، 35 کشته داشته است.

در حالی‌که بعد از ایمن‌سازی، در همان مدت زمان 9 ماهه، تعداد کشته‌ها به صفر رسید. لذا به نظر بنده، به صورت تخمینی حدود 50 درصد از سوانح ترافیکی به علت نا‌ایمن بودن جاده‌ها است.

مدیر عامل انجمن جامعه ایمن ایران، با اشاره به عوامل دخیل در حوادث ترافیکی، افزود: در حوادث ترافیکی گفته می‌شود که سه عامل انسان، خودرو و جاده تاثیر‌گذار است. هر چند به اشتباه، به گونه‌ای وانمود می‌کنند که عامل اصلی، انسان است.

در حالی‌که با مثال‌های متعدد می‌توانیم ثابت کنیم که عامل اصلی جاده است. تغییر فرهنگ ترافیکی مردم و ایمن ساختن خودروها، بسیار زمان‌بر است. اما ایمن ساختن جاده‌ها به راحتی و به سرعت امکان‌پذیر است.

غیر از پیشگیری، نکته دیگر در زمینه برخورد با حوادث ایمنی در کشور، آن است که همواره بعد از این حوادث به دنبال مقصر هستیم.

در حالی‌که این رویکرد مشکلی را حل نمی‌کند. ابتدا باید اشتباهات را شناسایی کنیم تا برای جلوگیری از تکرارش درس بگیریم. سپس به دنبال مقصر بگردیم.

رابطه میزان حوادث و رشد اقتصادی

نوفرستی با اشاره به اهمیت هزینه‌های قابل توجه اقتصادی، ناشی از حوادث و سوانح در کشور، گفت: از لحاظ تاثیرات اقتصادی ناشی از عدم توجه به مقوله‌های ایمنی باید بگویم، در برخی زمینه‌ها این تاثیرات مورد بررسی قرار نگرفته است.

اما در بسیاری از زمینه‌ها این تاثیر محاسبه شده است. براساس آمار، فقط خسارت‌های اقتصادی مستقیم ناشی از حوادث ترافیکی کشور بین 6 تا 8 درصد از تولید ناخالص ملی است. این آمار تا حدودی متفاوت است.

حتی اگر این آمار را 5 درصد در نظر بگیریم، به این معنی است که اگر در سال 10 درصد از حوادث ترافیکی کشور را کاهش دهیم، نیم درصد به رشد اقتصادی کشور کمک کرده‌ایم. در حالی‌که سال‌ها برای کشور ما رشد اقتصادی نیم‌درصدی آرزوی محال بوده است.

سال‌های 84 و 85 اوج حوادث ترافیکی در کشور بود که تعداد قربانیان به 26 الی 27 هزار نفر نیز رسید. اما در سال گذشته، این آمار به کمترین میزان خود در یازده سال گذشته رسیده است، که در حدود 16 هزار نفر است.

با مرور تجارب گذشته و افزایش مجموعه اقدامات، می‌توان بسیاری از حوادث ترافیکی را کاهش داد. در کنار این، اگر بیمه‌ها در کشور حتی با هدف سودآوری خود، بتوانند به دانش پیشگیری و تحلیل خسارت دست پیدا کنند، می‌توانند در کم کردن میزان خسارات اقتصادی ناشی از حوادث موثر باشند.

وی افزود: در زمینه محیط کار نیز آمار رسمی قربانیان در چند سال اخیر به 2000 نفر در سال رسید. حدود نصفی از این آمار مربوط به کارگاه‌های ساختمانی است. البته این آمار کاملا دقیق نیست.

چون امکان دارد بنابر دلایل مختلف برخی از موارد از قلم بیفتد. نکته جالب آنکه در برخی همایش‌ها مسئولین از کاهش آمار فوت کارگران در کارگاه‌های ساختمانی خبر می‌دهند. در حالی‌‌که این کاهش آمار، به علت کاهش ساخت‌و‌ساز بوده است. چرا که پروژه‌های ساختمانی اکثرا متوقف بوده است.

در زمینه حوادث ناشی از کار، کارفرمایان به علت آنکه توجه به ایمنی را هزینه می‌دانند، اساسا به ایمنی توجه نمی‌کنند.

از طرفی دستگاه‌های نظارتی مانند وزارت کار، بازرسی‌های دقیق ندارند. در آخر، خود کارگران نیز به مسائل ایمنی بسیار کم توجه هستند.

لذا به نوعی همه به ایمنی بی‌توجه هستند. بنده بعد از حادثه پلاسکو همواره بر این مورد تاکید داشتم که باید در این زمینه فرهنگ‌سازی کنیم، به این منظور حداقل یک کلاس چند ساعته باید برای اقشار مختلف مردم برگزار شود.

حادثه خبر می‌کند!

مدیر عامل انجمن جامعه ایمن ایران، در زمینه اهمیت خسارات اقتصادی ناشی از عدم ایمنی در شرکت‌های نفت و گاز گفت: یکی از بزرگترین چالش‌ها در وزارت نفت، کم‌توجهی به مسائل ایمنی است. به طوری که هم سال گذشته و هم امسال، حوادث متعددی در این حوزه به وقوع پیوست.

یکی از دلایل حادثه خیز بودن این صنعت خوردگی لوله‌های نفت و گاز است؛ سالانه هزینه سنگینی بابت خوردگی فلزات پرداخت می‌شود، گفته می‌شود رقمی در حدود 2 میلیارد دلار در سال بابت تعمیر خوردگی فلزات صنایع نفت و گاز، هزینه می‌شود.

این رقم بسیار قابل‌توجهی است، که از بیت‌المال پرداخت می‌شود. در این زمینه می‌توان با فناوری‌های نوین از چنین مواردی پیشگیری کرد.

نوفرستی در پایان افزود: در تهران در سه نقطه از شهر مخازن سوخت بر روی خط زلزله قرار دارد که شامل تاسیسات نفتی در شمال غرب تهران، شمال شرق و جنوب تهران است. اگر زلزله رخ دهد، فاجعه‌ بسیار بزرگی در این تاسیسات رخ می‌دهد. با توجه به حوادث مشابه مانند حادثه شهران سوال اینجاست آیا ما از همین حادثه پالایشگاه تهران درس گرفتیم یا خیر؟

تا دیر نشده کاری کنیم

حوادث متعدد در سالیان گذشته، آنچنان زیاد بوده که می‌توان ایران را کشور حادثه‌ها نامید. حادثه‌هایی که در آن عوامل انسانی به صورت‌های مختلف دخیل بوده‌اند. آنچه که در این سال‌ها به آن توجه نشده است، تبعات اقتصادی و اجتماعی ناشی از سوانح است.

به گونه‌ای که اندکی بعد از هر حادثه، همه چیز فراموش می‌شود.

شاید این روزها کمتر مسئولی به فکر خانواده‌ها و بچه‌هایی باشد که سرپرستشان را در حادثه پلاسکو از دست دادنده‌اند. یا آنکه به فکر ایجاد شغل برای کسبه‌ای باشد، که در خلال این حادثه شغل خود را از دست داده است.

لذا سوانح متعدد در کشور، علاوه بر آنکه با آسیب‌های اجتماعی بسیار زیادی همراه است، حجم عظیمی از خسارات اقتصادی به کشور تحمیل می‌کند.

مواردی مانند از دست دادن سرمایه‌های انسانی، از بین رفتن منابع و دارایی‌های فیزیکی و جبران مادی این خسارات، نمونه‌هایی از هزینه‌های اقتصادی تحمیل شده ناشی از حوادث است.

برای جلوگیری از این حوادث و کاهش خسارات ناشی از آن، راهی جز توجه اقشار مختلف مردم، دولت و تمامی دستگاه‌ها به مقوله‌ ایمنی نیست. چنین توجهی باید آنچنان در جامعه ایجاد شود که «اول ایمنی بعد کار» شعار نباشد.