هزینه ساخت یک فیلم مستند چقدر است؟
در یک مستند کارگردان می‌تواند تصویربردار، صدابردار، نورپرداز، نریشن و تمامی مراحل را بر عهده داشته و صفر تا صد کار را با تکیه بر توانمندی‌های خود به ثمر برساند. به طور معمول یک مستند قابل ارائه در جشنواره‌های داخلی بین 10 تا 15 میلیون تومان هزینه ساخت دارد.
محمد قهرمانی کوشان: بررسی افتخارات فیلم‌سازان ایرانی در جشنواره‌های بین‌المللی نشان می‌دهد که سهم سینمای مستند نسبت به سایر بخش‌های سینمای کشور بیش از همیشه است.
به گزارش تجارت‌نیوز ، افتخار آفرینی هنرمندان این عرصه نشان می‌دهد که توانایی‌های بالقوه‌ای در زمینه تولید آثار کوتاه و مستند وجود دارد که می‌تواند زمینه را برای حرکت به سمت اقتصادی‌سازی این محصولات فراهم کند.
در نگاه بسیاری از افراد جامعه یک ایده و یک دوربین می‌تواند عده‌ای را فیلم‌ساز کرده و در دسته هنرمندان قرار دهد. بدیهی است که آنچه در کنار ما می‌گذارد قابل گذشت نیست و هر سوژه‌ای می‌تواند آغاز ساخت یک فیلم باشد.
اما سینمای مستند، در تمامی دنیا آنچنان که با حال و احوال و اطراف انسان‌ها مرتبط است هر سوژه‌ای را به عنوان یک ایده مناسب برای ساخت فیلم نمی‌پسندد.
هزینه تهیه این دوربین از 5 میلیون تومان آغاز و می‌تواند تا سقف 30 تا 40 میلیون تومان هم ادامه داشته باشد.
به عبارتی فیلم مستند هم مانند یک محصول است که باید از ایده تا عمل، مراحل مختلفی را پشت سر بگذارد. درست است اقتصاد هنر در کشورمان هنوز هم جایگاه مناسبی پیدا نکرده و همچنان از منابع یارانه‌ای کسب روزی می‌کنند.
اما تحول آهسته سینمای ایران می‌تواند زمینه تغییر و تحول در بخش مستند را فراهم کند. اگر یک مستند را به چشم یک محصول ببینیم مراحل ایده تا تولید محصول نهایی باید تحلیل و بررسی شود.
سرمایه اولیه
بررسی میزان سرمایه اولیه برای راه‌اندازی کسبوکار؟ اين سرمايه در چه بخش‌هایی هزينه می‌شود؟ تجهيزات موردنیاز اين کسبوکار چه ميزان از سرمايه را از آن خود می‌کند؟
در مرحله اول باید طرح اولیه تهیه شود. در بیشتر مواقع طرح حاصل جستارهایی است که کارگردان در رابطه با موضوع مورد نظر انجام داده است. در این مرحله کارگردان با تکیه بر توانمندی‌های خود هزینه‌ای را پرداخت نمی‌کند.
گام بعدی پرورش ایده و حرکت به سمت فیلم‌برداری است. برای فیلم‌برداری یک مستند حتما یک دوربین مورد نیاز است. نکته قابل توجه در سینمای مستند نبود نیاز به صدابرداران حرفه‌ای و ملزومات مرتبط با آنها است.
از آنجایی که سینمای مستند باید بسیار به واقعیت نزدیک باشد یک دوربین برای ثبت وقایع می‌تواند کافی باشد. هزینه تهیه این دوربین از 5 میلیون تومان آغاز و می‌تواند تا سقف 30 تا 40 میلیون تومان هم ادامه داشته باشد.
به طور معمول یک مستند قابل ارائه در جشنواره‌های داخلی بین 10 تا 15 میلیون تومان هزینه ساخت دارد.
جالب است که بعضی مستندها قابلیت اجرایی شدن با یک میلیون تومان را هم دارند. مابقی هزینه‌ها شامل سفرها (درصورت وجود) حقوق پرسنل (درصورت وجود) و … می‌شود.
اما به طور کلی یک مستند می‌تواند هزینه‌ای از یک میلیون تومان با 100 میلیون تومان داشته باشد. از نظر کیفیت هم نمی‌توان نمونه یک میلیون تومانی را زیر سوال برد.
برگ برنده یک مستندساز تلنگری است بر اساس وقایع اجتماعی که بر پیکر جامعه می‌زند.
سینمای مستند در کشورمان مانند سینمای داستانی مخاطب ندارد. در نتیجه شانس فروش و ایجاد یک گردش مالی را از دست می‌دهد. کارگردان باید چشم امید به جشنواره‌های خارجی داشته باشد.
در یک مستند کارگردان می‌تواند تصویربردار، صدابردار، نورپرداز، گریمور، نریشن و تمامی مراحل را بر عهده داشته و صفر تا صد کار را با تکیه بر توانمندی‌های خود به ثمر برساند. به طور معمول یک مستند قابل ارائه در جشنواره‌های داخلی بین 10 تا 15 میلیون تومان هزینه ساخت دارد.
چالش‌ها و ریسک‌ها
کسبوکار با چه چالش‌ها و مشکلاتی روبه‌رو است؟ صاحب کسبوکار چه ریسک‌هایی را باید به جان بخرد؟ این ریسک‌ها چگونه برطرف می‌شود؟
در حالیکه سینمای داستانی در مسیر زمان دستخوش تغییرات بسیاری شده است اما سینمای مستند همچنان، سینمای هدف‌گرایی است. مستند، سینمای آگاهی است. طرح روشن و شفاف از هدف مستند، در ساختارشناسی مستندساز از فیلمی که می‌خواهد بسازد، بسیار مفید و مؤثر است.
تعیین هدف فیلم، مسیرهای رسیدن به هدف را مشخص می‌کند و از گرفتن تصاویری که اضافه و زیاد می‌خواهند جلوگیری خواهد کرد.
در نتیجه مهم‌ترین چالش همان اهمیت و ویژگی سوژه است. هر سوژه‌ای قابلیت پردازش نداشته و ممکن است مستند ساخته شده همان ویژگی تلنگر را نداشته باشد و در زمان ارائه به مخاطب مورد قبول واقع نشود.
تنوع و تفاوت دید به یک سوژه، و مهم و یا بی‌اهمیت بودن آن از نظر افراد مختلف متفاوت است و این موضوع یک چالش بزرگ برای محصول نهایی و یا در برخی مواقع برای ایده اولیه به وجود می‌آورد.
مشکل دیگر اقتصادی نبود سینمای مستند است. در بیشتر موارد محصولات تولید شده با حمایت قطعی مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی، تلویزیون و یا یک نهاد رسمی به بازار عرضه می‌شوند.
از آنجایی که سینمای مستند در کشورمان مانند سینمای داستانی مخاطب ندارد در نتیجه شانس فروش و ایجاد یک گردش مالی را از دست می‌دهد. در نتیجه کارگردان باید چشم امید به جشنواره‌های خارجی داشته باشد.
در حال حاضر تعرفه‌ای برای تولید مستند و حتی دستور زبان تولید وجود ندارد. همین موضوع بر میزان دستمزدها، درآمدها و پلن مالی مستند تاثیر می‌گذارد.
در حال حاضر بازار فیلم مستند مانند فیلم های داستانی مدیریت می‌شود درحالیکه تفاوت‌های بسیاری میان مخاطب فیلم داستانی و مستند وجود دارد.
سینمای مستند شبکه وسیع‌تری برای عرضه در اختیار دارد و باید در سینمای مستند گشایش بازار صورت بگیرد نه اینکه بر اساس الگوهای سینمای داستانی، بازار سینمای مستند هم مدیریت شود.
سال‌هاست که سایه سنگین روش‌های قدیمی و فرسوده تولید، بر سر سینمای مستند سایه انداخته است و بسیاری از مستندسازان نمی‌توانند فیلم خود را به موقع تحویل دهند. به همین دلیل امنیت اقتصادی وجود نداشته و کارگردان نمی‌تواند محصول قابل قبولی را ارائه کند.
در حال حاضر سینمای مستند برای «گیشه» نیست، به همین دلیل تولیدکنندگان و سرمایه‌گزاران بخش خصوصی و حتی دولتی کمتر ریسک سرمایه‌گذاری در این حوزه را می‌پذیرند، اما باید خاطرنشان کرد در صورت توجه به فیلم کوتاه و مستند ظرفیت بسیار خوبی در جذب سرمایه و بهره اقتصادی وجود دارد.
اشتغال‌زایی
میزان اشتغال‌زایی این کسبوکار چقدر است؟ این کسبوکار برای چند نفر و چگونه اشتغال‌زایی می‌کند؟ حاشيه سود آن چقدر است؟
برخلاف سینمای داستانی، سینمای مستند فضای عظیمی برای کسبوکار به وجود نمی‌آورد. یک نفر به عنوان کارگردان می‌تواند از ایده تا تولید محصول را مدیریت کرده و تمامی مراحل را به تنهایی مدیریت کند.
اما به طور معمول یک کارگردان، یک فیلم‌بردار، یک دستیار و یک مسئول هماهنگی ساخت یک مستند خوب و قابل عرضه را بر عهده می‌گیرند. در بیشتر مواقع این افراد دستمزد و حقوق ثابتی دریافت نکرده و آنچه که به آنها پرداخت می‌شود حق پروژه نام دارد.
در یک مستند معمولی که مورد حمایت هیچ سازمان و یا نهادی قرار نگیرد نهایتا یک تا دو نفر حضور دارند و تمامی مراحل باید به دست این افراد انجام شود.
از آنجایی که سینمای مستند در کشورمان به صورت بازاری عرضه نمی‌شود هیچ گردش مالی خاصی هم وجود ندارد و نهایتا باید به دریافت جایزه‌های بین‌المللی و عواید آن بسنده کرد.
به همین دلیل حاشیه سود خاصی هم برای تولید این محصول در نظر گرفته نمی‌شود. البته در موارد موفق هم جایزه‌های گران‌قیمت و موارد قابل توجهی از آن تولیدکننده‌های داخلی شده است. روند ساخت فیلم‌های مستند به دو حالت است:
در روش اول سازمان‌ها و ارگان‌های دولتی مانند «مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی»، «سینمای جوان» و «حوزه هنری» حامی مالی هستند و محصول از صفر تا صد با حمایت مالی آنها ساخته می‌شود.
در روش دوم بخش خصوصی به عنوان حامی مالی وارد جریان شده و پروژه ساخت مستند را بر عهده می‌گیرند. در این روش هزینه‌ها تنها در راستای تهیه و تولید یک محصول فرهنگی صرف می‌شود و فیلم‌ساز دیگر به بازگشت آن فکر نمی‌کند.
نظرات