شمال، جنوب می‌شود؟ / هشدار بحران ریزگرد در خلیج گرگان

به گزارش تجارت‌نیوز ، ۳۰ درصد از خلیج گرگان که بزرگترین خلیج دریای خزر است، خشک شده. خلیج گرگان زیستگاه گونه‌های آبزی زیادی است اما هر چه زمان بیشتری می‌گذرد، بیشتر در معرض خشک شدن قرار می‌گیرد. تا جایی که به گفته استاندار گلستان ۳۰۰ هزار هکتار از اراضی این استان در معرض بیابانی شدن قرار دارد و این یعنی کانون ریزگرد شدن! چرا خلیج گرگان به این روز افتاد و در آینده چه خطراتی در پی دارد؟

تغییر مسیر رودخانه باعث خشک شدن خلیج گرگان شده؟

اسماعیل کهرم، بوم‌شناس و فعال محیط زیست در این مورد به تجارت‌نیوز می‌گوید: «خشک شدن خلیج گرگان در ادامه می‌تواند آثار زیان باری داشته باشد که از جمله آن می‌توان به ایجاد ریزگرد یا جابه‌جایی شهروندان این منطقه اشاره کرد.»

این فعال محیط زیست می‌گوید ادامه می‌دهد: «در طول تاریخ مهاجرت‌های بزرگ و دسته جمعی انسان‌ها به دنبال مسائل غذایی بوده است. استان گلستان و مازندران از دیرباز سبد تامین غذایی ایران بوده‌اند. الان هم سفره آب زیرزمنی آنها تهی شده است و زمانی که آب نباشد، یعنی غذا نیست. بنابراین در آینده می‌تواند موجب جابه جایی ساکنان این منطقه شود.»

از جمله آثار دیگر خشک شدن خلیج گرگان، ایجاد ریزگردهاست. مناطق بیابانی،خشک و نیمه خشک فاقدپوشش گیاهی کانون ریزگردها هستند و اگر خلیج گرگان خشک شود، احتمالا سرنوشتی مشابه خوزستان را داشته باشد. هادی حق شناس، استاندار گلستان نیز پیش‌تر به آن اشاره کرده بود: «بخشی از مناطق در شمال استان با توجه به وضعیت خاک، پوشش گیاهی فقیر و کاهش بارندگی و خشکسالی پتانسیل تبدیل شدن به بیابان را دارد و می‌تواند منشأ ریزگرد باشد.»

خلیج گرگان وسعت ۴۰۰ کیلومترمربعی دارد که زمزمه خشک شدن آن چند سالی است شروع شده. استاندار گلستان هم گفته: «سازمان محیط زیست به عنوان متولی مدیریت پدیده ریزگرد‌ها در کشور است و تلاش داریم با استفاده از منابع ملی سازمان و منابع استانی انتقال آب به خلیج گرگان و لایروبی آن در کوتاه‌ترین زمان ممکن امکان تهدید شهر‌های استان توسط ریزگرد‌ها را کاهش دهیم.» حالا باید این وعده چقدر محقق می‌شود؟

خشک شدن خلیج گرگان می‌تواند منجر به مهاجرت شود

کهرم می‌گوید: «دلایل مختلفی در خشک شدن خلیج گرگان موثر بوده، که بخشی از آن طبیعی و بخشی از آن مصنوعی است. کف دریای خزر هزاران یا میلیون‌ها چشمه است. این چشمه‌ها وقتی فعال باشند آب بالا می‌آید و برعکس.»

کهرم در ادامه می‌گوید: «در حال حاضر آب دریای خزر فروکش کرده و چشمه‌ها کمتر فعال هستند. در ادامه بخشی از خلیج گرگان هم خشک شده است. این بخش طبیعی ماجراست.»

این فعال محیط زیست در ادامع به عوامل انسانی خشک شدن خلیج گرگان اشاره می‌کند: «اما رودخانه‌هایی که خلیج گرگان را آب می‌دهند در دست خودمان است. برخی با تغییر مسیر رودخانه مانع رسیدن آب به خلیج گرگان می‌شود. این تغییر مسیر هم تنها به هدف کشاورزی صورت می‌گیرد که منافع زمین‌داران تامین شود. این دست کارها موجب از بین رفتن رژیم طبیعی خلیج گرگان و خشک شدن آن شده است.»

آنطور که کهرم می‌گوید: «تغییر مسیر رودخانه از قدیم الایم صورت می‌گرفته اما قبلا با بیل بوده الا با ماشین سنگین این کار را انجام می‌دهند و خلیج گرگان را به مرگ نزدیک می‌کنند.»

اما در مناطق شمالی کشور تنها خلیج گرگان نیست که این روزها حال و روز خوشی ندارد. به گفته کارشناسان محیط زیست بخش یزرگی از تالاب بین المللی انزلی که در کنوانسیون جهانی رامسر هم ثبت شده، خشک شده است. در خشک شدن تالاب انزلی به گفته محمد درویش، فعال محیط زیست دلایل مختلفی اثرگذار بوده، از جمله پرداخت نشدن حق‌آبه و بارگذاری‌های زیادی در بالادست تالاب انزلی. مجموع وضعیت مناطق شمالی کشور این سووال را مطرح می‌کند که آیا شمال کشور هم مانند خوزستان خشک می‌شود؟