چالش نوسازی خودروهای سنگین؛ ۲۰۲ هزار غول پیر را چگونه جوان کنیم؟

میلاد مرادی: رئیس‌جمهور در همایش «طرح‌های نوسازی ناوگان حمل‌و‌نقل جاده‌ای، درون‌شهری و طرح‌های اشتغال‌زایی» از ابرپروژه‌ای به نام نوسازی خودروهای فرسوده سنگین پرده برداشت.

به گزارش تجارت‌نیوز ، صحبت از نوسازی 202 هزار خودرو فرسوده سنگین در کشور است. نوسازی خودروهای فرسوده از آن دست موضوعاتی است که هر ایرانی حداقل در طول سال چندین بار از زبان مسئولین می‌شنود.

با این حال، گویا این بار دولت عزم خود را جزم کرده تا خودروهای فرسوده سنگین را از رده خارج کند. اما پروژه‌های بزرگ چالش‌های بزرگی نیز بر سر راه دارند. این طرح نیز از این قاعده مستثنی نیست.

طرح‌های خوب در صف اجرا!

جواد نوفرستی، مدیرعامل انجمن جامعه ایمن ایران و کارشناس اقتصاد و انرژی در این مورد به تجارت‌نیوز می‌گوید: اصل این طرح خوب است. در گذشته نیز چنین طرح‌هایی بوده است. اما احتمال اجرایی شدن آن بسیار کم است.

وی در ادامه می‌افزاید: اصل این طرح مربوط به ماده 12 قانون رفع موانع تولید است. قبلا نیز چنین طرحی جز برنامه‌های پیشنهادی بهینه‌سازی مربوط به بند «ق» تبصره 2 قانون بودجه سال 93 بود. که اتفاقا طرح افزایش کارآیی موتورخانه‌ها نیز در همان راستا بود.

اما واقعیت آن است که چنین طرح‌هایی قبلا امکان اجرا شدن پیدا نکرد. اکنون نیز طرح نوسازی خودروهای سنگین خیلی خوب است. اما امیدواریم که اجرا شود و مثل این طرحی که گفتم، نشود.

در مورد اینکه تا چه اندازه مالک خودروها یا سرمایه‌گذار برای اجرای این طرح راغب باشند، تا حدودی جای سوال است. همین امر احتمال اجرایی شدن این طرح را پایین می‌آورد.

وی می‌افزاید: خودروهای فرسوده سنگین به دو لحاظ مشکل‌ساز هستند. که یکی مربوط به نقش آنها در آلودگی هوا و دیگری، پایین بودن ایمنی این خودروها و نقش مخرب‌شان در تصادفات است.

به عنوان مثال، اتوبوس‌ها و کامیون‌هایی که در جاده‌ها اجازه تردد ندارند، اما متاسفانه می‌بینیم که شب‌ها در کلانشهرها حضور پیدا می‌کنند که باعث آلودگی کلانشهرها می‌شوند.

این در حالی است که همیشه هم گفته‌اند که اتوبوس‌ها و کامیون‌های بالای 25 تا 30 سال نباید تردد داشته باشند و به تدریج باید جایگزین شوند.

سهم عمده دولت در مالکیت خودروها

نوفرستی با اشاره به اینکه مالک بخش عمده‌‌ای از خودروهای سنگین خود دولت است، می‌گوید: دولت همواره اعلام می‌کند، به مالکین خودروهای فرسوده تسهیلات اعطا می‌کند تا خودرو خود را تعویض کنند. نکته‌ای که وجود دارد این است که مالک بسیاری از این خودروها عمدتا خود دولت، شرکت‌های دولتی و شبه‌دولتی هستند.

منظور از دولت هم در اینجا تنها قوه مجریه نیست. هم سه قوه و هم بسیاری از نهادهای دیگر را در برمی‌گیرد. سوال این است که آیا مثلا شهرداری‌ها در قالب بودجه سال آینده خود، ریالی برای این طرح در نظر گرفته‌اند یا خیر؟ در حالی که اینچنین نیست.

در کل، به نظرم احتمال اجرایی شدن چنین طرحی بسیار کم است. حتی اگر تا پایان دولت دوازدهم هم بخشی از آن اجرایی شود، باز خوشحالی خواهد داشت.

موضوع دیگر این است که این طرح برای مالکین خودرو جذابیت ندارد. معمولا مالکین خودروهای سنگین، تا زمانی‌که خودرو آنها قابل‌استفاده است، نسبت به نوسازی آن اقدام نمی‌کنند. بلکه قصد دارند تا همچنان از آن استفاده کنند.

در بحث طرح افزایش کارایی موتورخانه‌ها نیز همین موضوع تامین سرمایه از چالش‌‍‌های اصلی اجرای طرح بود. چون هیچ فردی برای سرمایه‌‌گذاری در این طرح پیش‌قدم نمی‌شد.

که به نظرم اگر در طرح‌ افزایش کارایی موتورخانه‌ها، سرمایه‎‌گذار را مردم قرار می‌دادند، این طرح امکان اجرایی شدن پیدا می‌کرد. طبیعتا طرحی که منافعی برای مردم در پی خواهد داشت، خودبه‌خود توسط مردم اجرا خواهد شد.

البته سرمایه مورد نیاز برای موتورخانه‌ها زیاد نبود. مثلا برای موتورخانه یک ساختمان ده واحده، نیاز به پنج میلیون سرمایه بود. اما طرح نوسازی خودروهای فرسوده سنگین این‌گونه نیست و نیاز به سرمایه بیشتری دارد.

وی در پایان می‌گوید: از طرفی، چون سوخت در کشور ارزان است و مانع قانونی محکمی نیز در برابر فعالیت خودروهای فرسوده سنگین وجود ندارد، به همین دلیل مالکین از این طرح استقبال نخواهند کرد. برای این طرح نیز همانند موضوع کمربند ایمنی باید در کنار مباحث تشویقی و انگیزشی، یک جنبه فشار قانونی نیز باشد.

به عنوان مثال، اعلام بکنند که بعد از یک تاریخی از تردد خودروهای سنگین بالای 25 سال جلوگیری به عمل خواهد آمد و در صورت تردد به پارکینگ منتقل خواهند شد. اگر اهرم و اجبار قانونی در کار نباشد به نظرم چندان امکان اجرایی شدن این طرح وجود ندارد.