قبل از آنکه دیگر کیکی روی میز نباشد
عضو هیات رئیسه اتاق بازرگانی تهران با اشاره به کوچک‌تر شدن کیک اقتصاد ایران در دو دهه اخیر و رقابت گروه‌های ذی‌نفع برای کسب سهم بیشتر به هزینه مردم، تاکید دارد که راه توسعه فقط سخت‌افزاری نیست و باید ذهنیت‌ها نیز آماده پرش به سوی توسعه باشد و جهش تولید با مشارکت کردم زمانی حاصل می‌شود که رانت‌ها، قیمتگذاریهای دستوری، ارزهای ترجیحی، محدودیت‌های تجاری و حمایت‌های ظاهری از تولید سیاست حاکم براقتصاد نباشد.
به گزارش تجارت‌نیوز، سال 1355 که ژیسکار دِستَن، رییس‌جمهور وقت فرانسه، به ایران سفر کرده بود شاه شخصاً به استقبال وی در فرودگاه رفت. در مسیر برگشت به کاخ وقتی از خیابانی تر و تمیز و گل‌کاری شده عبور می‌کردند، شاه درباره نظریه به سوی تمدن بزرگ و کتابی که در این زمینه نوشته بود با او حرف می‌زد و به دستن گفت ما در 10 سال آینده از نظر توسعه به ژاپن خواهیم رسید. ژیسکار دستن همان‌جا به شاه گفت برای جامعه‌ای که مجبور است اطراف گل‌کاری‌ها و چمن‌کاری‌هایش در باغچه‌های خیابان نرده بکشد، این حرف‌ها خیلی زود است و شما راه زیادی تا رسیدن به دروازه‌های توسعه در پیش دارید.
همان‌طور که پیانو خریدن شما را پیانیست نمی‌کند؛ همان‌طور که خریدن راکت تنیس شما را تنیسور نمی‌کند؛ جاده و فرودگاه و کارخانه ساختن، دست هر نفر یک خودرو، یک لپتاپ و یک تلفن هوشمند دادن شما را توسعه یافته نمی‌کند. قسمت سخت‌افزاری توسعه را که کارخانه است و فرودگاه و ابزارها و تجهیزات می‌توان با پول وارد کرد ولی قسمت نرم‌افزاری و مغزافزاری توسعه به این راحتی‌ها و سادگی‌ها وارد ذهن و ترجیحات رفتاری و عادات مردم نمی‌شود. ما هنوز در مرحله سخت‌افزاری و البته آسان توسعه گیر کرده‌ایم و راه درازی در مرحله نرم‌افزاری، مغزافزاری و صد البته دشوار توسعه باقی مانده است.
این روزها، کشور درگیر مناقشه‌ای است برای توزیع کیک کوچک و در حال کوچک‌تر شدن اقتصاد. ائتلاف‌های پرقدرتی که برای سهم بیشتر از دلارهای نفتی، وام‌های بانکی ارزان، آب زیرزمینی اندوخته نسل‌ها، گاز و گازوئیل و برق یارانه‌ای و دسترسی به امضاهای محدودکننده تجارت و ایجادکننده انحصار و قیمتگذاری دستوری، دولت و بخش‌هایی از حکومت را تسخیر کرده‌اند؛ رسانه‌ها و تریبون‌های بسیاری را به دست گرفته‌اند و قواعد توزیع کیک حقیر اقتصاد ایران را به نفع خود و به بهای ناکارآمدی اقتصاد ملی و فقر بیشتر اکثریت ملت ایران تنظیم می‌کنند.
ما دولت و مجلس و بودجه و آیین‌نامه و دستورالعمل را وارد کرده‌ایم؛ وزارتخانه‌های جور واجور با اسامی گوناگون کم نداریم؛ برنامه توسعه نوشتن را تقلید کرده‌ایم؛ سامانه‌های عریض و طویل و اداره نظام‌های ملی را تدارک دیده‌ایم اما همه این بوروکراسی، سخت‌افزار توسعه و پیشرفت است و صرفاً توهم رسیدن به توسعه را ایجاد می‌کند. غافل از آنکه تا نگرش و باورمان نشود که باید به توزیع ثروت روی بیاوریم و از توزیع فقر فاصله بگیریم راه به جایی نخواهیم برد. غافل از آنکه تا دیوارهای بلند انحصار و توزیع رانت‌های چرب و نرخ‌های چندگانه فسادزای ارزی و قیمتگذاریهای دستوری و تکلیفی مخرب رقابت را کنار نگذاریم و به تولید واقعی ثروت و ارزش افزوده برای مردم ایران و بزرگ‌تر کردن کیک اقتصاد ایران روی نیاوریم، هنوز اندر خم یک کوچه‌ایم.
غافل از آنکه تا باور نکنیم که محیط رقابتی، کارآمدی می‌آورد و روی برگرداندن از زنجیره‌های تجارت و تولید جهانی و محدود شدن به بازار ایران ظاهرش جذاب است و کیفیت و کمیت تولید ایران را فدای منافع عده محدودی می‌کند؛ همه آن بوروکراسی و وزارتخانه‌ها و آیین‌نامه‌ها و دستورالعمل‌ها و برنامه‌های چندساله و بودجه‌های حجیم، حکم پیانو یا راکت تنیس را دارند و خبری از پیانیست شدن یا تنیسور شدن نیست.
زمانی که از مشارکت مردم و بخش خصوصی برای جهش تولید صحبت می‌شود؛ معنایش این نیست که بخش خصوصی و مردم کارخانه بسازند و شرکت تاسیس کنند و مجتمع صنعتی احداث کنند بلکه بیشتر از هر چیزی انتظار می‌رود که بخش خصوصی واقعی و سالم ایران که البته این روزها نحیف شده است، بتواند پیوندهای مستحکم ائتلاف‌های قوی و مخرب ایجادکننده انحصار و رانت و فساد را بشکنند، در مقابل رانت‌ها و قیمتگذاریهای دستوری و ارزهای ترجیحی و محدودیت‌های تجاری و حمایت‌های ظاهری از تولید بایستد و روشنگری کند و قبل از آنکه دیگر کیکی روی میز نباشد، آنهایی را که با شعارهای پوچ پوپولیستی جامعه را فقیرتر و ضعیف‌تر می‌کنند، عقب برانند.
بهار بر شما و همه آنانکه دل در گرو شکوفایی واقعی اقتصاد ایران و بهبود معیشت و رفاه مردم ایران زمین دارند و از مسیر درست برای تحقق این هدف درست تلاش می‌کنند، مبارک باد.
*فرزین فردیس، عضو هیات رئیسه اتاق بازرگانی تهران
نظرات