قیمت نفت پس از اجلاس اوپک چه می‌شود؟

پیش‌بینی‌ها نشان می‌هد که غیراوپکی‌ها در سال آینده بیش از دو میلیون بشکه در روز افزایش تولید خواهند داشت که از آن تحت عنوان سونامی غیراوپک یاد می‌شود. اجلاس اوپک فردا در وین در حالی برگزار می‌شود که قیمت‌ها در نیمه دوم سال 2018 با نوسانات بسیاری مواجه بوده و بازار طولانی‌ترین سقوط بی‌وقفه را طی سه دهه گذشته در ماه نوامبر تجربه کرد. عربستان و روسیه اعلام کرده‌اند که بر سر تمدید توافق کاهش تولید در سال 2019 به توافق رسیده‌اند اما هنوز مشخص نیست که میزان کاهش چقدر خواهد بود. محمد خطیبی، نماینده پیشین ایران در اوپک در گفتگو با تجارت‌نیوز به چند پرسش در این زمینه پاسخ می‌دهد.

به نظر شما چه تصمیماتی در اجلاس روز پنج‌شنبه گرفته می‌شود و این تصمیم‌ها چه تاثیری بر قیمت نفت می‌گذارد؟

این اجلاس در حالی برگزار می‌شود که پیش‌بینی‌ها دلالت بر این دارد که در سال آینده اگر ما بازار را مدیریت نکنیم، مازاد عرضه در بازار ایجاد می‌شود، تولید کشورهای غیراوپکی به شدت بالا رفته است. پیش‌بینی‌ها نشان می‌دهد که تولید غیراوپکی‌ها در سال آینده بیش از دو میلیون بشکه در روز افزایش خواهد یافت و در حال حاضر از آن به عنوان سونامی غیراوپک نام می‌برند.

در این شرایط اگر اوپک مدیریت عرضه نداشته باشد، بازار با مازاد عرضه مواجه می‌شود که این مازاد می‌تواند قیمت‌ها را کاهش دهد. بنابراین یکی از مهم‌ترین ‌کارهای اوپک این است که کماکان بازار را مدیریت و تعادل را در بازار حفظ کند. به همین دلیل، اوپک باید دست‌کم یک میلیون بشکه در روز کاهش تولید داشته باشد.

اگر غیراوپکی‌ها از جمله روسیه و بقیه کشورها هم که مایلند با اوپک همکاری داشته باشند، تولید خود را حداقل 300 تا 400 هزار بشکه کاهش بدهند، در مجموع تولید تا حدود یک میلیون و 400 هزار بشکه کاهش داده می‌شود که این میزان می‌تواند بازار را متعادل نگه دارد. اما اگر این اتفاق نیفتد و تولیدکنندگان توجهی نداشته باشند و کاهش تولید ندهند، قطعا ما بیش از یک میلیون بشکه مازاد در بازار خواهیم داشت و این مساله می‌تواند روی قیمت‌ها تاثیر منفی بگذارد.

بنابراین بسته به آن قیمتی که تولیدکنندگان می‎‌خواهند از آن برخوردار باشند، بایستی بازار را مدیریت بکنند. اگر قیمت همان حدود 70 دلار را می‌خواهند، بایستی بازار را مدیریت کنند و دست‌کم یک میلیون و سیصد هزار بشکه کاهش بدهند. اگر این تصمیم را بگیریند، ما می‌توانیم به همین قیمت‌های فعلی امیدوار باشیم. اما اگر تصمیمی گرفته نشود و بازار به حال خود رها شود، ما باید منتظر قیمت‌های پایین‌تر باشیم.

آیا نماینده‌ای از ایران حضور خواهد داشت و ایران چقدر می‌تواند بر روند این تصمیمات تاثیر داشته باشد؟

در اجلاس وزرا، طبیعتا وزرا از تمامی کشورها حضور پیدا می‎کنند و تصمیمات هم با اجماع آنها صورت می‌گیرد. ولی اگر قرار باشد که کاهشی اعمال شود، طبیعتا ایران نمی‌تواند کاهش تولید را بپذیرد. دلیل آن هم مشخص است. به دلیل تحریم‌ها تولید ایران تا حدی کاهش یافته، بنابراین اصولا باید در چنین تصمیماتی کشورهایی مثل ایران استثنا باشند. چون پیشاپیش خودشان کاهش را داشته‌اند و نباید از ایران بخواهند که در این شرایط کاهش بیشتر را هم بپذیرد.

طبیعتا این تصمیم شامل کشورهایی می‌شود که در شرایط غیرعادی قرار ندارند. کشورهایی چون لیبی، نیجریه و ایران نیازی به کاهش تولید ندارند. البته شرایط لیبی رو به بهبود است. می‌توان از کشورهایی که شرایطشان رو به عادی شدن است انتظار پایبندی به این توافق را داشت. اما زمانی که کشورهایی به دلایل مختلف در شرایط غیرعادی قرار دارند، طبیعتا بایستی مستثنی باشند.

نماینده پیشین ایران در اوپک می‌گوید: اگر تولیدکنندگان اوپک خواستار قیمت حدود ۷۰ دلار هستند، باید بازار را مدیریت کنند و دست‌کم یک میلیون و سیصد هزار بشکه کاهش بدهند.

سوال بعدی در مورد کشور قطر است. آیا خروج قطر ضربه‌ای به اوپک وارد می‌کند و ممکن است پس از این، کشورهای دیگر هم از اوپک خارج شوند؟ پیش‌بینی شما از آینده سازمان اوپک چیست؟

هر سازمانی معمولا ورود و خروج دارد. ما در همین اوپک ورود و خروج زیاد داشتیم و قطر هم یکی از آنهاست. ولی خوب طبیعتا هیچ سازمانی مایل نیست که اعضای خودش را از دست بدهد. بلکه مایل است اعضای جدیدتری هم جذب بکند.

طبیعتا خروج هر عضوی برای یک سازمان پدیده خوبی نیست و باید ریشه‌یابی شود و به اصطلاح ببینند که دلایل خروج چه بوده است. چنانچه دلایل خاص آن کشور باشد، خوب خیلی ربطی به سازمان ندارد، اما اگر عملکرد سازمان در خروج اعضا موثر باشد، آن سازمان باید خودش را اصلاح کند. من فکر می‌کنم اوپک باید تا حدی خود را از مسائل سیاسی دور نگه دارد و بیشتر روی مسائل اقتصادی کار بکند.

همان‌طور که گفته می‌شود این سازمان، یک سازمان اقتصادی است و باید از مسائل سیاسی و جهت‌گیری‌ها و دخالت‌های سیاسی به دور باشد. این مسائل باعث نگرانی و ناامیدی اعضا می‌شود.

من فکر می‌کنم هر چقدر اوپک به وظیفه اصلی خودش برگردد و همان کارهای اقتصادی را انجام بدهد، می‌تواند اعضای بیشتری هم جذب کند. ولی اگر به سمت بحث‌ها، دخالت‌ها و موضع‌گیری‌های سیاسی برود طبیعتا خوشایند برخی از اعضا نخواهد بود. البته من نمی‌خواهم بگویم که قطر حتما به این دلیل از اوپک خارج شده است. این مساله باید حتما ریشه‌یابی بشود. اگر دلیل خاص، مسائل خود آن کشور بوده که خیلی ربطی به سازمان ندارد، اما اگر شرایطی از سازمان باعث شده که یک عضوی خارج شود، در این صورت این سازمان باید خود را اصلاح کند.

با توجه به اینکه میزان تولید نفت قطر بسیار محدود است، آیا خروج این کشور از اوپک می‌تواند تاثیری بر قیمت نفت داشته باشد؟

نه من فکر نمی‌کنم خروج قطر از اوپک تاثیری بر قیمت نفت داشته باشد. قطر و دو سه کشور دیگر از اعضای اوپک هستند که روزانه حول و حوش 500 هزار بشکه و کمتر نفت تولید می‌کنند که چندان قابل توجه نیست. اهمیت قطر به دلیل تولید گاز است. این کشور گاز قابل توجهی تولید و صادر می‌کند.

بنابراین خروج این کشور از اوپک تاثیر چندانی بر بازار ندارد. چون کشوری نیست که ظرفیت مازاد تولید داشته باشد و بگوییم حالا مثلا با عضویت در اوپک 500 هزار بشکه تولید می‌کند و اگر خارج شود، تولیدش را به یک میلیون بشکه در روز افزایش می‌دهد. این‌طور نیست. یعنی چنین ظرفیتی را ندارد که بخواهد پس از خروج از سازمان ظرفیت مازاد خود را آزاد کند و خارج از سهمیه‌بندی‌ها تولید قابل توجهی را به بازار عرضه کند. بنابراین من فکر نمی‌کنم خیلی تاثیر قابل توجهی روی بازار داشته باشد.

اما از نظر سازمان، خروج هر عضوی اهمیت دارد و بایستی ریشه‌یابی شود و سعی شود که سازمان اعضای خود را حفظ کند و شرایطی را به وجود بیاورد که اعضا خارج نشوند و امیدوار باشند و حتی اعضای جدیدی را جذب کند که بر قدرت سازمانی افزوده شود.