بیت‌کوین چیست و چگونه کار می‌کند؟

بیت‌کوین (BitCoin) اولین پول دیجیتال و غیرمتمرکز جهان است. این سیستم پولی، در سال ۲۰۰۹ توسط شخص اسرارآمیزی با نام مستعار ساتوشی ناکاماتو (Satoshi Nakamato) خلق شد، که هویت واقعی‌اش هنوز هم ناشناخته مانده است.

از آن‌زمان تاکنون، ارزش یک واحد بیت‌کوین، تغییرات پردامنه‌ای را از سر گذرانده است. سال ۲۰۱۳ قیمت بیت‌کوین به نزدیکی ۱۰۰۰ دلار رسید، بعد از آن به نصف این رقم سقوط کرد و دوباره در سال ۲۰۱۶ تقویت شد.

اما بیت‌کوین دقیقا چیست و چگونه کار می‌کند؟

بر خلاف پول‌های مرسوم که توسط بانک‌های مرکزی صادر و مدیریت می‌شوند، روی بیت‌کوین هیچ‌گونه کنترل مرکزی وجود ندارد. این پول بر پایه ارتباط مستقیم دو کامپیوتر متصل به شبکه (مثل آنچه در ارتباط با اسکایپ یا سیستم‌های اشتراک‌گذاری فایل تجربه کرده‌اید) شکل می‌گیرد یا مبادله می‌شود.

بیت‌کوین‌ها طی یک سلسله محاسبات ریاضی عظیم و پیچیده که با کامپیوترهای درون این شبکه انجام می‌شود، به وجود می‌آیند. به این روند استخراج بیت‌کوین (bitcoin mining) می‌گویند.

سیستم ریاضیات بیت‌کوین به‌گونه‌ای طرح‌ریزی شده که هرچه زمان پیش می‌رود استخراج بیت‌کوین هم سخت‌تر می‌شود. کل تعداد بیت‌کوینی که به لحاظ ریاضی قابل استخراج است، ۲۱ میلیون عدد است. بنابراین عملا راهی وجود ندارد که مثلا یک بانک مرکزی بتواند سیلی از بیت‌کوین‌های جدید صادر کند و آن‌ها که قبلا در گردش بوده‌اند را کم‌ارزش‌ کند. (رویه‌ای که به کرّات در مورد پول‌های مرسوم اتفاق افتاده است.)

گفتیم سیستم کنترلی این پول متمرکز نیست. در واقع، شبکه‌ای متشکل از تعداد زیادی از کامپیوترها در اقصی نقاط دنیاست که بر صحت تبادلات بیت‌کوینی نظارت می‌کند و بیت‌کوین‌های تازه استخراج‌شده را اعتبارسنجی می‌کند. همه تراکنش‌های قبلیِ بیت‌کوین و هر تراکنش جدیدی که در شبکه بیت‌کوین اتفاق می‌افتد، در یک فهرست (log) جمع‌آوری و نگهداری می‌شود.

کامپیوترهای داخل شبکه با هم ارتباط برقرار می‌کنند تا فهرست رسمی بیت‌کوین را به‌روزرسانی کنند یا در جریان آخرین به‌روزرسانی‌ها قرار بگیرند. در واقع، این فرآیند -که از نظر محاسباتی سنگین و پیچیده است- فرآیندی است که برای استخراج بیت‌کوین جدید هم استفاده می‌شود.

تقریبا هر ۱۰ دقیقه، به کاربری که به‌روزرسانی‌ فهرست او، توسط شبکه تایید می‌شود، تعداد ثابتی بیت‌کوین جدید، پاداش تعلق می‌گیرد. این روند باعث می‌شود علاقه‌مندان بیت‌کوین به صورت مداوم، کامپیوترهای قدرتمندتری را برای استخراج بیت‌کوین به‌کار بگیرند و هم‌زمان با به‌روز نگه داشتن فهرست رسمی، قدرت این پول را افزایش دهند.

بیت‌کوین (و همچنین ساتوشی که کوچک‌ترین تقسیم بیت‌کوین و معادل ۰٫۰۰۰۰۰۰۰۱۱ بیت‌کوین است) علاوه بر این‌که با ارزهای مرسوم (با نرخ تبدیل‌های مختلف) خرید و فروش می‌شود، به‌صورت مستقیم هم بین دو کاربر، از طریق اینترنت و با استفاده از نرم‌افزار مناسب، قابل انتقال است. این ویژگی، بیت‌کوین را پول جذابی کرده است چون بدون وساطت و هزینه‌تراشی بانک‌ها و بدون متحمل شدن نرخ تبدیل، می‌توان از آن برای تراکنش‌های بین‌المللی استفاده کرد.

در حال حاضر می‌توان هزینه برخی از سرویس‌های اینترنتی مثل میزبانی وب یا خرید اشتراک را با بیت‌کوین پرداخت کرد و هر روز بر بنگاه‌هایی که بیت‌کوین را به رسمیت می‌شناسند و آن را به عنوان پول می‌پذیرند، افزوده می‌شود.

البته این نکته را هم باید مدنظر قرار دهیم که «پیچیدگی» در این سیستم پولی، خواه ناخواه آن را برای افرادی که مقاصد شرورانه (مثل پول‌شویی و خریدوفروش مواد مخدر) در سر می‌پرورند، جذاب خواهد کرد.

اغلب مردم به دو دلیل عمده برای استفاده کردن از بیت‌کوین تردید دارند. اول این‌که نرم‌افزار لازم که برای استفاده از این پول هنوز بسیار پیچیده است؛ و دیگر این‌که ارزش واحد بیت‌کوین، در مدت زمان کمی که از تولد آن می‌گذرد، نوسان کم‌نظیری را تجربه کرده است.

همان طور که اسکایپ اولین برنامه انتقال صدا و تصویر روی اینترنت، و فیسبوک اولین شبکه اجتماعی جهان نبوده است، ممکن است بیت‌کوین هم یک پیش‌قراول و جاده‌بازکن برای دیگر پول‌های مجازی باشد و در آینده رقیبانی که کاربرپسندتر هستند، همه‌گیرتر و رایج‌تر شوند. در این صورت، مفهوم «پول» نزد بشر تغییرات بنیادینی در پیش خواهد داشت.