هلال‌احمر؛ ققنوس برآمده از آتش و خون

جنبش صلیب سرخ و هلال‌احمر یک جنبش بشردوستانه با میلیون‌ها داوطلب در سراسر جهان است که با هدف پاسداری از جان و سلامتی انسان‌ها تشکیل شده. سازما‌ن‌های هلال‌احمر و صلیب سرخ در کشورهای مختلف عملا مستقل از هم عمل می‌کنند اما پرچم، نشان و آرمان‌های مشترکی دارند.

هنری دونانت، بنیان‌گذار صلیب سرخ اولین کسی بود که جایزه نوبل صلح را دریافت کرد. این سازمان در سال ۱۸۶۳ در ژنو تاسیس شد. در سال ۱۹۱۹ هلال‌احمر هم به صورت رسمی به این سازمان پیوست. در سال ۱۹۶۳، نوبل صلح به صورت مشترک به کمیته صلیب سرخ و فدراسیون صلیب سرخ و هلال‌احمر رسید. امروزه تقریبا در تمام کشورهای جهان صلیب سرخ یا هلال‌احمر (در کنار بلور سرخ برای کشورهای غیرمسلمان و غیرمسیحی) وجود دارد. ۱۸ اردیبهشت (۸ th May) به نام روز جهانی هلال‌احمر و صلیب سرخ نام‌گذاری شده است.

سیمای جهان در آتش جنگ

با وجود امنیت و رفاه دنیای امروز، دنیا جای خشنی است. در جنگ اول و دوم کنگو (۱۹۹۶ تا ۲۰۰۳) جمعا چهار میلیون نفر کشته شدند. ۶۹ میلیون نفر جان خود را در جنگ جهانی دوم و بیش از ۲۰ میلیون نفر در جنگ‌جهانی اول از دست دادند. جنگی که فقط دو سال پس از شروع جنگ ژاپن و چین با ۲۰ میلیون کشته شروع شد و چین در آن سال‌ها درگیر یک جنگ داخلی وحشتناک بود.

این ارقام نجومی تنها به جنگ‌های جهانی و قرن بیستم محدود نمی‌شوند. قتل‌عام ۲۴ میلیونی امپراتوری آزتک در مکزیک (قرن شانزدهم)، ۱۳ میلیون کشته در هجوم تیمور (قرن چهاردهم)، ۳۵ میلیون کشته در حمله مغول‌ها (قرن سیزدهم) و حتی جنگ پادشاهی‌های سه‌گانه با ۴۰ میلیون کشته در اولین قرن بعد از میلاد مسیح، تنها بخشی کوچک از کارنامه سرخ بشریت هستند.

اگر به فهرست حدود ۱ میلیارد کشته جنگی در طول تاریخ، تلفات قحطی، بیماری و بلایای طبیعی را هم اضافه کنیم، کارنامه قرمز ما به سمت سیاه می‌رود. برای مثال صدسال پیش در اواخر دوران قاجار، نزدیک به ۴۰ درصد از جمعیت ایران به خاطر قحطی بزرگ تلف شدند.

این‌طور نیست که جنگ‌ها فقط در دنیای مدرن از میدان‌های نبرد به شهرها کشیده شده باشد. در طول تاریخ مردم زیادی بی‌گناه قربانی شدند. با این وجود تا اواخر قرن نوزدهم هیچ نیروی سازمان‌یافته‌ای از پزشکان و پرستاران وجود نداشت که برای نجات جان آدم‌های درگیر بلایای طبیعی و انسانی بکوشد. از این نظر صلیب سرخ و هلال‌احمر، یک برگ سفید و درخشان در کتاب سرخ بلکه سیاه تاریخ بشر بود.

تقدیم به ناپلئون با عشق

یک تاجر سوئیسی به نام هنری دونانت در سال ۱۸۵۹ از سوئیس عازم ایتالیا شد تا با ناپلئون سوم در مورد مشکلات تجارت در نیجریه به‌عنوان یکی از مستعمره‌های فرانسه گفت‌وگو کند. او در راه به شهر کوچک سلفرینو رسید.

در سلفرینو، نبردی به‌تازگی به پایان رسیده بود. ۴۰ هزار نفر کشته و زخمی در یک روز حاصل تلاش طرفین درگیر جنگ بود. سربازان زخمی بدون دسترسی به دارو و خدمات پزشکی داشتند تلف می‌شدند و پرده‌ای از خون جلوی چشمان دونانت را می‌گرفت. او قرارش با امپراتور را از دست داد، در سلفرینو ماند و به بازماندگان جنگی کمک کرد.

دونانت در بازگشت به ژنو کتابی با عنوان خاطرات سلفرینو نوشت. همین کتاب خشت اول سازمان صلیب سرخ بود. هنری دونانت امید داشت که این توصیف بتواند ذهن دولت‌مردان نسبت به جنگ را تغییر دهد. اتفاقی که هرگز نیفتاد. برای همین او به فکر تاسیس سازمانی کاملا غیردولتی افتاد که پرچمش رنگ‌هایی برعکس رنگ پرچم سوئیس داشت.

بسیاری معتقدند که نشان صلیب، ارتباطی با دین مسیح ندارد و صرفا اشاره‌ای به غیردولتی بودن این نهاد سوئیسی دارد، بااین‌حال عثمانی‌های درگیر جنگ با روسیه در اوایل قرن بیستم، نشان صلیب را نپذیرفته و نشان هلال عثمانی را به‌عنوان نماد این جنبش در امپراتوری عثمانی پیشنهاد کردند.

اصول هفتگانه جنبش صلیب سرخ و هلال‌احمر

سازمان صلیب سرخ و هلال‌احمر به‌عنوان یک سازمان بین‌المللی اصولی دارد که بین تمام اعضای این سازمان در کشورهای مختلف، مشترک است.

۱- انسانیت

جنبش صلیب سرخ و هلال‌احمر هیچ تبعیضی قائل نمی‌شود. افراد آسیب‌دیده مستقل از جنسیت، نژاد، باورها و عقاید فکری موردحمایت قرار می‌گیرند. هدف تنها نجات جان انسان‌ها و توسعه صلح، درک مشترک، دوستی و روحیه همیاری است.

۲- بی‌غرضی

اولویت رساندن امداد به افراد در این سازمان، ملیت، نژاد، جنسیت و یا نوع تفکر نیست و تنها بر اساس وخامت شرایط فرد است که اولویت امداد تعیین می‌شود.

۳- بی‌طرفی

این سازمان در هیچ‌کدام از اختلاف‌ها از هیچ طرفی حمایت نمی‌کند و هیچ باور مذهبی، قومی، نژادی و سیاسی‌ای را تایید یا رد نمی‌کند.

۴- استقلال

این جنبش به‌طور کامل از دولت‌ها مستقل است و حتی باوجود حمایت‌های دولتی موظف است که استقلالش را حفظ کند.

۵- خدمات داوطلبانه

کسی نباید باهدف بهره‌وری مادی و غیرمادی به جنبش بپیوندد و هدف داوطلب‌ها باید خدمات بشردوستانه باشد.

۶- وحدت و یکتایی

در هر کشور فقط باید یک جمعیت صلیب سرخ یا هلال‌احمر وجود داشته باشد. جمعیتی که همه را می‌پذیرد و برای هدفی یکتا تلاش می‌کند.

۷- جهانی‌بودن

تمام جمعیت‌های صلیب سرخ و هلال‌احمر جهان باید برای وظایف و مسئولیت‌های مشترک به یکدیگر یاری برسانند.

اقتصاد جنبش هلال‌احمر و صلیب سرخ

IFRC یا فدراسیون بین‌المللی صلیب سرخ بیشتر از راه اعانه و کمک‌های بشردوستانه تامین مالی می‌شود. در سال ۲۰۰۹ بودجه این سازمان یک میلیارد فرانک سوئیس بود. بودجه سالانه کنونی این سازمان ۴٫۱ میلیارد دلار است.

جمعیت هلال‌احمر و صلیب سرخ مستقل از دولت است و بودجه دولتی ندارد، اما کمک‌های دولتی را می‌پذیرد. از طرف دیگر این سازمان معافیت مالیاتی دارد و در برخی کشورها از دولت خدماتی رایگان (مثل تامین آب و برق) دریافت می‌کند.

با این وجود سازمان صلیب سرخ و هلال‌احمر به دور از نظارت عمل نمی‌کند. مثلا در آمریکا سازمان غذا و دارو بر نحوه جمع‌آوری و نگه‌داری خون توسط صلیب سرخ آمریکا نظارت دارد.

تامین مالی جمعیت هلال‌احمر جمهوری اسلامی ایران

در ماده ۱۷ اساس‌نامه جمعیت هلال‌احمر منابع مالی آن معرفی شده است:

«۱- چهل‌ودو درصد از درآمد حاصل از حق‌الثبت اسناد رسمی.

۲- پنجاه‌وپنج درصد از محل درآمد یک درصد کارمزد ثبت سفارش‌ها.

۳- یک ریال از هر مراسله سفارشی و بیمه اعم از داخله و خارجه و مبلغ دو ریال از هر امانت پستی اعم از داخله و خارجه و مبلغ دو ریال و نیم از هر تلگراف اعم از داخله و خارجه که به‌وسیله الصاق تمبر خیریه از فرستندگان دریافت می‌شود.

۴- اعانات، عواید و اموالی که در اجرای تصمیمات و مصوبات مراجع و سازمان‌های دولتی و شهری اختصاص به جمعیت داده می‌شود و همچنین اعانات مردمی و کمک‌های خارجی.

۵- کمک‌های دولت به‌منظور تامین منابع مالی کافی و تقویت و تحکیم نیروی جمعیت که باید همه‌ساله، ردیف اعتباری به‌عنوان اعانه در بودجه کل کشور منظور گردد.

۶- معادل یک درصد قیمت هر بلیت هواپیما و کشتی که از هر مسافر باید اخذ و به‌حساب جمعیت واریز گردد.

تبصره- کمک‌های دولت که همه‌ساله در ردیف اعتباری به‌عنوان اعانه در بودجه کل کشور منظور می‌گردد، طبق این اساسنامه و مقررات و ضوابط خاص جمعیت به مصرف می‌رسد. دولت موظف است علاوه برمبلغ فوق در شئون مختلف، بذل مساعدت و همکاری لازم را با جمعیت بنماید.

ماده ۱۸ - دولت موظف است کلیه وجوهی را که به‌موجب قانون تحت عنوان جمعیت هلال‌احمر جمهوری اسلامی ایران وصول می‌نماید، به خزانه واریز و معادل آن ر‌ا در بودجه سال آینده به‌حساب جمعیت منظور دارد.»

اما توجه به این نکته ضروری است که همچنان جمعیت هلال‌احمر به‌عنوان یک نهاد مستقل و مردمی به کمک‌های انسان‌دوستانه تک‌تک ما نیاز دارد. لازم است که هلال‌احمر را از خودمان بدانیم و برای رشد مستقل آن بکوشیم.

تاثیر اقتصادی جنبش صلیب سرخ و هلال‌احمر

تحقیقات زیادی بر تاثیر اجتماعی، اقتصادی و انسانی این جنبش انجام گرفته است. وقتی تصور می‌کنیم که سازمانی مانند جمعیت هلال‌احمر می‌توانست به کمک یک میلیارد نفر کشته جنگی در طول تاریخ برود، حتی اگر درصد کمی از این تلفات کاسته می‌شد، دور از ذهن نیست اگر بگوییم این جمعیت مسیر تاریخ را تغییر داده است.

بسیاری از این تلفات جنگی افرادی غیرنظامی، هنرمند، صنعت‌گر، دانشمند و کارگران ماهری بودند که سرمایه انسانی این کره خاکی را تشکیل می‌دادند. نیروهای کاری نجات یافته توسط هلال‌احمر و صلیب سرخ به کار و تلاش و تولید اقتصادی پرداختند و اندازه اقتصاد را بزرگ‌تر و صلح‌جهانی را پایدارتر کردند.

از سوی دیگر اعانه و کمک‌های مردمی که به صورت کمک‌های مصرفی مثل دارو، غذا و البسه به مردم مصیبت‌زده می‌رسد تاثیر عمیقی بر اقتصاد و خروج از رکود می‌گذارد.

توجه کنید که جمعیت هلال‌احمر کمک‌های سرمایه‌ای مانند تامین مسکن بی‌سرپناهان، آزادسازی زندانیان غیرعمد، خدمات توان‌بخشی و پاراکلینیک، توانمندسازی زنان سرپرست خانوار و تامین دارو و درمان نیز ارائه می‌کند. اقداماتی که کاملا با سیاست‌های حامی‌فقرا (pro-poor Policies) هم‌خوانی دارد.

روز جهانی صلیب سرخ و هلال‌احمر ، رویدادی جهانی است برای شادباش این برگ سفید و درخشان در کتاب تاریخ بشر. این روز را به تمام انسان‌های آزاده و صلح‌دوست تبریک می‌گویم.