با پیوستن به FATF همه مشکلات بانکی حل نمی شود
اصغر فخریه‌کاشان، معاون ارزی اسبق بانک مرکزی و قائم‌مقام وزیر راه و شهرسازی در دولت روحانی در گفت‌وگوی مفصلی با یورونیوز درباره چند و چون پیوستن ایران به لوایح گروه ویژه اقدام مالی گفت‌وگو کرده است. بخش‌هایی از این گفت‌وگو را که اطلاعات جالب توجهی از شرایط مبادلات مالی ایران با کشورهای دنیا دارد، بخوانید.
مخالفان پیوستن ایران به کنوانسیون‌های پالرمو و سی‌اف‌تی معتقدند گروه ویژه اقدام مالی با ادغام نظام‌های بانکی، توان امریکا را برای اعمال تحریم‌هالی مالی بر ضد ایران افزایش می‌دهد. این حرف درست است ولی باید پرسید که اگر ما به این دو کنوانسیون نپیوندیم، آیا امریکا نمی‌تواند این تحریم‌های مالی را اعمال کند؟ امریکا تا به حال این تحریم‌ها را اعمال کرده است. استدلال مخالفان بیشتر به ملاحظه نقل و انتقالاتی است که جمهوری اسلامی ایران برای کمک به محور مقاومت انجام می‌دهد. یعنی می‌گویند عضویت ایران در این دو کنوانسیون موجب افشای اطلاعات مربوط به این نقل و انتقالات می‌شود. امریکا خودش می‌گردد و سرنخ‌ها را پیدا می‌کند و بانک و شرکت و موسسه و تراست و صراف را تحریم می‌کند، ولی در صورت الحاق کامل ایران به «اف‌ای‌تی‌اف»، با اطلاعاتی که در اختیار دارد، این کارها را انجام خواهد داد. ولی پاسخ به این انتقاد این است که ما بالاخره با این جهان و واقعیت‌هایش روبه‌رو هستیم. اگر من غذا بپزم و شما بیایید غذای من را بگیرید، این نباید موجب شود که من دیگر برای بچه‌هایم غذا نپزم. واقعیت این است که جهان، جهانِ زور است و اگر ما به این کنوانسیون‌ها نپیوندیم، تفاوت چندانی ایجاد نمی‌شود، چون امریکا تحریم‌های مالی علیه ایران را تاکنون اعمال کرده است. فرض بگیریم در صورت پیوستن، با دست بازتری این تحریم‌ها را اعمال کند. ولی اگر ما به این دو کنوانسیون بپیوندیم، حداقل فوایدش این است که بهانه را از دست امریکا می‌گیریم و با یکسری از بانک‌ها و موسساتی که از این نظام مالی موجود در جهان راضی نیستند، می‌توانیم کار کنیم.
باید بپذیریم در کجا داریم بازی می‌کنیم
پیوستن ما به «اف‌ای‌تی‌اف» به این معنی نیست که همه مشکلات تحریمی ما حل می‌شود. مضیقه ما در نقل و انتقال وجوه مالی، چندبعدی و چندوجهی است. یک وجه آن ناشی از نپیوستن به کنوانسیون‌های گروه ویژه اقدام مالی است. وجوه دیگری هم دارد که بعضی از آنها حقوقی و بعضی سیاسی و بعضی اجرایی است. ولی ما به عنوان یک کشور واقع‌بین باید بپذیریم در کجا داریم بازی می‌کنیم.
(در پاسخ به این سوال که آیا پیوستن ایران به این دو کنوانسیون، مشکل افتتاح حساب بانکی در خارج از کشور را برای شهروندان ایرانی حل می‌کند؟) بستگی به کشور و آن بانک دارد. سالیان قبل، وقتی که امریکا می‌خواست در یک کشور دیگر تحریمی علیه ایران ایجاد کند، با این بحث حقوقی روبه‌رو بود که مقررات داخلی امریکا نمی‌تواند فرامرزی باشد. یعنی اگر حکمی در داخل امریکا نافذ است، در یک حوزه قضایی دیگر نمی‌تواند اعمال شود. این برمی‌گردد به اوایل انقلاب و آن داستانی که سر بیانیه الجزایر و دعوای بین ایران و امریکا پیش آمد. ایران در آن موقع توانست پول‌هایی را که در سی‌تی بانک لندن و جاهای دیگری در لندن داشت، با همین استدلال آزاد کند. امریکا بعدا برای دور زدن این معضل گفت من مقرراتم را در حوزه‌های قضایی خارج از قلمرو خودم اعمال نمی‌کنم، بلکه می‌گویم هر کشور و نهادی که می‌خواهد در حوزه جغرافیایی و قضایی ایالات متحده کار کند، باید مشخصاتی داشته باشد که یکی از آنها عدم همکاری با کشورهایی است که حامی دایمی تروریسم‌اند. به این ترتیب، شرکت‌ها و بانک‌ها و موسساتی که خارج از امریکا بودند، دیدند اگر بخواهند در داخل امریکا کار کنند، باید شرایط و ضوابط این کشور را بپذیرند. یکی از این ضوابط، کار نکردن با ایران و باز نکردن حساب بانکی برای ایرانی‌ها بود. در نتیجه در پاسخ به سوال شما باید بگویم تضمینی وجود ندارد و همه چیز بستگی به بانک مربوطه دارد.
تجربه حضور در شرکت «تیسنکروپ»
اگر بانکی باشد که در داخل امریکا هم فعالیت داشته باشد، تحریم‌های امریکا را رعایت می‌کند و اجازه افتتاح حساب به شهروندان ایران نمی‌دهد، اما اگر در داخل امریکا فعالیت نداشته باشد، چنین اجازه‌ای را صادر می‌کند. مثلا ایران در شرکت آلمانی تیسنکروپ سهام داشت که یکی از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان فولاد در جهان است. من در زمان ریاست‌جمهوری آقای خاتمی، رییس (سازمان) سرمایه‌گذاری خارجی بودم. در آن زمان تیسنکروپ به ما گفت آقای رامسفلد، وزیر دفاع امریکا، به ما نامه نوشته است که اگر شما می‌خواهید در مناقصات وزارت دفاع امریکا شرکت کنید، نباید در هیات‌مدیره‌تان سهامدار موثری حضور داشته باشد که شهروند یکی از کشورهای حامی دایمی تروریسم است. تیسنکروپ به ما گفت چون امریکا ایران را حامی دایمی تروریسم می‌داند و سهام ایران هم در شرکت ما سهام موثر است، امریکا به ما (تیسنکروپ) گفته است که شما نمی‌توانید در مناقصات ما شرکت کنید. آن موقع تیسنکروپ ۲۲ میلیارد دلار در سال به وزارت دفاع امریکا فلز می‌فروخت. این موضوع ربطی به «اف‌ای‌تی‌اف» و پالرمو و سی‌اف‌تی نداشت. این شرط یک مناقصه‌گذار برای حضور شرکت‌ها در مناقصه‌هایش بود.
اثر تحریم‌ها بر فعالیت بانک‌ها با ایران
همه چیز بستگی دارد به اینکه طرف مقابل ما کدام بانک یا کدام شرکت است. بانک‌ها و شرکت‌هایی که با امریکا کار می‌کنند، طبیعتا تا وقتی که تحریم‌های امریکا پابرجاست، با ایران کار نمی‌کنند. ولی پیوستن به کنوانسیون‌های گروه ویژه اقدام مالی به ملت و دولت ایران کمک می‌کند که از بانک‌ها و شرکت‌هایی که در امریکا فعالیتی ندارند، استفاده کنند. می‌شود انتظار داشت که (بعد از پیوستن ایران به اف‌ای‌تی‌اف) ایرانی‌ها بتوانند در بعضی و نه همه بانک‌های اروپایی حساب باز کنند. بعید است که مثلا در دویچه‌بانک بتوانیم حساب باز کنیم، چون چنین بانک‌هایی با بانکداری امریکا عمیقا به هم پیوسته‌اند.
رفتار بانک‌ها بعد از پذیرفتن اف‌ای‌تی‌اف عوض می‌شود
ایرانی‌ها بیشتر در کشورهای اروپای شرقی یا حتی در اتریش که بانک‌های کوچک‌تری دارد یا در خود آلمان در بانک‌های محلی شانس بیشتری برای افتتاح حساب بانکی دارند. همین الان هم اشپارکاسه که یک بانک محلی در آلمان است برای خیلی از ایرانی‌ها حساب باز می‌کند. زراعت بانک هم که یک بانک ترکی در آلمان است، برای ایرانی‌ها حساب باز می‌کند. واقعیت قضیه این است که در همه این سال‌های تحریم، ایران بالاخره ۵۰ تا ۶۰ میلیارد دلار کالا خرید و فروش کرده؛ این بدان معنی است که کار کردن با ایران برای فروشندگان و بانک‌های خارجی مطلوبیت بوده است. ولی آنها در عین حال سعی می‌کنند روابط‌شان را با دنیا جوری مدیریت کنند که مشکلی برای‌شان پیش نیاید. در غیر این صورت، این همه کالایی که اروپایی‌ها به ما می‌فروشند، پولش را باید به نحوی دریافت کنند. چشم‌شان را می‌بندند و از طریق تراستی‌ها این پول را می‌گیرند. اگر ایران به «اف‌ای‌تی‌اف» ملحق شود، این چشم‌پوشی راحت‌تر خواهد بود.
مثلا دوبی ممکن است امکان بیشتری به ما بدهد، چون می‌تواند کنترل بیشتری داشته باشد. در ترکیه شاید وضع برای ایرانی‌ها بهتر شود. در کل اینکه با پیوستن ایران به «اف‌ای‌تی‌اف» همه مسائل بانکی ما حل خواهد شد، تصور درستی نیست.
جغرافیای خاورمیانه تغییر کرده و این فرصت است
یکی از دلایل مخالفت با پیوستن ایران به این کنوانسیون این بود که حکومت ایران نمی‌خواست کمکش به این سازمان‌های نظامی آشکار شود. الان که دیگر امکان کمک به این گروه‌ها وجود ندارد و سیاست این گروه‌ها و اصولا جغرافیای خاورمیانه تغییر کرده، شانسی خدادادی برای ایران پدید آمده و ایران می‌تواند از این فرصت استفاده کند و به «اف‌ای‌تی‌اف» بپیوندد، جهان هم استقبال خواهد کرد.
تفاهم پزشکیان و رهبری؟
واقعیت قضیه این است که آقای پزشکیان بالاخره قول‌هایی به مردم ایران داده و با سبک و سیاق خودش دارد تحقق این قول‌ها را دنبال می‌کند و خیلی هم تشنج در جامعه ایجاد نمی‌کند. من هم احساسم این است که آقای پزشکیان با رهبری جمهوری اسلامی به تفاهم رسیده است.
چینی‌ها برای ایرانی‌ها حساب بانکی باز نکردند
چینی‌ها در روابط بانکی با ایران خیلی سخت‌گیرتر از اروپایی‌ها بوده‌اند. چینی‌ها برای ایرانی‌ها حساب بانکی باز نکرده‌اند و حساب‌های قبلا باز شده را هم بسته‌اند. استدلال‌شان هم این بوده که شما به این کنوانسیون‌ها نپیوستید و به خاطر شما، بانک‌های ما زیر ذره‌بین رفته است؛ ولی اگر شما به «اف‌ای‌تی‌اف» می‌پیوستید، ما دچار چنین مشکلی نمی‌شدیم. به نظر من چینی‌ها اگر معامله بزرگ‌تری روی ایران نکنند و ایران را نفروشند، در صورت پیوستن ایران به لوایح گروه ویژه اقدام مالی، در زمینه روابط مالی با ایران همکاری خواهند کرد. پیوستن ایران به این دو کنوانسیون، بر روابط مالی ایران و چین حتما اثر مثبت دارد.
روسیه علاقه‌ای به پیوستن ما به اف‌ای‌تی‌اف ندارد
روسیه می‌خواهد از شبکه بانکی ایران استفاده کند. اگر ما به «اف‌ای‌تی‌اف» بپیوندیم، نقل و انتقالات روس‌ها با بانک‌های ما آشکار می‌شود. بنابراین چون روسیه خودش در تحریم است، علاقه‌ای به پیوستن ما به «اف‌ای‌تی‌اف» ندارد.
نظرات